Sources

Pompon., 37 ad Mucium, D., 50, 7, 18 (17)

Commentaire

Selon Pomponius (Pompon., 37 ad Mucium, D., 50, 7, 18 [17]Si quis legatum hostium pulsasset, contra ius gentium id commissum esse existimatur, quia sancti habentur legati. Et ideo si, cum legati apud nos essent gentis alicuius, bellum cum eis indictum sit, responsum est liberos eos manere : id enim iuri gentium conuenit esse. Itaque eum, qui legatum pulsasset, Quintus Mucius dedi hostibus, quorum erant legati, solitus est respondere. Quem hostes si non recepissent, quaesitum est an ciuis Romanus maneret : quibusdam existimantibus manere, aliis contra, quia quem semel populus iussisset dedi, ex ciuitate expulsisse uideretur, sicut faceret, cum aqua et igni interdiceret. In qua sententia uidetur Publius Mucius fuisse. Id autem maxime quaesitum est in Hostilio Mancino, quem Nnumantini sibi deditum non acceperunt : de quo tamen lex postea lata est ut esset ciuis Romanus, et praeturam quoque gessisse dicitur.), le problème de savoir si le deditus non accepté par l'ennemi restait citoyen avait divisé les juristes (cf. également Mod., 3 reg., D., 49, 15, 4Eos, qui ab hostibus capiuntur uel hostibus deduntur, iure postliminii reuerti antiquitus placuit. An qui hostibus deditus reuersus nec a nobis receptus ciuis Romanus sit, inter Brutum et Scaeuolam uarie tractatum est : et consequens est ut ciuitatem non adipiscatur.) ; dans le cas de Mancinus, lex postea lata est, ut esset ciuis Romanus. Sans doute faut-il mettre cette loi en rapport avec le fait que, Mancinus étant revenu à Rome et étant allé siéger au Sénat, le tribun de la plèbe P. Rutilius l'en avait fait chasser, quod eum ciuem negaret esse (Cic., De or., 1, 181Omitto iam plura exempla causarum amplissimarum, quae sunt innumerabilia : capitis nostri saepe potest accidere ut causae uersentur in iure. Etenim si C. Mancinum, nobilissimum atque optimum uirum atque consularem, cum eum propter inuidiam Numantini foederis pater patratus ex s. c. Numantinis dedidisset eumque illi non recepissent posteaque Mancinus domum reuenisset neque in senatum introire dubitasset, P. Rutilius, M. filius, tribunus plebis, iussit educi, quod eum ciuem negaret esse, quia memoria sic esset proditum, quem pater suus aut populus uendidisset aut pater patratus dedidisset, ei nullum esse postliminium.). Les conditions dans lesquelles le cas de Mancinus se trouva également évoqué devant le tribunal des centumvirs restent disputées (Cic., De or., 1, 238 Nam, quod maximas centumuiralis causas in iure positas protulisti, quae tandem earum causa fuit, quae ab homine eloquenti iuris imperito non ornatissime potuerit dici ? Quibus quidem in causis omnibus, sicut in ipsa M'. Curi, quae abs te nuper est dicta, et in C. Hostili Mancini controuersia atque in eo puero, qui ex altera natus erat uxore, non remisso nuntio superiori, fuit inter peritissimos homines summa de iure dissensio/ ; cf. M. Kaser, Das römische Zivilprozessrecht, Munich, 1966, 39 n. 28 ; J. M. Kelly, Studies in the Civil Judicature of the Roman Republic, Oxford, 1976, 10-1).