L’abbaye de Berdoues, le chapitre cathédral d'Auch
Berdoues (abbaye)
Auch (chapitre cathédral)
oui
1257/11/27
mardi
Auch
charte
non suspecté
oui
Transaction entre l’abbaye et le chapitre de l’église d’Auch, au sujet des dîmes de quelques églises.
Cum inter capitulum ecclesie auxitane ex una parte et monasterium Berdonarum ex altera, pretextu quarumdam ecclesiarum, decimariorum, terrarum et possessionum diverse questiones orte fuissent et multa mala hinc inde perpetrata, tandem partes sibi in posterum super hoc providere volentes unanimiter et concorditer fecerunt, elegerunt et constituerunt super hoc arbitros sive arbitratores, G. de Bas, sacristam et canonicum ecclesie auxitane et fratrem P. de Cortada, monachum dicti monasterii Berdonarum, concedentes quod quidquid ipsi duo arbitrio, judicio, compositione sive voluntate diffinirent vel ordinarent totum illud tenerent bona fide, in perpetuo observarent et hoc promiserunt sub pena D. sol. morl. Voluerunt etiam quod si ipsi duo arbitri in unum dictum, sententiam, voluntatem concordare nequirent, quod in ipsa causa esset tercius arbiter videlicet dominus abbas Case Dei, ordinis premonstratensis, volentes et concedentes quod quidquid ipse cum uno superdictorum arbitrorum super dictis questionibus diceret, pronunciaret vel ordinaret totum illud perpetuam roboris obtineret firmitatem et illud partes servarent et unquam contravenirent, et si forte, quod absit, aliqua pars inobediens et rebellis reperta fuerit parti obedienti penam supradictam persolvat sine questione aliqua et difficultate, dicto sive arbitrio vel judicio dictorum arbitrorum in suo robore nichilominus duraturo, hec omnia partes sibi ad invicem stipulando, promittendo tenore, observare et neque per se vel per aliquam personam etiam subrogatam contravenire. Et pro omnibus supradictis tenendis, complendis et observandis omnia bona monasteriorum suorum mobilia et immobilia, presentia et futura tacite et expresse obligaverunt, renuntiantes scienter et consulte omni juri canonico et civili speciali et generali et terre consuetudini et omnibus aliis auxiliis sibi competentibus vel competituris. Actum est hoc mense octobris anno Domini MCCL tercio.
Post hec vero duo arbitri dicti auditis petitionibus, replicationibus hinc inde propositis, visis etiam instrumentis, et argumentis eorum diligenter investigatis et examinatis propter bonum pacis et concordie, et ut lites omnino sopirentur et karitas que destructa est inter partes omnino reformaretur suum arbitrium in hunc modum promulgaverunt, diffiniendo et arbitrando, dicentes et pronunciantes quod capitulum auxitanum percipiat integraliter decimas illius territorii quod est inter territorium de Labarte et rivum de Begaut, scilicet a vallo quod intrat dictum rivum de Begaut aliquantulum inferius ubi duo rivi conjunguntur et inde ascendendo usque ad foveam ubi alii duo rivi similiter conjunguntur et determinat territorium de Labarte scilicet et hospitalis de Lagors, et ex transverso usque ad metam que determinat dictum territorium. Et inde similiter transversando usque ad aliam foveam que est in summitate serre quo similiter exterminat dictum territorium de Labarte et dictum hospitalem de Lagors, postea descendendo versus orientem per summitatem ejusdem serre usque ad quamdam foveam quo est prope curiam que dicitur Comitisse et exinde similiter descendendo usque ad caput valli superius nominati quod intrat rivum de Begaut, quas decimas monasterium Berdonarum sibi vendicare intendebat ratione decimarii de Labarte : decimas illius territorii quod est infra ista adjacentia capitulum auxitanum percipiat pacifice et quiete. Item dixerunt quod archidiaconus Dangles qui pro tempore fuerit habeat et possideat in perpetuum decimam illam terrarum de Torezes que est prope insulam Darbesano, quam dicimus de Lorgorsano, pro carta quam petebat in decimario Fontisfrigidi, quam monasterium Berdonarum ibidem percipiat. Item iidem arbitri perpetuo adjudicaverunt monasterio Berdonarum omnes decimas ecclesie Fontisfrigidi ita quod deinceps canonici dicti capituli vel archidiaconus Dangles ratione decimarum vel cartarum vel alio quolibet modo ibidem non percipiant quidquid. Cum idem monasterium largissima prescriptione et titulo ipsius ecclesie et decimarum ejusdem loci sit plenissime munitum, item adjudicaverunt eidem monasterio decimas de Serahihet ; adhuc cum contentio quarundam terrarum esset inter partes ut contentio illa omnino sopiretur de consensu partium talem compositionem duxerunt faciendam dicentes quod petitio quam faciebat capitulum auxitanum de quibusdam terris infra territorium Fontisfrigidi contentis omnino esset sopita, et quod monasterium Berdonarum haberet et pacifice possideret casale quod vocatur de Sancio Ovela cum omnibus juribus et pertinentiis suis, quod est situm in territorio de Lafite, quod est inter castrum Deuzes et grangiam de Artigiis, quod casale ad dictum capitulum auxitanum immediate spectat. Voluerunt etiam ipsi arbitri quod in recompensatione istius casalis et illarum terrarum quas petebat dictum capitulum in territorio Fontisfrigidi, capitulum auxitanum habeat et deinceps pleno jure perpetuo possideat illam culturam quam habebat dictum monasterium juxta insulam Darbesano, cum omnibus juribus et pertinentiis suis, que cultura est sita inter hospitale et villam de Insula et ex alia parte inter stratam publicam Sancti Jacobi et fluvium quod dicitur Baisia. Et dictum capitulum persolvit pro recompensatione dicte culture CL sol. morl. fratri P. de Cortade, monacho et procuratori dicti monasterii Berdonarum nomine abbatis et conventus. Super aliis vero querelis et questionibus quas sibi partes ad invicem faciebant vel facere poterant usque in hodiernum diem quoquolibet modo, ratione sive occasione supradictorum locorum, item iidem arbitri proprium silentium partibus sententialiter duxerunt sub pena superius contenta imponenda. Mandaverunt etiam ipsi arbitri quod inde fiant duo instrumenta per alfabetum divisa et quod ad majoris rei firmitatem sigillorum dicti capituli et abbatis Berdonarum munimine roborenter. Et si sigilla forte a presenti instrumento rupta vel avulsa vel quolibet modo destructa fuerit, presens instrumentum perpetuam nichilominus obtineat roboris firmitatem. Omnia supradicta singula et universa, distributive et in unum collecta, partes laudaverunt et approbaverunt et omnino confirmaverunt. Acta sunt hec in claustro auxitano, presentibus de capitulo, Bernardo abbate Fageti, Arsivo de Montesquivo, abbate Ydriaci, Johanne de Besves, Petro de Betos, archidiacono Dangles, Ramundo G., archidiacono Pardiaci, Garsia de Maroil, Gassieus de Loid, Roggerio Montefalconis, Vitale de Toget, B. de Panasac, canonicis, et pro parte Berdonarum, domino R., abbate Berdonarum et fratre B. de Cortade, et fratre Giraldo de Ponzano. Testes qui ad hoc vocati fuerunt : Martinus, capellanus Sancte Marie, Ramundus, prior Seregrandis, magister Philippus de Berduno, Vitalis de Laborie, clerici, A. de Montleon, Bertrandus de Baran, P. de Faurgis, Gillelmus Albineti, Duranus Delort, Arnaldus Inferin, P. Bacul, consules Auxienses, Guiraudus de Fabrica, Arnaldus de Fabrica, Giraldus de Rochis, Porcius de Pardariu et ego Ramundus Sancii Molier, publicus notarius Auxitanensis, qui de mandato dicti capituli et dicti P. de Cortade, procuratoris assensu et voluntate dictarum partium omnia premissa et singula et universa approbantium coram me duo instrumenta inde scripsi, unum tradidi dicto capitulo et alterum fratribus Berdonarum superius nominatis. Hoc fuit factum in jam dicto claustro, feria III ante festum Sancti Andree, apostoli, anno Domini MCCLVII, regnante Lodovico, rege Francorum, domino Ispano existente archiepiscopo auxitano, G. comite Fedenciaci et Armaniaci.
CAZAURAN (Jean-Marie), Cartulaire de Berdoues, La Haye, 1905, n°447, p.301-303