Transactions entre l’abbaye et Jean de Cestai sur les limites des terres à Esparsac.
In Xristi nomine. Notum sit cunctis presentibus et futuris quod cum causa verteretur super quibusdam terris inter domum Berdonarum ex una parte et Johannem de Cestai ex altera, partes ex certa scientia et non per errorem elegerunt, fecerunt et constituerunt arbitrios sive arbitrarios fratrem P. de Cortade, sacristam Berdonarum et Vitalem dez Troil, dantes eisdem arbitris vel arbitratoribus licentiam et auctoritatem arbitrandi, judicandi, terminandi, diffiniendi prout eis visum fuerit et quum voluerint dictam causam terminare, promittentes per stipulationem validam et firmam quod quidquid ipsi predicti arbitri de supradicta questione dixerint vel diffinierint judicio, arbitrio sive compositione totum illud tenebunt per se et per suos et bona fide servabunt absque fraude, et hoc promiserunt sub pena CC sol. morlanor., que pena dabitur parti obedienti a parte non obediente, judicio sive compositione vel arbitrio nichilominus in suo robore duraturo. Et sciendum quod dictus Johannes concessit illud compromissum pena vallatum auctoritate, consilio et assensu Stephani de Portis et P. de Cestai et Petri Ramundi, filii Johannis predicti et ad majorem rei firmitatem, ad tenendum et ad observandum judicium sive dictum vel arbitrium dictorum arbitrorum, id est Johannes dedit fidejussorem B. de Marcelano, qui bona fide promisit sub ypotheca bonorum suorum quod faceret teneri, observari dictum compromissum, quod si non posset obligavit se ad penam supradictam persolvendam prout superius continetur. Testes hujus rei sunt : A. G. de Bonas et B. de Marcelano et C. de Cespitau et A. de Bragairag et frater R. de Barran. Actum est hoc mense septembris apud Sparciacum, anno Domini MCCLII, regnante Lodovico Francorum rege, et B., astaracensi comite et Ispano, auxitano archiepiscopo. Post hoc vero dictus Johannes conquestus fuit coram dictis arbitris, de jam dictis fratribus Berdonarum, dicens quod ipsi injuste detinebant terras de Peiramod et de Serajed et de Solajed et de Dias et de Sodano, quas terras asserebat ad se pertinere ratione successionis materne ; dicti vero fratres dixerunt quod quedam pars ipsarum terrarum ad ipsos spectabat ratione donationis de na Flos, matris dicti Johannis et super hoc produxerunt quedam instrumenta ad fundandam suam intentionem ; arbitri vero supradicti, auditis et intellectis rationibus utriusque partis et diligenter visis et inspectis instrumentis super premissis productis, propter bonum pacis et concordie et ut lites omnino sopirentur suum arbitrium diffiniendo taliter terminarunt dicentes quod dictus Johannes haberet, teneret, possideret pacifice et quiete, sine conditione, fratrum Berdonarum terram de Peiramed et de Solajed sicut serra exit de Labarte ubi fossa facta est in qua lapides sunt positi et ascendit recte usque ad salam de Marrast, sicut aqua vergit versus occidentem, totum habeant et possideant dictus Johannes de Cestai et sui sine contradictione dictorum fratrum, excepta terra de Dias quam ex integro dicti arbitri adjudicaverunt monasterio Berdonarum. Voluerunt etiam iidem arbitri quod idem monasterium haberet, teneret et possideret pacifice et quiete, sine contradictione dicti Johannis et suorum terras de Serajed et de Sodano et quidquid dictus Johannes petebat vel poterat petere infra dictos terminos supradicte serre, sicut aqua vergit versus orientem et sicut supradicta serra vadit usque ad supradictam salam et inde usque ad Guirlanam et sicut Guirlana descendit usque ad Sossòò et ultra Sossòò totam terram de Sodano cum omnibus pertinentiis suis et que ascendit usque ad serram que venit des Vives et vadit usque ad grangiam de Sparsag, quidquid infra dictos terminos vel dictas adjacentias dictus Johannes et sui petebant vel petere poterant quoquolibet modo, excepta terra de Larted que est ipsius Johannis, habeant, possideant et teneant libere et quiete sine contradictione dicti Johannis et suorum, fratres Berdonarum ; super aliis omnibus querelis et questionibus quas partes sibi faciebant ad invicem vel facere poterant usque in hodiernum diem quoquo modo iidem arbitri partibus perpetuum silentium imposuerunt volentes et mandantes quod dicti fratres Berdonarum habeant pascua et omnem espleitam, liberum introitum et exitum per omnes terras dicti Johannis. Omnia supradicta universa et singula, distributive et in unum collecta, dicte partes laudaverunt, concesserunt et approbarunt, promittentes per stipulationem validam et firmam tenere et observare per se et per suos omnia supradicta et sibi ad invicem pro omnibus complendis firmam et bonam garentiam de omnibus amparatoribus et contradictoribus ; et propter hoc omnia mobilia sua et immobilia presentia et futura sibi ad invicem obligarunt. Voluerunt etiam partes quod si aliqua pars contra ea que superius sunt scripta vel sine scripto vel etiam per interpositam personam aliquo modo venire attemptaret, quod dominus comes astaracensis compelleret ipsam partem ad observanda ea que superius sunt scripta ; et ad majorem rei firmitatem hec omnia dictus Johannes pro se et suis et frater Sancius, grangiarius de Sparsaco, pro se et suis super sancta Dei evangelia ab ipsis corporaliter tacta juraverunt, renunciantes scienter et consulte omni juri canonico et civili, speciali et generali, terre et curie, consuetudini et omnibus aliis auxiliis sibi competentibus vel competituris per que possent contra ea que sunt superius dicta vel aliquod supradictorum quoquo modo venire. Et voluerunt partes quod inde fieret instrumentum per alfabetum divisum. Actum est hoc III idus augusti anno ab incarnatione Domini MCCLIII, regnante Lodovico Francorum rege et B. astaracensi comite et Ispano auxitano archiepiscopo. Testes sunt : frater Vitalis et frater Jacobus, monachi Berdonarum et frater A. Baco, conversus Berdonarum et Guillelmus de Bocaiere et Sancius de Sentost et Guillelmus Dozaut et Ugo Massonerius. Post hoc vero eadem die Peitema et Flos filie dicti Johannis et P. de Biclar, maritus dicte Peiteme et Johannes et Ramundus B. et P. et Hugo et A. W., filii predicti Jobannis supradicta omnia singula et universa bona fide, absque fraude laudaverunt, concesserunt et approbaverunt renuntiantes scienter et consulte omnibus auxiliis sibi competentibus vel competituris per que possent aliquo modo contravenire. Hujus laudationis et concessionis sunt testes : P. de Bilar, et Johannes et W. de Cestai et Brunus, scriptor publicus, notarius astaracensis, qui de voluntate et mandato partium istam cartam per alphabetum divisam scripsit.
CAZAURAN (Jean-Marie), Cartulaire de Berdoues, La Haye, 1905, n°448, p.303-305