[1]

ex rot. in turre London

Anno Domini M^oCCC^oX^o, die sabbati post octabas Epiphanie Domini, videlicet die XVI mensis januarii, existentibus reverendo in Christo patre R. [Dei gratia] Ambianensi episcopo, d. R. eadem gratia comite Bolonie et mag. Ivone de Landunaco, legum professore, in domo Fratrum Minorum Petragorensi, et ad infrascripta auctoritate regia, ut sequitur deputatis

Philippus ex (commission du 14 X^bre 1310, cf. J 633, n° 32)

fol. 4

Item et ibidem presentibus reverendis viris dominis Johanne, Dei gratia Norwic. episcopo, magnifico viro d. Johanne de Britannia, comite Richemundie, et nobilibus viris Guidone Ferre, et Willelmo Juge, militibus, qui dicebantur ex parte illustris regis Anglie, ducis Aquitanie deputatis, necnon dominis Elia de Caupenne nu[per] senescallo Petragoricensi, Arnaldo de Caupenne nunc Petragoricensi et Caturcensi pro prefato duce, militibus, dominis Bernardo Pileti, priore de Manso, d. regis Anglie et ducis Aquitane clerico et consiliario, [fol. 4 v^o] Willelmo de Casis ... [judice] ordinario Agennensi, legum professoribus, magistris Reimundo, judice majore olim et nunc Agennensi, Arnaldo de Codrio, judice in Petrag., Thome de la Grave ... Vasconie Phlippo Lemovicensi procuratore, et Remundo Marquesii ... thesaurario Agennensi, ut dicitur prefati d. ducis, magister Johannes Calveti, procurator dicti d. regis Francie in senescallia Petragoricensi et Caturcensi, una cum venerabili viro d. Petro de Arrablaio, archidiacono [Borbonensi] in ecclesia Bituricensi, legum professore, advocato suo, seu ad promovendum infra proposita, assistente eidem coram prefatis dominis [episcopo et comite] et Yvone, comparuit, eidem1 supplicans et instanter requirens nomine procuratorio ejusdem d. regis quod, cum plures officiales d. ducis Aquitanie et alios gentes ejusdem ducis, quorum officiales aliqui ibidem presentes [fol. 5] erant multe supprisie facte, multe inobediencie, excessus et quam plura alia que correctione et emendatione indigent contra prefatum d. regem et ejus gentes facta fuissent, prout duobus rotulis quos ibi projecit explicatos in medio contineri dicebat. Inter[rog]arentque et sibi aliquis qui partem faceret pro dicto duce et vellet procedere et contentis in dictis rotulis respondere quantum ipsum ducem tangebant seu tangere poterant, et sua poterat interesse quod si non esset ibi qui pro predicto duce, ut premittitur, vellet partem facere et comparere, supplicavit et petiit instanter prefatus procurator regis prefatos nobiles, dominos Guidonem Ferre., Heliam de Caupenne, milites, olim Petragoricensem, Arnaldum de Caupenne, nunc Agennensem senescallos, d. Guillelmum de Cases, judicem Agennensem, magistrum Reymundum Pileti, judicem majorem olim ejusdem, Arnaldum de Codico, judicem Petragoricensem, [fol. 5 v^o] magistrum Thomam de la Grave olim, mag. Philippum de ... thes. Agennensem, Nicum. Arquesii olim thes. [Aquita]nie pro dicto d. duce, ibidem presentes, ad respondendum predictis, quatenus dictum ducem tangunt et tangere possunt, compelli et contra eos procedere per ipsos dominos summarie et de plano et sine strepitu et figura judicii, et secundum regie majestatis traditam eis formam. Et contra per prefatum d. episcopum Ambianensem interrogarentur, ipsius et suorum collegarum nomine si esset ibi aliquis qui pro dicto duce Aquitanie partem ... facere seu comparere et predictis articulis qui ducem tangunt et tangere possunt respondere seu alias procedere super ipsis, nec fuisset quis qui responderet senescallo quovis nomine se offerret ad predicta.

Licet ... ipsum [fol. 6] ducem ad hunc diem non fuisse petitum, quare dominus episcopus, nomine quo supra, predictis superius nominatis ibidem presentibus ... olim senescallis nunc officialibus ... tangunt sibi fieri et diem sibi ad deliberandum super articulos assignari. Et tunc, receptis articulis per dictos officiales presentes, quando jus erit ipsos et quemlibet eorum tangunt, alias deliberabunt secundum formam commissionis regis ... ac quod interim fiat predictis ... articulorum, sub prefatorum dominorum episcopi et Yvonis sigillis fuit assignata dies sequens in loco predicto.

Quibus die et [loco] coram predictis episcopo, comite et Yvone, videlicet dictus magister Johannes Calveti, procurator predictus, nomine procuratorio quo supra ex parte [una] [fol. 6 v^o], Arnaldus de Caupenna miles, senescallus Petragoricensis et Caturcensis, magister Arnaldus de Codico, judex major Petragoricensis et Lemovicensis, dominus Reymundus ... [judex] major Agennensis et dominus Willelmus de Cases, judex ordinarius Agennensis, pro dicto duce cum protestationibus infrascriptis ex altera ... Procurator regius contra dictos officiales hodie comparentes in scriptis tradidit que sequentur :

Ad finem quod vos, reverende pater in Christo [domine] episcope Ambianensis et egregie princeps domine comes Bononie ac domine Yvo de Landunaco, legum venerabilis professor, commissarii inquisitores et judices deputati per superillustrem dominum nostrum regem Francie ad inquirendum summarie et de plano et sine strepitu judicii contra officiales gentes egregii principis ducis Aquitanie super inobedientiis et excessibus commissis in dicto ducatu et orta per ipsos officiales [fol. 7] gentes dicti ducis et ducatus contra dictum dominum regem Francie et ejus gentes et officiarios ante [tempus] guerre que fuit inter dominum regem predictum Francie et progenitorem regis Anglie ducis Aquitanie et post pacem factam de dicta guerre et super aliis que in commissionibus vestris plenius sontine[n]tur, inquiratis summarie et de plano et sine strepitu judicii contra infrascriptas personas et earum quamlibet de infrascriptis inhobedientiis, delictis et excessibus quos ipse persone existentes officiales et tanquam officiales dicti ducis in officiis suis delinquendo commiserant post pacem predictam, contra dictum dominum regem et ejus officiales et gentes, ipsos tamen contra penam sanguinis puniatis debite et competentem emendam dicto domino regi fieri facientes. Dicit Johannes Calveti, procurator dicti [fol. 7 v^o] domini regis in senescallia Petragoricensi et Caturcensi, nomine procuratorio ejusdem regis, et probare intendit ea que sequuntur, non astringendo se ad omnia premissa probandum, sed ad ea que sibi sufficiant de premissis, cum protestatione tamen de proponendo, tradendo et probando plures alios articulos concernentes inobedientias et surprisias et excessus, loco et tempore competentibus contra infrascriptas personas, et contra dictum ducem et alios officiales suos cum opus fuerit et dicto procuratori regio visum fuerit expedire et de corrigendo et emendando dictos articulos.

[I] Et primo dicit idem procurator, nomine quo supra, contra dominum Arnaldum de Caupenna, militem, quod ipse est et diu fuit et erat, tempore quo excessus infrascripti et inobediencie [fol. 8] fuerunt commissi, senescallus pro dicto domino duce in terris ducatus Petragoricensis, Caturvensis et Lemovicensis diocesium, necnon et in diocesi Agennensi.

[II] Item quod pro tali se gerit publice et gessit per longa tempora et pro tali habetur et tunc temporis habebatur publice.

[III] Item quod idem dominus Arnaldus, sic existens in dicto officio et gerens predictum officium, seu ejus officiales et ministri in terris ducatus quibus preerat ut senescallus, fecerunt et commiserunt excessus et inobediencias infrascriptas.

[IV] Item dicit dictus regius procurator, nomine quo supra, contra dictum dominum Arnaldum de Caupenne, senescallum, et contra magistrum Arnaldum de Codico, ejus judicem, quod, a tempore dicte pacis citra, eisdem domino [fol. 8 v^o] Arnaldo et magistro Arnaldo existentibus senescallo et judice, Bertrandus Grimoardus et Helias de Panisals bajuli ... de Rocapina pro dicto duce et pro dicto domino Arnaldo senescallo, Guillelmum de Bosom. bajulum regium de Monte Dome, officium regium ... de mandato domini senescalli regii Petragoricensis et quemdam notarium qui erat cum eo viliter ceperunt et per duos dies et duas noctes apud Rocapinam captos tenuerunt in vituperium domini nostri regis, senescallo et judice scientibus et scire valentibus, et non prohibentibus, cum prohibere possent.

[V] Item dicit contra dictum dominum Arnaldum et judicem suum predictum quod prenominati Bertrandus Grimoardus et Helias de Pensalo, tunc bajuli de Rocapina, ut supra dicitur, et instituti in ipso baylie officio per dictum dominum [fol. 9] Arnaldum, senescallum, Guillelmum de Furno in morem decem et octo anni, qui eidem bajulo Montis Dome venerat apud Roquapinam ceperunt, ipso bajulo existente, in pris[i]one ipsum Willelmum post et contra appellationem per ipsum vel ex parte et nomine ipsius litterarie interpositum ad dictum dominum regem et predictis bajulis et consulibus de Roquapina et ipsis scientibus et scire valentibus ipsas appellationes suspenderunt vel suspendi fecerunt in furchis patibularibus de Roquispina, in prejudicium dicte appellationis et vituperium et contemptum jurisdictionis et superioritatis2 dicti domini nostri regis, predictis senescallo et judice permittentibus et non prohibentibus, cum prohibere possent.

[VI] Item dicit dictus regius procurator contra dictum dominum Arnaldum, senescallum, et predictum magistrum [fol. v^o] [de Codico, judicem ... quod dictus] Arnaldus, senescallus, fecit, a tempore dicte pacis citra, suspendi apud Lindiam publice in furchis patibularibus3 ejusdem loci Vivianum de ....., donzellum quendam, et quendam socium ipsius Viviani et Guillelmum de Clarens, ibidem submergi post et contra appellationes per ipsos vel .... sem eorum parte et nomine ipsorum, vel alias legitime interpositas ad dictum dominum regem Francie contra ipsum senescallum et ejus judicem ... condempnacionem predicti seu dicti sui judicis suspenderunt vel suspendi fecerunt apud Lindiam publice ... furchis patentibus [dicti] loci in prejudicium, vituperium et contemptum jurisdictionis et superioritatis dicti domini nostri regis, [predictis senescallo et] judice scientibus vel scire valentibus appellationes predictas.

[VII] Item dicit dictus regius [fol. 10] procurator nomine quo supra contra dictum dominum Arnaldum, senescalluù, et d[ominum de Codico] suum judicem quod licet dicti Bertrandus et Grimoardus et Helias de Panisals necn[on] ... Vitalis Perdigo, Helias de Sancto Desiderio, Bernardus et Guillelmus de Rupeforti, Galterus ..... , [Ama]nevus de Frigide Mauzeto et Ysarnus et dictus Liccara et dictus Serral Escodata, frater, et ..... puplice et legitime a toto regno Francie per curiam regii senescalli Petragoricensis, occasione murtri d..... , [dicti] Arnaldus senescallus et [magister] Arnaldus, judex, ipsos bannitos in senescallia sua Petragoricensi permiserunt p..... redire puplice et patenter, ipsis senescallo et judice scientibus dictum bannum et aliquand.

[VIII] Item dicit dictus regius procurator, nomine quo supra, contra dictum dominum Arnaldum [fol. 10 v^o] senescallum et [dictum] magistrum [Arnaldum, judicem] .... ipsumque cum do[mus] Helie de Sancto Desiderio, banniti, sita in jurisdictione decani de Yssigiaco et in ressorto inmediato, in qua domo fuit tractata et prolocuta mors dicti decani, ipso Helia tractante et consensiente, esset [posita] ad manum domini regis et Maurellus et Petrus de Loan, servientes regii, essent ibi per curiam senescalli regii Petragoricensis et instituti pro saizina et custodia dicte domus venerunt ad ipsam domum quadam nocte, Bertrandus et Helias de Panisals qui tunc erant bajuli seu servientes Rupispine pro dicto duce et pro dicto domino Arnaldo [senescallo cum] pluribus ex dictis bannitis et ipsam domum de nocte, cum scalis per violenciam per fenestras intrarunt et dictos servientes ..... et graviter percusserunt et vulnerarunt et crudeliter pertractarunt et vestes suas et [fol. 11] bursas et litteras regias quas habebant [vel] secum portabant eisdem abstulerunt, et postea de dicta domo abstulerunt eosdem et vexillum regium quod erat in dicta [domo] projecerant et dictam domum munierant et longo tempore munitam tenuerunt et dicebant quod hoc faciebant de manda[to] domini Arnaldi de Caupena, senescalli. Et premissa facta fuerunt ipsis senescallo et judice scientibus et non prohibentibus cum prohibere possent.

[IX] [fol. 11 v^o] Item dicit dictus regius procurator, nomine quo supra, contra dictum dominum Arnaldum, senescallum, et magistrum Arnaldum de Codico, judicem suum predictum, quod licet4 pluries fuerunt requisiti per senescallum regium Petragoricensem vel ejus curiam, de mandato curie domini nostri regis, quod dictos bannitos remittant. Cum remittere possent ipsi regio senescallo Petragoricensi remittere noluerunt5.

[X] Item dicit dictus regius procurator, nomine quo supra, contra dictum dominum Arnaldum, senescallum, et magistrum Arnaldum, judicem suum predictum, quod tenerent captum dictum Heliam de Sancto Desiderio, bannitum, et magister Hugo de Grandisono, notarius regius et tenens [sigillum] ipsius in Monte Dome, per senescallum regium Petragoricensem fuisset destinatus cum litteris ipsius senescalli super hoc sibi datis, quod predictum dominum Arnaldum ret ut predictum Heliam de Sancto Desiderio bannitum remitteret pro suis demeritis puniendum, et ipse magister Hugo ivisset ad complenda apud Bellum Montem, ubi dictus dominus Arnaldus tenebat assisiam suam, invenit dictum Heliam de Sancto Desiderio sen. quem cepit tanquam bannitum. Qui sibi fuit recussus et ablatus per ipsum dominum [fol. 12] Arnaldum, senescallum, et gentes suas, de quibus exstat publicum instrumentum. Et premissa facta fuerunt predicto magistro presente et consilium prebente in eis.

[XI] Item dicit dictus regius procurator, nomine quo supra, quod cum dictus magister Hugo, videns quod per vim dictum Heliam captum ductum ad senescallum regium Petragoricensem non poterat, requisivit, auctoritate mandati quod habebat, dictum dominum Arnaldum ut de dicto Helia esset securus. Qui dictus dominus Arnaldus eundem Heliam cepit et postea per longum tempus in prisione Montis Paserii detinere fecit, a qua prisione postea relaxatus fuit vel recessit de connivencia predicti domini Arnaldi, senescalli, et ex tunc fuit libere illam patriam, ita quod ex tunc nec ex nunc voluit eum nec vult remittere ad examen regii senescalli Petragoricensis predicti.

[XII] Item dicit dictus idem regius [fol. 12 v^o] procurator, nomine quo supra, contra dictum dominum Arnaldum de Caupena, tunc senescallum, quod quicquid dominus Bernardus de Bovisvilla, canonicus quondam ecclesie [Sancti] Frontonis Petragoricensis, tenebat tempore quo vivebat in castro et castellania de Limolio, curia senescalli Petragoricensis et Caturcensis pro dicto domino rege Francie fecit statim post mortem ipsius domini Bernardi .... publice et cum instrumentis publicis in dicto loco ad manum dicti domini nostri regis pro jure suo quod habebat ..... feodorum vel retrofeodorum suorum et aliis justis et certis causis in eisdem castro et castellania.

[XIII] Item, quod nonobstante dicte manus appositione dictus dominus Arnaldus, tunc senescallus Petragoricensis dicti ducis, supradictum ... castrum et castellaniam predictas, scilicet fortalicium ejusdem loci de Limolio necnon et omnia [fol. 13] alia que... tenebat dominus Bernardus de Bovisvilla predictus, tempore mortis sue dictam manum regiam infringendo in vituperium ....... et superioritatis dicti domini nostri regis.

[XIV] Item quod dictus dominus Arnaldus, senescallus, ibidem, preposuit pro se et loco sui castellanum et custodem dicti castri et castellanie de Pondenx et instituit etiam ibi servientes infrascriptos.

[XV] Item quod dictus dominus Arnaldus de Caupena, senescallus tunc, requisitus pluries per dictum senescallum Petragoricensem et ejus curiam quod sic supradictam manum regiam apposuerat in dicto fortalicio et aliis de quibus supra fit mencio, amoveret, taliter quod dominus rex et dominus de Montinhaco posset feodo suo gaudere, ipsum impedimentum idem dominus Arnaldus de Caupena, senescallus, et locum suum tenens noluerunt [fol. 13 v^o] aliquatenus amovere.

[XVI] Item quod cum dictus senescallus Petragoricensis pro domino rege Francie, auctoritate quarumdam litterarum regiarum, venisset post hoc personaliter apud Limolium pro requirendo dictum dominum Arnaldum, senescallum, vel ejus locum tenentem, quos ibi fecerat adjornare coram se super amovenda dicta impedimenta, et esset in quadam platea que est ante dictum fortalicium dicti loci, vidit supra muros et supra turrim re fortalicii plures servientes armatos qui erant ibi in garnisione ac si essent in loco guerre, et cum ipse senescallus pro rege dictum esse quod in ipsa garnisione et infra dictum fortalicium erant plures banniti domini regis, requisivit idem [senescallus] dominum Garciam de Saumonte, militem, ibi presentem, locum tenentem dicti domini Arnaldi de Caupena, senescalli [fol. 14] tunc absentis, et Vitalem de Podenx, qui se gerebat pro castellano dicti fortalicii et dicebat quod ibi erat pro duce et pro domino Arnaldo, senescallo. Et precepit eisdem ex parte dicti domini regis, sub omni eo in quo ipse locum tenens et dictus Arnaldus de Caupena, senescallus, et dictus dux Aquitanie predictus Vitalis possent forefacere erga dominum nostrum regem, quod faceret ibi aperiri dictum fortalicium ut dictos bannitos posset exinde capere et habere, qui dictus locum tenens et Vitalis de Podenxs id facere noluerunt ymmo recusarunt expresse.

[XVII] Item quod idem senescallus Petragoricensis pro dicto domino nostro rege Francie iterato requisivit dictum locum tenentem et dictum Vitalem de Podenxs, auctoritate dictarum litterarum regiarum, quas tenebat in manu et eis exhibebat, et precepit eisdem quod aperirent sibi dictum fortalicium ut dictam manum regiam, [fol. 14 v^o] supra quam dictus dominus Arnaldus de Caupena, senescallus, ipsum fortalicium occupaverat, ressarsire posset et ibidem teneri, donec super hoc esset aliud per curiam regiam ordinatum, quod dictus locum tenens et dictus Vitalis de Podenxs facere noluerunt, ymmo expresse requsarunt, pluries requisiti.

[XVIII] Item quod ipse senescallus Petragoricensis qui, dicto domino nostro regi, venit ipsemet in persona sua ad portam dicti fortalicii et... ter vel quater seu amplius cum quadam massa et precepit illis qui erant in eis et specialiter dicto Artan. de supra muros dicti fortalicii quod dictam portam sibi aperirent, et nichilominus precepit dicto locum tenenti qui erat pro dicto domino rege ad portam, prout supra preceperat, quod sibi facere aperiri. Qui locum tenens et Vitalis nullo modo dictam portam [fol. 15]6 aperire voluerunt nec facere aperiri, ymmo quando ipse senescallus regius pulsabat ad portam et clamabat Aperiatis mihi , quidam [serviens qui] erat intus dixit ista verba : Trayez vos arrere qua vos porret be avar tant que mala ventura vos venra. Et de hiis exstat publicum instrumentum.

[XIX] Item quod idem senescallus regius Petragoricensis, propter hujusmodi manifestas rebelliones et inobediencias, fortalicium et castellaniam et jurisdictionem ejusdem castri et castellanie, et omnia alia que dictus dominus Bernardus de Bovisvilla quondam [tenebat] in ipso castro et castellania tempore mortis sue, sit, ut supra dicitur, per dictum dominum Arnaldum senescallo occupata denuo, et non recedendo a prima manus appositione posuit ad manum dicti domini regis et precepit dictis locum tenenti et Vitali quod non uterentur in ipso castro et castellania aliqua jurisdictione [fol. 15 v^o] donec aliud esset super hoc ordinatum et inhibuit puplice et fecit inhiberi gentibus dicti loci de Limolio et de castellania quod aliquis non hobediat eis in executione alicujus jurisdictionis in dictis loco et castellania, donec, ut premissum est, aliud fuisset super hoc ordinatum.

[XX] Item, quod nonobstante hujus manus appositione, et inhibitione, et contra easdem dictus Vitalis de Codenxs, dicti domini Arnaldi de Caupena, senescalli, ipso aciente et non prohibente, cum prohibere posset, usi fuerunt jurisdictionem et explectaverunt ut prius in dicto castro et castellania et quod ipsum fortalicium multo forcius gentibus et victualibus munirent et per longum tempus tenuerunt contra dictum dominum nostrum regem et ejus gentes.

XXI. Item dicit procurator regius, nomine quo supra, contra dictum dominum Arnaldum de [fol. 16] Caupena, militem, senescallum, quod, tempore quod tenebat vel tenere faciebat occupatam de facto jurisdictionem castri et castellanie de Limolio, aliqui servientes qui morabantur in ipsis castro et castellania pro dicto domino Arnaldo et nomine ejusdem domini Arnaldi, quorum servientum unus vocatur Bernot Paranelh, [alius] Menant et alius magister Unant, cum aliquibus complicibus suis, percusserunt diversis vicibus et diversis temporibus Gual[terium] Blanqueti, tunc servientem domini regis, et quod jure et superioritate ejusdem domini regis in ipso castro de Limolio tunc officium regium exercente.

XXII. Item dicit contra dictum dominum Arnaldum, senescallum, quod, tempore quo Vitalis de Podenxs tenebat occupatam et usurpatam... pro ipso domino Arnaldo et ejus nomine castrum et castellaniam de Limolio [fol. 16 v^o] idem Vitalis cepit ibidem Poncium Putanum, tunc servientem regium, et ibidem tunc officium regium exercentem et posuit eundem in compedibus et per aliquod tempus tenuit, supradicto domino Arnaldo sciente et non prohibente.

XXIII. Item dicit contra dictum dominum Arnaldum, senescallum, quod ipse Vitalis, tenens dictum castrum et castellaniam pro dicto domino Arnaldo, quando aliqua mandata fiebant sibi ex parte dicti domini regis in castro predicto, dixit pluries in publico quod pro rege vel pro regina non faceret ..... vituperando vel blasfemando dictam regiam majestatem et superioritatem suam.

XXIIII. Item quod, cum Bernardus Ebrardi, domicellus, de Albugia, et tunc locum tenens Helie Urdunala, bajuli regii de Sarlato, esset annis citra, infirmus in domo sua apud Albugiam, in ballivia de Sarlato [fol. 17] et ibi jaceret infirmus Vitalis de Podenxs, qui tunc gerebat se pro bajulo de Limolio pro dicto domino Arnaldo, adjunctis sibi decem sociis armatis, tam equitibus quam peditibus, invasit domum predicti Bernardi, et in eadem ipse et ejus socii intraverunt, alii per portam et alii [per] paliciam et evaginatis ensibus irruentes in eundem Bernardum infirmum ipsum ceperunt malicioze et Bernardum Fabri secum ..... ipsosque sic captos viliter per villam de Albugia deducentes apud Limolium duxerunt eosdem, nonobstante [quod propon] ebant dare ydoneas cautiones de stando juri quantum deberent, ductosque apud Limolium per aliquos dies sup... [te]nuerunt absque aliqua justa causa, set solum quia pro dicto domino rege Francie ibidem explectabat et pro ipso se recl. licet locus predictus esset tunc ad manum predicti domini nostri regis [fol. 17 v^o] et licet locus de Albugia, ubi capti fuerunt, sit de ..... resorto dicti d. regis nostri dictumque Bernardum Fabri in ita stricta et vili prisione posuerunt et tam longo tempore detinuerunt quod postquam exivit exinde jacuit longo tempore infirmus.

XXV. Item dicit dictus procurator quod cum Geraldus Blanqueti, serviens regius in baylivia de Sarlato apud Limolium adjornaret ad assiscam de Sarlato de Sendrectz ad domicilium suum querelis Stephani de Selenoy, burgensis Sarlatensis, tenuerunt et irruerant contra ipsum regium servientem Petrus ... dictus Sampsut, dictus Bernotz et dictus Mantolz, servientes dicti d. Arnaldi et dicti Vitalis, et prefatus Bernot, evaginato ense quem [habe] bat contra dictum servientem regium percussit eundem et in [fol. 18] suo capite vulneravit et ipso sic vulnerato dicti complices dixerunt ei quod ..... dent de ipso castro de Limolio et amplius non adjornaret ibidemque si faceret malum infortunium deveniret sibi et fere fuit quod ipse Bernot non interfecit dictum regium servientem, et Alamandus de Malleto, tunc castellanus de Limolio, de dicto castro in quo erat, alta voce clamavit et dixit dicto Bernot : Penigalo, Penigalo.

XXVI. Item dicit contra dictum d. Arnaldum senescallum quod cum Arnaldus Blanqueti, serviens regius in ballivia de Sarlato, fuisset per senescallum regium Petragoricensem transmissus apud Limolium et deputatus ad tenendum ad manum regiam castrum et castellaniam dicti loci et quadam die comederet in domo Bernardi de Limolio, invitatus per eum, venerunt ad [fol. 18 v^o] domum ipsius Bernardi et domine Marsebelie matris ejus, ubi idem Arnaldus comedebat, dictus Menant qui tum morabatur in castro de Limolio pro dicto Vitali de Podenxs pro d. Arnaldo de Caupena, et dixit predicto Arnaldo Blanqueti, regio servienti quare ad ipsum locum venerat et quid ibi faciebat, cumque idem serviens responderet quod non venerat pro alicujus dampno, set de mandato d. senescalli ibidem venerat, tunc dictus ..... precepit eidem quod exiret de dicta domo et de dicto castro in mala ventura o en bona eque gran auzart avia fait, quia intraverat dictum locum et hiis non contentus maliciose cepit dictum servientem per patulas et impinxit eum, et statim dictus Menaut et duo complices sui quos secum duxerat, ponentes manus ad enses suos [fol. 19] ipsi Arnaldo terribiliter minati fuerunt de dando eidem dampnum in corpore et persona eque si nosen ychia tantost lo penigario, propter quas minas ipsum regium servientem exire oportuit de domo et castro predictis.

XXVII. Item dicit contra dictum d. Arnaldum senescallum quod cum ipse Vitalis qui tunc tenebat occupatam juridictionem castri de Limolio pro ipso et nomine ipsius d. senescalli, condempnasset Bernardum de Brinhac in quadam pecunie quantitate et ipse Bernardus a condempnacione hujusmodi anquam ab iniqua ad d.n. regem Francie appellasset, nichilominus Vitalis predictus, nonobstante dicta appellatione et in ejus prejudicium fecit dictum Bernardum gacgiari et multa contra ipsum Bernardum attemptari et innovari, et multa opprobria ei dixit quia ausus [fol. 19 v^o] fuerat appellare, necnon et ipsum fecit invadi et claudi domum suam in tantum quod duos pallos sive pelhis qui erant infra dictam ..... amisit idem Bernardus et panis decocatus qui ibi erat putrefactus fuit.

XXVIII. Item dixit quod cum Bertrandus Dot, tunc serviens regius ballivie de Sarlato, et Guillelmus de Puch Agulhier ejus socius fac[erent], prout erat consuetum antiquitus, aliquas executiones apud Limolium pro quibusdam burgensibus de Sarlato, dictus Mamtot et dictus B..., Petrus de Lhussas, servientes tunc castri de Limolio, ut dicebant, pro dicto Vitali et pro dicto d. Arnaldo, senescallo, servientes ..... regios tunc officium regium exercentes invaserunt, percusserunt et male tractaverunt et vestes suas eis dilaniaverunt et sic male tractatos duxerunt captos et arrestatos in castro dicti loci ubi ipsos captos aliquanto tempore tenuerunt et dicebant eis [fol. 20] quod si de rege Francie apud Limolium aliquid loquerentur, malum infortunium eveniret eisdem, et cum eos sic aliquibus diebus tenuisse[n]t arrestatos, tandem dimiserunt eosdem.

XXIX. Item dicit contra dictum d. Arnaldum senescallum quod, cum dictus Vitalis de Podenxs vellet habere a Bernardo Folquerii de Limolio duos lectos, et ipse Bernardus nollet accomodare, timens sibi quod perderet eos et ob hoc dictus Vitalis multas minas et multa gravamina predicto Bernardo inferret et ab istis omnibus idem Bernardus appellaret ad d. regem Francie, sciens appellationem predictam et in prejudicium dicte appellationis et ea nonobstante dictum Bernardum cepit, et captum ipsum, percutiendo graviter, duxit et posuit in dicto castro et ipsum sic captum detinuit per unam diem et noctem et multa gravamina et multas injurias et dampna eidem intulit [fol. 20 v^o] et fecit occasione predicte appellationis.

XXX. Item dicit contra dictum d. Arnaldum senescallum quod cum dictus Arnaldus Blanqueti, serviens regius, habuisset mandatum a senescallo regio Petragoricensi quod census et redditus qui debebantur apud Albugiam d. de Limolio puplice reciperet ex certa causa nomine d. regis fecisset preconizari per dictum locum de Albugia in vigilia Nativitatis Domini in anno ejusdem millesimo CCC^o octavo, quod quicumque debent aliquos census in dicto loco de Albugia d. de Limolio eos solveret predicto Arnaldo Blanqueti et, facta hujusmodi preconizatione, venit dictus Menaut, valde motus, contra dictum regium servientem qui se faciebat servientem dicti Vitalis de Podenxs et dicti d. Arnaldi senescalli et dixit predicto Arnaldo Blanqueti quod male fecerat quia fecerat fieri preconizationem predictam quia rex Francie nichil habebat in [fol. 21] dicta villa, ut ipse dicebat, nec pro eo nunquam fieret aliquid et statum fecit fieri aliquam preconizationem de contrariis, scilicet quod dicti census et redditus Bertrando Sarraceni de Albugia pro dicto Vitali et pro dicto d. Arnaldo, senescallo, et hec facta fuerunt in prejudicium magnum d. regis.

XXXI. Item dicit dictus procurator contra dictum d. Arnaldum, senescallum, quod cum dictus Arnaldus Blanqueti et magister Petrambern. (sic) facerent seu facere vellent quandam inquestam apud Palnatium de mandato dicti d. senescalli Petragoricensis contra Guillelmum Talhafer super pluribus criminibus impositis eidem et ipsi commissario, requirerent ipsum Guillelmum quod responderet facto contento in dicta comissione, tunc dictus Vitalis, bajulus dicti loci, per dictum dominum A[rnaldum] senescallum institutus bajulus, precepit eidem Guillelmo Talhafer, ex parte regis Anglie, Aquitanie ducis, et sub omni eo quod posset forefacere dicto duci, quod non procederet in aliquo coram dictis commissariis, nec responderet dicto facto, necnon et inhibuit dictus Vitalis pluribus personis que ibidem venerant ad perhibendum testimonium in dicta causa contra dictum Guillelmum quod si facerent ipse caperet eosdem et captum diceret apud Bellum Regardum et hiis dictis cum idem Guillelmus nollet respondere coram eis, licet sepe et sepius requisitus per eosdem, ipsi commissarii ceperunt ipsum per pannos suos et arrestaverunt eum et cum arrestassent idem Vitalis recussit ipsum Guillelmum eisdem commissariis et irato animo, evaginato ense, contra ipsos irru[it cum] pluribus sociis suis armatis quos secum duxerat ibidem.

XXXII. Item dicit contra dictum d. Arnaldum, senescallum [fol. 22] quod cum Guillelmus Rocat, tunc serviens regius ballivie Petragoricensis, apud Jurunhatum pro adjornando ibidem quasdam personas et assisius de Petragorio dicti d. senescalli ad instancias quorundam burgensium de Petragorio pro inhitis (?) in villa de Petrag. et duceret secum quandam clericum qui sibi legebat nomina personarum et rotulos quos defferebat dictus ..... ipsum clericum cepit et captum duxit apud dictum castrum de Limolio et posuit in compedibus et intravis ligneis et ipsum sic captum et incarceratum tandiu detinuit donec idem clericus amisit, ratione dicte prisionis et propter prisionem nimis strictam et artam, tres articulos pedis, et hec fecit idem Vitalis in despectu et vituperium ipsius d. regis.

XXXIII. Item predictos excessus, injurias et inobediencias et quamplures alios dictus Vitalis institutus bajulus seu officialis dicti ducis per dictum d. Arnaldum senescallum fecit et commisit in vituperium et contemptum dicti d. regis, predicto d. Arnaldo, senescallo, et Arnaldo de Codico, judice, scientibus et scire valentibus et non prohibentibus.

XXXIIII. Item dicit idem procurator contra dictum d. Arnaldum sen. auod Gasto, d. castri et castellanie de Badafollo, ex certis et justis de causis, ab ipso senescallo et ejus audiencia, et ipso senescallo sciente ad d.n. Francie regem legitime appellavit, ejusque appellacione pendente bajulus de Moleriis pro dicto d. duce ibidem deputatus per dictum senescallum, sciens appellationem hujusmodi fore interjectam ad dictum d.n. regem, congregata et puplice convocata in loco predicto de Moleriis, turba seu multitudo armatorum accessit ad terram seu districtam predicti d. de Badafollo, et furchas quas ibidem habebat erectas pro facinorosis hominibus puniendis et diu palam et puplice habuerat et plures actus juridictionis exercuerat in eisdem, diruit et distruxit, ipsumque d. de Badafollo fugavit et posse suum fecit de interficiendo eundem et ejus socios, et interfecisset nisi in fortalicio dicti castri de Badafollo se inclusisset, multosque alios excessus et violencias eidem Gastoni fecit idem bajulus post et contra appellationem predictam etc licet ex parte senescalli regii Petragoricensis eidem Arnaldo et suis officialibus esset inhibitum ne eidem Gastoni seu contra ipsum et suos, pendente appellatione hujusmodi, aliquid innovarent vel etiam attemptarent contra ipsam appellationem.

XXXV. Item dicit idem procurator regius contra dictum d. Arnaldum senescallum Petragor. quod magister Rambertus David et vigerius regius de Caturco fuerunt commissarii deputati ex parte senescalli regii Petragoricensis ad inquirendum super et de quibusdam excessibus factis officialibus d.n. regis in ducatu, de quibus quamplures habitatores loci predicti de Moleriis sciebant veritatem, et intellecto per dictum bajulum de Moleriis, ibidem positum per dictum d. Arnaldum senescallum, quod dicti commissarii venerant pro inquirendo cum dictis habitatoribus de Moleriis de predictis excessibus, veritatem fecit publice proclamari et inhibere in loco predicto ex parte dicti d. Arnaldi, senescalli, et d. ducis, ne quis de eisdem esset ausus, sub magna pena, coram dictis commissariis comparere pro perhibendo testimonio super et de excessibus sepe dictis, quodque premissa facta fuerunt in grave prejudicium et contemptum prefati d. regis Francie.

XXXVI. Item dicit idem regius procurator quod olim dictus7 noster rex ordinavit quod omnes judei [fol. 24] in et de regno Francie degentes expellerent[ur] ...... exinde eidem d. n. regi.

XXXVII. Item dicit dictus regius procurator quod magister Radulphus Rousseleti, d.n. regis Francie clericus, et senescallus Petragoricensis pro eodem rege [in] captione dictorum judeorum et eorum bonorum per regiam majestatem ad hoc specialiter deputati requisiverunt per litteras suas patentes predictum d. Arnaldum de Caupena, senescallum tunc Petragoricensem pro dicto d. duce, ut dictos judeos et bona eorum caperent (sic) et eisdem remitterent, qui super hoc extiterunt inobedientes, ipsos penitus judeos et bona ipsorum reddere noluerunt nec capere eosdem.

XXXVIII. Item quod propter receptionem dictum judeorum et eorum bonorum et propter inobedientiam dictorum officialium dictus d.n. rex dampnificatus fuit in [fol. 24 v^o] 140.000 libris tur. et amplius.

XXXIX. Item quod nondum judeos commorantes in dicto ducatu et eorum bona receptarunt, immo judeos de senescallia Petragoricensi et Caturcensi et alios judeos inibi confugientes de diversis regni partibus et bona eorum scientes receptarunt in contemptum d. regis et ordinationum predictarum.

XL. Item quod exinde fuit dampnificatus d.n. rex in 40.000 l.t. et amplius ultra summam predictam.

XLI. Item dixit quod predicta omnia in predictis articulis contenta fuerunt facta et attemptata per dictos senescallos, officiales et ministros ducis, conjunctim vel divisim, scientibus et non contradicentibus, magistris Arnaldo de Codico, Guillelmo de Casis, Guillelmo de Casis et Ramundo Peleti, judicibus in dicto ducatu, nec resistentibus, ymmo consentientibus ad premissa.

[fol. 25] Quibus articulis petiit dictus procurator regius a parte adversa respondere et ibidem predicti officiales hodie comparentes, videlicet d. Arnaldus de Caupenna, miles, senescallus Petragoricensis et Caturcensis, Arnaldus de Codico, judex major Petragoricensis et Lemovicensis, Ramundus Peleti, judex major Agennensis pro dicto duce, ut dixerunt, premissis protestationibus que sequuntur.

Protestantur dictus d. Arnaldus de Caupenna, miles, senescallus Agennensis et Petragoricensis, Arnaldus de Codico, judex Petragoricensis et Lemovicensis, d. Ramundus Peleti, judex major Agennensis, et Guillelmus de Cazis, judex ordinarius Agennensis pro illustri principe duce, rege Anglie, duce Aquitanie, quod per sui comparutionem vel per ea que dicent seu facient tacite vel expresse non intendunt in vos, d. episcopum Ambianensem, comitem Bolonie et Yvonem, salvo semper honore [fol. 25 v^o] et reverencia illustri d. regi Francie et personis vestris debitis ut in suos judices consentire nisi quathenus potestas vobis data per d.n. regem Francie se extendit et se potest extendere de jure, vel juridictiones vestras alias in se in aliquo prorogare, etiam si contingeret interloqui pro ipsis vel contra se vos dominos posse vel non posse virtute commissionis vobis facte vel alio quoquo modo, et quod per ea que dicunt aut faciunt, dicent vel facient non intendunt patrimonium vel ejus d. regis Anglie et ducis Aquitanie in judicium deducere et quod non intendunt in aliquo derogare tractatibus seu conventionibus habitis inter d.n. reges et predecessores eorum nec a forma pacum inter dictos d. reges et eorum predecessores inhibitorum recedere nec dictis pacibus vel juri domini sui d. regis [fol. 26] Anglie et ducis Aquitanie quod sibi competit virtute pacum predictarum vel alias ex quacumque causa in aliquo derogare et quod ipsis de dictis pacibus, conventionibus et ordinanciis habitis inter dominos nostros reges et eorum predecessores, ipsi valeant se juvare, et cum illis protestationibus quas volunt haberi pro repetitis in omnibus et singulis inferius faciendis et dicendis, a quibus recedere non intendunt per factum contrarium et per adversa in contrarium extitit protestata vel in futurum protestetur et semper pars dictorum officialium d. regis Anglie, ducis Aquitanie, protestationibus partis adverse contradicit, ex nunc petierunt copiam dicte commissionis necnon articulorum et omnium premissorum sibi fieri inter actam, et aliam dilacionem congruam sibi dari ad respondendum dictis articulis si de jure fuerit respondendum cum nondum super [fol. 26 v^o] eisdem deliberassent, ut dixerunt, et dictus procurator regius non consentiens protestationibus ex adverso factis, set expresse eisdem contradicens ac de contrario protestans dictis articulis responderi per dictos officiales hodie comparantes, cum copiam habuerit eorumdem. Et tunc predicti domini episcopus, comes et Yvo, non admittentes dictas protestationes factas per officiales predictos, nisi si et in quantum de jure, consuetudine et stilo curie d. regis Francie fuerint admittende, et non aliter, concesserunt ipsis officialibus copiam comissionis articulorum et omnium premissorum inter acta, et assignaverunt eisdem ad respondendum dictis articulis ut jus erit, et alias ad debite procedendum, die sabbati post festum beati Vincencii proxime sequens, infra terciam, in domo predicta.

Quibus die et loco comparuerunt procurator regius ex parte una, et officiales supra [fol. 27] proxime comparentes ac nichilominus d. Guido Ferre, miles, protestato ut supra ex altera, dictusque procurator regius, nomine quo supra, protestationibus factis a parte [adversa] expresse contradicens, et in contrarium protestans, petiit art. traditis respondere per officiales predictos et predictum d. Guidonem articulis contra ipsum tradendis quorum tenor inferius est insertus.

Qui officiales et dictus Guido proposuerunt quod contra ipsos agebatur tanquam contra officiales dicti d. ducis necnon tanquam contra singulares personas, quodque proposita contra ipsos adeo tangebant ipsum d. ducem et adeo connexa erant quod ratione connexitatis hujusmodi sine dicto d. duce seu ejus procuratore non debebant nec poterant procedere in predictis, dicentes quod vocandus erat dictus d. rex aut ejus procurator antequam ulterius [fol. 27 v^o] in presenti negocio procederetur, et super hiis petierunt sibi jus fieri et reddi seu interloqui, dictusque procurator regius dixit quod, nonobstantibus propositis a parte adversa, est dictis articulis ab ipsis officialibus et d. Guidone respondendum cum presentes essent, et diem ad respondendum acceptassent, presertim cum talis non sit connexitas que impediat quominus respondere deberent, cum articuli predicti, sicut per tenorem apparet, facta ipsorum officialium et d. Guidonis propria tangunt, de quibus propriis factis respondere tenentur, quare petiit respondere ut supra.

Tunc dicti officiales et d. Guido proposuerunt, dixerunt et petierunt ut prius, et predictis et quibusdam aliis propositis hinc et inde est dies assignata ad interloquendum ad diem martis proxime sequentem infra horam tercie et alias ad procedendum [fol. 28] debite ulterius in loco predicto, ante cujus diei assignationem tradidit dictus regius procurator quosdam articulos contra d. Guidonem predicti, contentis in duobus rotulis pergameni, quorum primus talis est :

Ad illum finem quod vos, reverende pater in Christo d. episcope Ambianensis, et egregie princeps d. comes Bolonie et d. Yvo de Laudunaco, legum venerabilis professor, commissarii inquisitores seu judices deputati per superillustrem d.n. regem Francie ad inquirendum summarie et de plano et sine strepitu judicii contra officiales et gentes egregii principis ducis Aquitanie super inobedienciis et excessibus commisis in dicto ducatu, et circa per ipsos officiales et gentes dicti ducis et ducatus contra dictum d. regem Francie et ejus gentes et officiales ante tempus guerre que fuit inter dictum regem Francie [fol. 28 v^o] et progenitorem regis Anglie, ducis Aquitanie, et post pacem factam de dicta guerra et super aliis que in commissione vestra plenius continetur, inquiratis summarie et de plano contra d. Guidonem Ferre, militem, olim senescallum Vasconie pro dicto d. duce Aquitanie, de inobedienciis, delictis et excessibus infrascriptis, quos ipse d. Guido, existens officialis et tanquam officialis dicti d. ducis, in officio delinquendo commisit post pacem predictam contra dictum d. regem et ejus officiales et gentes quodque ipsum, citra tamen penam sanguinis, debite puniatis et competentem emendam dicto d. regi fieri faciatis, dicit Johannes Calveti, procurator dicti d. regis in senescallia Petragoricensi et Caturcensi, nomine procuratorio ejusdem d. regis, et probare intendit ea que sequuntur, non astringendo ad omnia [fol. 29] premissa probando et ad ea tantum que sibi probata sufficiant de premissis, cum protestatione tamen de proponendo, tradendo et probando plures alios articulos continentes inobediencias et supprisias et excessus loco et tempore competentibus contra dictum d. Guidonem et contra dictum d. ducem et alios officiales suos, cum opus fuerit et dicto procuratori regio visum fuerit expedire et de corrigendo et emendando eosdem articulos et addendo et diminuendo.

I. Et primo dicit idem procurator contra dictum d. Guidonem, tunc senescallum Vasconie, et est olim senescallum Vasconie majorem pro duce predicto, quod licet dictus d. rex Francie, tanquam princeps et d. superior in regno suo Francie, ordinaret et precepisset jamdudum, diligenti deliberatione prehabita, quod omnes judei expellerentur et bannirentur de ipso regno suo, ita quod aliquis non esset ausus ulterius remanere vel commorari ibidem, et virtute ordinationis precepti hujusmodi, major pars judeorum esset de eodem regno expulsa, nichilominus dictus d. Guido Ferre, existens senescallus Vasconie pro dicto duce, sciens ordinationem et preceptum hujusmodi jam per totum regnum predictum patenter et palam publicatum, nec ignorare volens judeos commorantes in dicta senescallia Vasconie quam tunc tenebat et regebat et in aliis terris ducatus predicti, retinuit ibidem et manere permisit contra ordinationem regiam supradictam et contra preceptum dicti d.n. regis nec ipsos de illis terris expulit juxta ordinationem predictam, cum expellere posset, quin potius, quod pejus est, alios judeos qui de diversis partibus dicti regni expulsi fuerant, et ad terras dicti ducatus se furtive et latenter recollegerant et confugerant in eisdem terris cum prohibere [fol. 30] posset, receptare permisit in contemptum et vituperium dicti d.n. regis et superioritatis sue.

II. Item quod, licet dictus d.n. rex ordinasset et precepisset quod omnia bona dictorum judeorum confiscarentur et applicarentur et mandasset seu fecisset mandari omnibus officialibus et justiciariis dicti regni quod bona predicta caperent, quilibet in districto suo, et ea sibi redderent et restituerent, nichilominus dictus d. Guido Ferre, existens senescallus Vasconie, qui bona judeorum in terris ducatus predicti commorancium capere poterat vel capi facere, ea omisit capere vel facere capi, ymmo ipsa bona, predictis judeis dimisit et ipsis bonis eos uti et gaudere permisit.

[III] Item quod bona plurium judeorum qui de pluribus alii regni predicti partibus expulsi fuerant, que bona usque ad magnas quantitates furtive subtraxerant de locis a quibus fuerant expulsi [fol. 30 v^o] et ad predictas terras dicti ducatus transtulerant in eisdem contra dictam ordinationem regiam, receptari permisit et ibi retineri, et habuit plura de ipsis bonis, et sic d.n. regi permisit subtrahi cum ea capere vel capi fecisse potuisset et dicto d. regi reddi, propter que dictus d.n. rex dampnificatus est super facto judeorum ex culpa vel negligencia seu deffectu dicti d. Guidonis Ferre tunc senescalli, in 60.000 l.t.

[IV] Item ..... quod d. Johannes de Arrablayo, senescallus regius Petragoricensis et Caturcensis, fecit presentari eidem d. Guidoni, tempore quo erat senescallus Vasconie, quasdam litteras regias patentes et pendentes per quas et mandabat dictus d.n. rex quod Jordanetum de Insula et Bernardum de Duroforti de Flamarenxs et plures eorum [fol. 31] complices eidem tunc senescallo nominatos remitteret dicto senescallo Petragoricensi pro excessibus rapinis, incendiis, homicidiis, invasionibus, armorum portacionibus, et pluribus aliis maleficiis que commiserant in senescallia Petragoricensi et Caturcensi in terris resorto d. regis inmediate subjectis et quod idem d. Guido, tunc senescallus mandatum d. regis contempnens, dictam remissionem non fecit et facere recusavit.

Item dicit dictus regius procurator contra ipsum d. Guidonem ... quod dictus senescallus regius Petragoricensis fecit requiri alias ex parte d.n. regis, pluries dictum d. Guidonem Ferre, tunc senescallum, super remissionem dicti Jordaneti, et aliorum complicum suorum, qui d. Guido, Vasconie existens tunc senescallus, dictam remissionem noluit facere, licet plur[i]es requisitus.

Item dicit etc. quod dictus senescallus [fol. 31 v^o] Petragoricensis pro dicto d. rege fecit intimari eidem tunc senescallo quod d. Arnaldus de Caupena, senescallus Petragoricensis pro d. duce predicto, receptabat et receptari8 permittebat in senescallia sua Guillelmum et Bernardum de Rupeforti et Grimoardum et Bertrandum de Panisals, bannitos d. regis a toto regno Francie, et plures alios etiam bannitos ejusdem d.n. regis et quod ipse d. Arnaldus, senescallus, nolebat remittere eosdem bannitos predicto senescallo regio Petragoricensi, licet super hoc fuisset requisitus, propter quod idem senescallus fecit requiri ex parte regis, dictum d. Guidonem Ferre, tunc senescallum Vasconie, ut ipsos bannitos faceret remitti predicto senescallo regio Petragoricensi, et quod hoc preciperet d. Arnaldo predicto, qui d. Guido, tunc senescallus, hoc facere noluit, ymmo, cum prohibere posset, dictos bannitos in dicto ducatu receptare permisit ac ire ac redire et morari in ducatu eodem palam et publice [fol. 32] et patenter.

Item – cum Helias de Sancto Desiderio, bannitus d. regis, esset et detineretur captus per dictum d. Arnaldum de Caupena, senescallum Petragoricensem dicti d. ducis, et ipse d. Arnaldus, ex parte senescalli regii Petragoricensis instanter requisitus nollet eum remittere dicto senescallo regio Petragoricensi, idem senescallus regius Petragoricensis fecit requiri ex parte regia dictum d. Guidonem tunc senescallum, quod faceret eidem remitti predictum bannitum, scilicet dictum Heliam de Sancto Desiderio, quem tenebat captum prefatus d. Arnaldus de Caupena, senescallus, et quod preciperet ipsi d. Arnaldo quod cum remitteret, qui d. Guido, tunc senescallus Vasconie, noluit facere aliquid de premissis, cum facere posset tanquam ille qui preerat aliis senescallis ducatus predicti.

Tenor vero secundi rotuli [fol. 32 v^o] talis est :

Protestato ut supra et salvo et retento ut supra, addit contra dictum d. Guidonem Ferre, tunc senescallum Vasconensem, et proponit dictus regius procurator, nomine quo supra, articulos qui sequuntur :

Item dicit ..... contra d. Guidonem Ferre ..... quod non solum ipse, ut supra dicitur, sustinuit et permisit9 predictos bannitos, scilicet Bernardum et Guillelmum de Rupeforti, Galterum et Arnaldum de Laola, Bertrandum et Grimoardum de Panisals, Heliam de Sancto Desiderio, Heliam Enodata et alios bannitos, occasione murtri decani de Yssigiago quondam, morari in terra ducatus predicti, ymmo ipsis dedit licentiam quod possent ire per eundem ducatum et morari in eo libere et absque impedimento cujuscumque, licet ipse bene sciret eos fore bannitos et inhibuit seu inhibere fecit suis [fol. 33] subditis quod occasione illius banni aliquis non impediret nec vexaret nec molestaret eosdem et super hiis ipsi banniti obtinuerunt litteras a predicto d. Guidone Ferre, tunc senescallo, et a d. Amanevo de Fossato, milite, ejus locum tenente.

Item , contra d. Guidonem ... quod tempore quo ipse erat senescallus Vasconie et ducatus predicti et d. Amanevus de Fossato erat locum suum tenens, dictus Helias de Sancto Desiderio, fuit receptatus apud Podium Guillelmi et ibi stetit per aliquos dies, quod cum pervenisset ad audienciam dominorum Yvonis de Laudunaco, legum doctoris et d. Johannis Robberti, militis, tunc existencium et missorum per dictum d. regem in hac senescallia Petragoricensi et Cafurcensi pro puniendis maleficiis impunitis [fol. 33 v^o] miserunt cum suis litteris ad locum de Podio Guillelmi bajulum regium de Aymeto ad ipsum bannitum capiendum, qui quidem bajulus, ad locum predictum accedens, dictum Heliam de Sancto Desiderio, bannitum, invenit ibidem in hospicio Indie Portela, uxoris quondam Chanchi de Panisols, et ipsum ibi cepit, et cum vellet extra dictum hospicium et extra dictum locum ejiicere et extrahere et ducere ad partes senescallie Petragoricensis, quidam notarius dicti loci qui vocatur Arnaldus Gauberti, familiaris, ut dicebat, bajuli qui tunc erat bajulus dicti loci, et quidam dictus Guiot qui se gerebat pro serviente ejusdem bajuli et dicti tunc senescalli cum pluribus aliis impediverunt dictum bajulum de Emeto quod prefatum Heliam de dicto loco extrahere non posset nec ducere ad partes predictas, quod videns idem bajulus de Emeto eundem Heliam tradidit in commenda predicto Guioto et Arnaldo Robberti [fol. 34] et Gerardo Fibh, servientibus, ut dicebant, dicti bajuli, et dicti tunc senescalli, et inhibuit ex parte dicti d.n. regis quod idem Helias aliquo modo non deliberaretur sine mandato d. senescalli regii Petragoricensis vel curie sue, et ipsi servientes eundem Heliam ceperunt de manu dicti bajuli de Aymeto et infra castrum dicti loci de Podio Guillelmi intruserunt et sub arresto dicti d. ducis posuerunt et sub eodem arresto custodire promiserunt.

Item quod Helias de Urdimala, frater quondam dicti decani mortui, qui erat cum dicto bajulo de Aymeto, apud Podium Guillelmi, videns quod ipsum Heliam de Sancto Desiderio idem bajulus habere non poterat, ivit statim Parisius et conquestus fuit de premissis dicto d.n. Francie regi et curie sue, qui d. rex precepit viva voce d. Johanni de Astingiis, militi, ibidem tunc presenti, qui inter istas moras fuerat [fol. 34 v^o] senescallus Vasconie factus, quod dictum bannitum faceret remitti suo senescallo regio Petragoricensi. Qui d. Johannes de Astinguis concessits super hoc litteras suas sub hiis verbis :

Johannes de Astingiis, miles, senescallus Vasconie pro d.n. rege Anglie et duce Aquitanie dilectis suis preposito Podio Guillelmi et consulibus ejusdem loci ceteris[que] justiciariis et subditis nostris in dicto ducatu ad quos presentes littere pervenerunt salutem et dilectionem. Litteras patentes excellentissimi principis d.n. Francie regis nos recipere noveritis sub hac forma :

10 Philippus Dei gratia Francie rex senescallo11 Vasconie pro carissimo filio et fideli nostro Edd., regi Anglie et duci Aquitanie, salutem. Significante senescallo nostro Petragoricensi et Caturcensi didicimus quod quamvis ipse Heliam de Sancto Desiderio, justiciabilem suum, pro suspicione [murtri] quondam decani Yssigiaci a regno nostro suis [fol. 35] contumaciis exhigentibus, bannuerit, vos ipsum Heliam quem prepositus de Podio Guillelmi tenere ex parte nostra dicitur prefato senescallo nostro remittere recusat, pluries super hoc requisiti, propter quod hujusmodi delictum remansit, diu est, et adhuc remanet impunitum. Ideoque mandantes12 vobis quatinus, si est ita, dictum Heliam remittere dicto senescallo nostro pro suis meritis puniendis amplis recusare nullatenus presumatis, alioquin damus eidem senescallo nostro presentibus in mandatus ut, vestra exigente negligentia, ad hoc opportunis remediis vos compellat. Datum Parisius die quarta februarii, anno Domini M^oCCC^o nono.

Cumque d. Johannes de Arrablayo, miles, tunc senescallus, et nunc, Petragoricensis et Caturcensis pro dicto d. rege, presentatis et exhibitis ex suprascriptis litteris predicti d. Johannis de Hastingiis, senescalli Vasconie, mandasset [fol. 35 v^o] per suas patentes litteras dicto ballivo de Emeto quod ipse dictas litteras presentaret predicto preposito de Podio Guillelmi et consulibus ejusdem loci et quod ipse requireret ut contenta in ipsis litteris adimplerentur, et idem bajulus accessisset ad predictum locum de Podio Guillelmi et dictas litteras presentasset Ramundo Escodacaut, locum tenenti Sancii Garcie de Ferrant, domicelli, bajuli seu prepositi dicti loci de Podio Guillelmi, necnon et Bernardo de Comayratas et Guillelmo Gonsaldi, consulibus ejusdem loci, et eosdem requisisset quod facerent remissionem predictam, ipsi dixerunt et responderunt quod ipsam remissionem facere non poterant pro ea, ut dicebant, quia dictus d. Amanevus de Fossato, tunc locum tenens senescalli Vasconie et quem dictus d. Guido Ferre dimiserat loco sui in dicta senescallia, eundem Heliam de Sancto Desiderio, bannitum, relaxaverat [fol. 36] vel relaxare, ut dicebant, fecerat, ab aresto predicto.

Item dicit dictus regius procurator, nomine quo supra, quod Johannes et Arnaldus Carbonelli, fratres, burgenses et cives de Bazato, fuerunt jamdudum exempti per judicium seu arrestum curie Francie a jurisdictione dicti d. ducis et episcopi ac prepositorum de Bazato, et, ratione exemptionis hujusmodi curia13 Francie ordinavit quod senescallus Petragoricensis ipsos fratres cum bonis et rebus suis a predicto jurisdictione faceret manere exemptos, et quod eis traderet servientem specialem ; si sum peterent, qui ipsos, res et bona eorum tanquam exemptos conservaret et deffenderet ab injuriis, gravaminibus, oppressionibus, novitatibus et violenciis indebitis quibuscumque.

Item dicit quod cum idem senescallus Petragoricensis tradidisset eisdem burgensibus sic exemptis [fol. 36 v^o] ad eos sic gardiandos quendam servientem vocatum Thomacium, accidit, a tempore dicte pacis citra, quod, cum unus ex ipsis burgensibus exivisset de Vasato pro veniendo ad dictum senescallum Petragoricensem, requiritur ipsum super quibusdam negociis dictam gardam tangentibus, aliqui ejus inimici et adversarii sui, qui paraverant sibi insidias in itinere, ipsum et dictum servientem regium qui erat cum eo ceperunt in via publica, infra quoddam nemus, et eos ibidem murtraliter et pensatis insidiis occiderunt, cumque occisio et murtrum hujusmodi ad ipsius senescalli Petragoricensis pervenisset auditum, misit statim ad ipsum d. Guidonem Ferre, senescallum Vasconie, castellanum regium de Lauzerta, pro requirendo eundem senescallum quod remittere[t] dicto senescallo Petragoricensi illos quos tenebat captos pro murtro predicto, ut de ipsis posset facere justicie [fol. 37] complementum cum ratione exemptionis et gardie predicte et servientis regii qui fuerat interfectus punicio dicti murtri ad eundem senescallum Petragoricensem pertinere deberet, necnon et quod permitteret quod dictus castellanus de Lauzerta de dicto murtro inquirere et culpabiles et probabiliter suspectos capere et bona ipsorum culpabilium et probabiliter suspectorum ad manum regiam ponere et tenere. Qui quidem d. Guido, tunc senescallus Vasconie, nullam remissionem voluit facere de predictis, nec aliter sustinere, quod dictus castellanus alias se intromitteret de eisdem, dicens quod punicio predictorum ad ipsum solum et in solidum pertinebat, et de hiis extat publicum instrumentum, et propter defectum predicti tunc senescalli Vasconie remansit dictum maleficium impunitum, ita quod adhuc non est facta justicia de eodem. Processus.

Que dies martis superius [fol. 37 v^o] assignata continuata fuit ad diem mercurii proximo sequentem in eodem statu et causa. Qua die mercurii et loco predicto comparentibus procuratore regio ex parte una et officialibus qui supra, necnon dicto d. Guidone, protestato, ut supra, ex altera, quibus protestationibus contradixerunt dicti d. commissarii et procurator regis, de contrario protestantes, ut supra, dicti officiales et d. Guido proposuerunt quod super articulis traditis emanavit a curia regis quedam alia commissio certis personis aliis ad hoc deputatis, ante commissionem dictis dominis commissariis factam, de qua commissione prima non faciebat mensionem commissio secunda, propter quod dicebant ipsos dominos commissarios, virtute ultime commissionis sibi facte, super traditis articulis procedere [fol. 38] non debere cum commissio sua de prima non faceret mentionem. Proposuit etiam dictus d. Guido quod jus revocandi domum habebat ut qui legatus et missus erat a d. rege Anglie, ad partes ducatus Aquitanie pro certis negociis, et nichilominus dicti d. Guido Ferre et Arnaldus de Caupena nonobstantibus dictis rationibus et aliis quibusdam ibidem et aliis propositis ab ipsis, ne viderentur velle fugere, ut dicebant, consenserunt et voluerunt traditis sibi articulis coram prenominatis dominis commissariis respondere sub protestationibus supra et infra scriptis. Prefatus vero mag. Arnaldus de Codico, jurisdictionem predictorum dominorum commissariorum agnoscens, obtulit se coram ipsis paratum articulis contra ipsum traditis respondere sine fori declinatione.

Procurator quoque regius predictus [fol. 38 v^o] quantum ad summas pecunie contentas in tricesimo14 octavo et quadragesimo contra dictum d. Arnaldum, traditis articulis de judeis in sua senescallia tunc commorantibus et ad eam confugientibus, restrinxit se ad summam 20.000 l.t. in quantum ipsum d. Arnaldum tangunt, protestans tamen quod majorem summam possit petere loco et tempore oportunis, quando sibi videbitur expediro, petens etiam instanter ut dicti domini Guido et Arnaldus de Caupena et mag. Arnaldus de Codico traditis contra ipsos articulos responderent, que (sic) responsiones suas tradiderunt in scriptis. Responsiones autem dicti d. Guidonis tales sunt :

en marge : Protestationes et responsiones d. G. Ferre que sunt in fine articulorum super quolibet.

Protestationes per Guidonem Ferre, olim senescallum Vasconie pro d. rege Anglie et duce Aquitanie quod per sui comparucionem vel per ea que dicet [fol. 39] seu faciet non intendit in vos d. episcopum Ambianensem, comitem Bolonie et Yvonem de Laudunaco, professorem legum, salvo semper honore et reverencia serenissimo d. principi d. regi Francie et personis vestris debitis, nec in suos judices consentire nisi quatenus juri astaret eundem, et quod jurisdictiones vestras in aliquo non intendit prorogare, etiamsi contingeret interloqui pro ipso vel contra se, vos dominos posse vel non posse procedere virtute commissionis vobis facte, vel alio quoquomodo, et quod per ea que dicit vel facit, dicet vel faciet non intendit ..... patrimonium quia et libertate[m] et privilegia dicti d. regis Anglie et ducis Aquitanie in judicium deducere, et quod non intendit in aliquo derogare eisdem nec tractatibus seu conventionibus habitis inter dictos dominos reges et eorum predecessores nec a forma pacum inter dictos [fol. 39 v^o] dominos reges et eorum predecessores inhitarum recedere nec dictis pacibus vel juri d. sui regis Anglie et ducis Aquitanie quod sibi competit virtute pacum predictarum vel aliter ex quacumque causa in aliquo derogare, et quod ipse de dictis pacibus, conventionibus et ordinationibus habitis inter dictos dominos reges et eorum predecessores vult se juvare cum istis protestationibus quas vult habere pro repetitis in omnibus et singulis inferius faciendis et dicendis, a quibus per factum contrarium recedere non intendit, etiam si pars adversa in contrarium fuerit protestata, vel in futurum protestetur, quibus protestationibus ipse contradicit et protestatur quod ipse, existens in officio memorato, credit et intendit dictam senescalliam gubernasse superioritate honore et ressorto dicti d.n. [fol. 40] regis Francie sibi debitis in omnibus semper salvis, prosequendo seu exercendo officium senescalli, utendo et continuando ea que alii senescalli predecessores sui, senescalli Vasconie pro d. rege Anglie, duce Aquitanie, continuaverunt et usi fuerunt tanto tempore citra quod de contrario memoria non existit, jura dicti d. sui regis et ducis continuando.

Et salvo quod post dimissum dictum officium ipse fuit paratus per 50 dies et amplius et etiam adhuc est absque jure sui prejudicio suis querelantibus respondere prout juris erit et fuerit rationis.

Et salvo et protestato quod se de jure ea que contra ipsum proposita sunt proponere non debeant vel adjuncti secundum que obmisso officio insecutus est ut officialis in dicto officio commisisse quod proposita et non admissa videantur [fol. 40 v^o] et quod non responso eisdem.

Et salvis sibi omnibus exceptionibus, deffencionibus, pacis conventionibus sibi seu officialibus et quibuscumque ministris d. ducis competentibus et competere debentibus ex vigore pacum, ordinationum, gratiarum, remissionum, et tractatuum hinc inde inter dominos nostros reges Francie et regem Anglie et ducem Aquitanie factorum concessorum et modo quolibet inhitorum vel alias qualitercumque sibi competentium, quibus ullo modo renunciare intendit eciam per factum contrarium verbo vel facto, tacite vel expresse.

Et salvo in omnibus jure dicti d. sui regis Anglie, ducis Aquitanie, cui prejudicari in aliquo non intendit, et salvo in omnibus jure suo, quas protestationes intendit et vult pro repetitis haberi in omnibus et singulis per ipsum inferius proponendis et faciendis et dicendis sub premissis [fol. 41] protestationibus, respondet, protestato ut supra, articulis contra ipsum traditis, cuilibet singulariter, ut inferius continetur, et salvo quod non intendit subire viam ord.

Et primo, protestato ut supra, et specialiter protestato quod virtute pacis ultime inhite inter d. Edd. inclite recordationis quondam regem Anglie et ducem Aquitanie, et d. regem Francie, ducatus Aquitanie restitutus extitit vel restitui debuit illis modo et forma et conditionibus et cum illa integritate et libertate quibus idem d.n. rex et dux dictum ducatum tenebat ante guerram proximo preteritam, et quod ante dictam guerram dictus d.n. rex et dux erat, et progenitores nostri fuerant ab antiquo, tanto tempore quod de contrario memoria non existit, in possessione passifica juris habendi, tenendi, quando sibi videbatur, judeos in dicto ducatu, et expellendi eosdem de dicto ducatu sicut proprios servos suos et suum [fol. 41 v^o] peculum et reapellandi eosdem ad voluntatem propriam ; salvo etiam quod judei nostro tempore in partibus ducatus Aquitanie commorantes consueverunt servi reputari dicti d. regis et ducis, et ejus peculum, pars sui patrimonii qui etiam per Ecclesiam tollerantur et hactenus tollerare consueverunt et de jure et consuetudine et actenus approbata et ex privilegio dicto d. regi et duci, sicut pari Francie, et al. competent. dictus d.n. rex Francie non debet se intromittere, salvo honore d. regis, de hiis que sunt in ducatu, tangentibus jus vel patrimonium dicti ducis, nisi vocato dicto d. rege et duce in camera Curie Parisius, et quod si d.n. rex Francie judeos de regno suo expulit seu expelli mandavit et ordinavit, hoc fecit dicto d. rege et duce et gentibus suis absentibus et non vocatis [fol. 42] et quod dictum mandatum debuit intelligi de judeis in regno suo in jurisdictione sua immediata de gentibus et sine prejudicio alieno, salvo eciam quod post ordinationem quam fecisse dicebatur dictus d.n. rex Francie de judeis expellendis, et salvo quod super predictis judeis et bonis eorum fuit facta requesta Bononie per gentes d.n. regis Francie gentibus15 d. regis Anglie et ducis Aquitanie, et per possessionem predictam et per tractatus predictos ista de quibus nunc agitur contra ipsum, dato sine prejudicio quod pro ipsis posset vel deberet insequi terminata et functa fuisse videntur, credit quod fuit Bononie per gentes ejusdem d. regis Francie petitum et requisitum gentibus regis Anglie et ducis Aquitanie quod judei expellerentur de ducatu et quod ipse gentes regis et ducis mandarent quod expellerentur de ducatu, et quod ipse Guido, predicto [fol. 42 v^o] mandato recepto, ut citius commode potuit, expulit et expelle ordinavit et mandavit judeos de duoatu predicto, cetera et aliter contenta in dicto primo art., protestato ut supra, negat, prout narrantur et ponuntur, vera esse.

Secundo art., protestato ut supra, respondet, protestato quod remissum, ut predicitur, fuit Bononie quod quando dicti judei expellerentur de dicto ducatu quod ipsi eum bonis suis expellerentur et sic fecit dictus Guido, secundum que patet quod dicto procuratori regio vel quilibet alteri nulla competit actio pro eisdem bonis nec sua inter est ea prosequi, protestato eciam quod si bona judeorum in dicto ducatu commorantium vel etiam quorumcumque aliorum confiscari debuissent, ea confiscata et applicata fuissent dicto d. regi et duci, cum a tanto tempore citra de quo memoria in contrarium non existit, idem [fol. 43] d.n. rex et dux et predecessores sui in dicto ducatu usi fuerunt juris fisci et specialiter et expresse circa bona judeorum de quibus bonis fit mentio in dicto art., credit, protestato ut supra, quod a tempore quo ipse erat senescallus Vasconie, ipse ex causa predicta obmisit capere vel capi facere bona judeorum in dicto ducatu commorancium, cum non esset quod ipse sciret, nec adhuc scit, dicto d. regi et duci vel eciam dicto d. regi Francie per aliquam sententiam vel ordinationem confiscata, quamvis bona predicta tenerentur et deberent illo tunc esse in patrimonio dicti d. regis et ducis, ut superius est protestatum. Cetera et aliter in dicto secundo art. contenta, protestato16 ut supra, negat prout narrantur et ponuntur et expresse negat se de bonis dictorum judeorum nec etiam christianorum unquam ad valorem unius obole habuisse racione officii senescalli quam-[fol. 43 v^o] diu extitit senescallus.

Tertio art., protestato ut supra, et salvo quod dictus art. est obscurus in eo quod non declarat nomina judeorum predictorum, et que erant illa bona, et quo tempore ibi affugerunt, respondet ut proximo.

Quarto et quinto art., protestato ut supra, et protestato17 quod dudum Pictavis per d.n. regem Francie et magnum consilium d. regis Anglie ducis Aquitanie extitit ordinatum et super hoc emanavit a curia regis Francie littera senescallo Petragoricensi dicti d. regis Francie et senescallo ducis Aquitanie hinc et inde, et protestato ut supra, credit dictus miles quod ipse fuit apud Sanctum Severum requisitus ex parte dicti senescalli Petragoricensis ut dictum Jordanetum cum quibusdam complicibus [fol. 44] suis remitteret et quod illo tunc ipse respondit quod illud facere non poterat illo tunc cum nondum venisset seu intrasset terram Agennensem in qua idem Jordanetus larem fovere dicebatur et prestitisset et recepisset ibidem, ut senescallus, solita juramenta, anteque in dicta terra aliquid mandare non poterat vel ut senescallus aliquid ordinare et quod ibidem se obtulit se paratum cum in terram predictam venisset facere quod deberet juxta ordinationem predictam, credit etiam protestationibus ut supra quod postmodum apud Burdigalam iterato super predictis per gentes d.n. regis Francie extitit requisitus et quod tunc respondit quod juxta ordinationem predictam et tenorem dicte littere regie paratus erat et se obtulit dictum Jordanetum, quod illum qui eum requisivit in quantum in eo erat remittere quandocumque et quotienscumque, idem senescallus Petregoricensis predictum comitem cum officium duceret [fol. 44 v^o] remittendi. Cetera contenta in dictis quarto et quinto articulis, protestato ut supra, negat dictus miles prout narrantur et ponantur.

Sexto, protestato ut supra quod dicti in quarto articulo nominati sunt et fuerunt a decem annis proximo preteritis citra et amplius usque a duobus annis citra, pro quo tempore citra aliqui de illis nominatis fugitivos se reddiderunt, ut dicitur, cubantur et levantur de ducatu Aquitanie et in jurisdictionem immediate dicti d. regis et ducis et ibidem foverunt lares suas et quod delicta pro quibus banniti afferuntur commissa fuisse dicuntur in ducatu Aquitanie et a decem annis citra, et quod cognitio predictorum, citatio et alii actus judiciales pertinebant et pertinere debebant ad d. regem et ducem, et quod si unquam citati fuerunt coram senescallo Petragoricensi, quod hoc fuit gentibus dicti d. [fol. 45] regis et ducis de citando minime requisitis et quod in curia Francie pendet bis et a dicta curia emanavit commissio super eo quod dicti in dicto art. nominati dicebant et adhuc dicunt se non potuisse vel debuisse banniri per senescallum Petragoricensem utpote quia, ut asserunt, non citati nec in aliquo committi, respondet idem Guido, protestato ut supra, se non recordari fuisse requisitus quod ipse respondit quod ipse nolebat bannitos regni Francie in ducatu Aquitanie receptare,, ymmo nec morari ibidem permittere et quod si fieret sibi fides prout jura volunt de bannis predictis quod ipse super requesta remissionis predicte faceret quod deberet. Cetera negat ut supra.

Septimo respondit idem miles protestato ut supra, et protestato [fol. 45 v^o] quod dictus Helias de Sancto Desiderio a decem annis proximo preteritis citra, fovit larem suum continue usque a duobus annis citra in ducatu Aquitanie et in districtu et jurisdictione dicti d. regis et ducis, et quod debita18 pro quibus bannitus asseritur commissa fuisse dicuntur in terra et territorio dicti d. regis et ducis et quod citatio, cognitio et punitio predictorum pertinet ad dictum d. regem et ducem et non ad alium, dicit idem miles, protestato ut supra, quod si fuit requisitus, quod ipse illo tunc respondit et obtulit se paratum mandare dicto d. Arnaldo de Caupena quod super predictis faceret quod deberet, cetera et aliter in dicto septimo art. contenta negat prout narrantur et ponuntur contra ipsum.

Hec sunt responsiones que sequuntur facte secundo rotulo de novo tradito.

Protestato ut supra, respondendo isti primo articulo dicit et respondit idem Guido ut in sexto art. in alio rotulo contento continetur, adiciendo quod absit se unquam bannitos d. regis Francie quod sciret bannitos esse contra justiciam receptasse nec se de ipsis receptandis vel retinendis litteras concecisse ; nec etiam se cognoscere illos quos idem procyrator bannitos asserit vel alias cognovisse. Cetera et aliter negat prout proponuntur vera esse.

Item secundo et tercio art. istius rotuli dicit idem miles se non teneri respondere tanquam inpertinentibus quoad personam suam ... non concludant contra ipsum nec concludere possint cum de[s]iisset tempore date litterarum et diu ante, esse senescalum Vasconie, prout per inspectionem litterarum si quidem potest apparere.

Item ad IV^um art. ..... quod si unquam [fol. 46 v^o] Arnaldi Carbonelli exemptati facti contra ipsos per gentes dicti d. regis Francie tempore quo tenebat ad manum suam ducatum Aquitanie, quod judicatum viribus carere debuit per formam pacis, dicitur quod ad denunciationem filii dicti Arnaldi nec non quorumdam amicorum propinquorum cujusdam notarii sub immediata jurisdictione d. regis et ducis existentium qui interfectus dicebat cum eis ipse fecit capi et puniri aliquos malefactores qui in ipsos delinquisse dicebantur, qui quidem tam senescallus Vasconie nulla super hoc recepta requesta dicit etiam sibi nunquam constitisse nec fidem factam fuisse quod ille Thomasius, de quo fit mentio, in ipso art., fuisset serviens d.n. regis predicti datus gardiator eidem Arnaldo per d.n. Francie regem vel alium qui super hoc dandi gubernatorem potestatem haberet, dicit etiam post predicta sibi requestam [fol. 47] factam fuisse super premissis de remittendo eosdem et se respondisse quod si fieret sibi fides quod dictus Thomasius fuisset gardiator d.n. regis Francie paratus erat facere quod esset super hoc rationis.

Item dicit quod de consuetudine terre Vasconie predicte nocere (sic, que comprendre ?) et diutius approbata in aliquo casu non sit remissio propter quod dicit idem miles se dictam remissionem non fecisse ne sine dampno et prejudicio d. sui regis Anglie facere potuisse. Dicit etiam quod idem d.n. rex Francie pepercit omnibus malefactoribus predictis et crimen indulsit eisdem et nunc libere incedunt per regnum Francie virtute et occasione quitationis et remissionis predicte, quare idem procurator super talibus minime deberet audiri ; cetera et aliter ut supra negat etc.

Item responsiones d. Arnaldi de Caupena tales sunt :

[fol. 47 v^o] Protestato per Arnaldum de Caupena, militem, senescallum Agennensem, Petragoricensem, Caturcensem et Lemovicensem pro d.n. rege Anglie, duce Aquitanie, ut supra, et cum premissis protestationibus quas intendit et vult habere pro repetitis in omnibus et singulis per ipsum inferius faciendis et dicendis et in hiis que nunc facit et dicit a quibus recedere non intendit eciam per factum contrarium tacite vel expresse et quod per ea que dicit, dicet vel faciet non intendit patrimonium seu jus dicti d. ducis in judicio deducere directe vel per obliqum nec de jure suo et privilegiis sibi competentibus tanquam pari Francie in aliquo derogare et quod per facienda vel dicenda per ipsum non intendit recedere a pacis convencionibus, ordinationibus, graciis et remissionibus et quitacionibus olim factis et concessis vel inhitis [fol. 48] inter dictos dominos et ducem ex quacumque causa, et super quibuscumque causis quin ipse eis valeat se juvare et quin ea in sua remaneant firmitate et quod per ea que dicet vel faciet non intendit aliquem seu aliquos qui contra dictum d.n. regem Francie vel gentes suas et ejus honorem et superioritatem reperiantur aliqua commisisse aliquatenus avoare vel pro ipsis in aliquo obligare nec etiam aliquem vel aliquos verbo suo vel facto aliquathenus honerare, et salvo quod predicti articuli contra eum traditi sunt nimis obscuri generales et inpertinentes et quod declarato indigent maxime quantum ad tempora et personas et loca de quibus fit mentionin eisdem et quod pro non admissis et non responsum habeatur eisdem et cuilibet ipsorum si de jure non fuerit admittendum et eis non [fol. 48 v^o] fuerit respondendum. Quibus art. sic obscuris et inpertinentibus respondet eorum responsio quod nulla penitus haberetur, protestato eciam quod dictus senescallus possit factum contrarium ad sui excusationem proponere et probare si opus fuerit loco et tempore competenti et sibi visum fuerit expedire, et protestato in omnibus aliis de jure suo et salvo quod si dictus miles aliqua fecit de contentis in dictis art., quod ea fecit juste et licite, vice et nomine d. regis et ducis, et ut officialis suis, non ut singularis.

Quibus protestationibus sic premissis a quibus vel ab earum aliqua recedere non intendit, ymmo in eisdem existit repetitis ex nunc ut ex tunc, ut ex nunc habere vult in quacumque parte judicii et super responsione per ipsum facienda cuilibet ex [fol. 49] art. predictis pro se et quathenus faciunt et possunt facere contra eum conjunctim vel divisim ut inferius continetur, videlicet quod super primo, secundo et tercio articulis, protestato per eum ut supra, credit idem d. Arnaldus se esse nunc et in aliquo tempore fuisse continue senescallum Petragoricensem, Caturcensem et Lemovicensem pro d. rege Anglie et Aquitanie duce in ducatus Aquitanie terris, et etiam Agenn[ensem], et pro tali se gerit nunc et se gessit in aliquo tempore. Cetera etc negat etc.

[fol. 50] Respondendo etiam quarto et quinto art., protestato ut supra et protestato quod ipse petit nomen notarii de quo fit mencio in predicto quarto art., et tempus ante omnia declarare et quod bajulus Rupis Pine, ex antiqua consuetudine et libertate concessis bajulo et consulibus Ruppis Pine, dicti bajuli et consules per se absque mandato et requisitione cujuslibet superioris sui possunt capere et arrestare et carcerem sive prisionem habere et tenere et delinquentes pro suis demeritis punire et quod non habeatur pro non responso eisdem nisi de jure fuerit respondendum. Credit idem d. Arnaldus senescallus Petragoricensis, quod thesaurarius Petragoricensis pro d. rege et duce vendidit uno anno a tempore pacis citra, dicto Bertrando de Panisalhs balliviam Rupis Pine et quod illo anno dictus Bertrandus dictam balliviam ut bajulus gubernavit. Cetera etc negat etc.

Respondens19 etiam sexto art. dixit persistens in protestationibus suis suprascriptis quod cum eidem quedam informatio seu inquesta apud Limolium per bajulum Lindie apportata fuisset in qua per testes probabatur sufficienter quod dictus Vivianus in festo Circumcisionis Domini Rotlandum de Clarencie ante hostium cappelle de Clarenxs stantem, flexis genibus et junctis manibus, cum fiebat in predicta cappella elevatio corporis Jesus (sic) Christi per capellanum in dicta cappella celebrantem adeo letaliter vulneraverat quod dictus Rotlandus eadem die expiraverat, idem senescallus, audita dicta inquesta et informatione predicta, apud Lindiam venit et ibi in comuni platea dicti loci in presentia bajuli et consulum20 et plurium proborum hominum dicti loci dictum Vivianum interrogavit [fol. 50 v^o] si ipse dictum vulnus fecerat. Qui Vivianus ibidem respondit quod sic, quia dictus Rotlandus dictum Vivianum diu ante vulneraverat, quo audito, idem senescallus, accedens quod dictus Vivianus superatus erat de vulnere et homicidio predicto, non solum testibus, ymmo eciam sua propria confessione, idem senescallus, citra omnem appellationem quam nunquam idem senescallus scivit quod [per] dictum Vivianum vel per alium ejus nomine super hoc interponi, predicto bajulo Lindie qui habet omnem cause cognitionem et punitionem precepit et dictis consulibus quod de dicto Viviano super hoc secundum usum et consuetudines dicti loci deverium suum facerent et, hoc precepto per eum facto, dicto bajulo, idem senescallus, antequam aliquis de Viviano predicto, idem senescallus versus Brageriacum [fol. 51] recessit et credit, ut dixit, quia sic dici audivit quod dicti bajuli et consules eadem die dictum Vivianum in furchis patentibus Lindie suspenderunt vel suspendi fecerunt. Cetera etc negat.

[VII]. Dicit ..... quod si unquam persone nominate etc banniti fuerunt per gentes d. regis Francie, quod hoc fuit salvo honore dicti procuratoris et eorum qui eos banniverunt, si banniti fuerunt, quod hoc fuit factum indebite et in prejudicium dicti d. regis et ducis, super quo injusto bannimento, si quod fuit ad d. regem Francie, appellarunt et ipsi curie Francie per procuratores dicti d. ducis fuit querela delata Parisius, super quibus appellatione et querela fuit d. Yvo de Laudunaco, [fol. 52 v^o] clericus dicti d. regis, judex datus, coram quo super hoc causa pendet, dicit et jam quod supposito sine prejudicio quod juste banniti fuissent, qui tamen non fuerunt nunquam dictus senescallus requisitus extitit per aliquem vel per aliquos quod ipsos expelleret de senescallia sua infra quadraginta dies, juxta formam pacis. Cetera etc negat etc.

[VIII] ..... Negat etc.

[IX] ....... Protestato etc quod petit [fol. 52] ante omnia declarare nomina bannitorum quos, prout ibi dicitur, remittere recusavit, et quod dictus art. est nimis generalis, et protestato quod certa ordinatio facta extitit inter dominos nostros reges et duces super bannitis hinc inde minime reputandis et hinc et inde expellendis et quod ipse fuit et est paratus dictam ordinationem tenere et inviolabiliter observare, non credit se requisitum fuisse super bannitis aliquibus remittendis nec se fuisse negligentem super remissione aliquorum bannitorum. Cetera etc negat.

X. Negat idem senescallus dictum Heliam de Sancto Desiderio se unquam recusisse vel abstulisse mag. Hugoni predicto, dicens et adiciens responsioni sue quod si unquam dictum Heliam retinuit [fol. 52 v^o] vel captum detinuit, quod hoc fuit propter multos excessus, injurias et incendia que commiserat in parochiis Sancti Mommandalos in senescallia sua, super quibus multos querelantes habebat ut de eodem justitiam exhiberet. Cetera etc negat etc.

XI. Dicit quod dictus mag. Hugo requisivit eundem ut de dicto Helia esset securus, credit etiam quod ipsum Heliam cepit et captum tenuit propter multos excessus et enormia crimina que commiserat in senescallia sua in locis predictis. Credit etiam quod idem Helias furtive et absque sua licentia et consciencia recessit cum commentarient. vel custodis carceris fraudulenter. Quem custodem ipse reputabat idoneum ad custodiendum carcerem supradictum, set captos in eodem carcere presertim [fol. 53] quia per gentes d. regis Francie, tempore quo terram tenebant, idem custos ad custodiendum dictum carcerem fuerat institutus. Cetera etc negat etc.

..... Confitetur de castelletum de Limolio, quod erat dicti d. Bernardi tempore vite sue et aliam terram quam dictus d. Bernardus tenebat a d. rege Anglie, duce Aquitanie, pro jure d. regis Anglie sasivisse sine offensa et prejudicio cujuscumque. Dicit etiam quod tempore ipsius saizine ignorabat et adhuc ignorat ipsum castelletum seu bona dicti Bernardi saizita fuisse vel ad manum d. regis Francie posita fuisse, si unquam posita vel saizita fuerunt per gentes d. regis Francie, quod non [fol. 53v^o] credit. Dicit etiam quod credit se Vitalem de Podenxs posuisse loco sui castellanum et custodem in dicto castro et etiam servientes certos pro jure dicti d.n. regis et ducis conservando juste et licite. Cetera etc negat etc.

Negat se apposuisse in dicto castro impedimentum indebite, dicit etiam quod si unquam requisitus fuit per dictum senescallum Petragoricensem et ejus curiam de amovendo saisinam quam pro jure dicti d. regis et ducis fecerat, quod illa requisitio fuit injusta et indebita, salvo honore dicti senescalli Petragoricensis et ejus curie. Cetera etc negat etc.

Dixit se credere quod eo absente a patria et eo Avinione in curia summi pontificis existente, senescallus Petragoricensis pro d. rege Francie cum magna hominum multitudine quadam die apud Limolium venit et ibidem d. Gassie de Saumont, militi, et Vitali de Podenxs requestas plurimas et salvo honore indebitas et injustas fecit super traditione castri predicti, et cum dicti d. G. et Vitalis sibi crederent periculum imminere si dictum castrum traderent alicui absque consensu dicti d. Arnaldi, pluries dicto senescallo Petragoricensi pro d. rege Francie eum instanter rogando eumdem humiliter supplicarunt, quod ad consulendum eundem d. Arnaldum dilationem 20 dierum vel ad minus 16 vel 15 dierum eis daret infra [quam] posset unus nuncius de Avinione redisse, quod cum nollet facere, dictus senescallus Petragoricensis, pro [fol. 54 v^o] d. rege Francie predicto ipsi d. Gass. et Vitalis plures justas raciones et efficaces coram eodem d. senescallo pro d. rege Francie contra dictas requestas proposuerunt quare tunc dictum castrum super hoc recordo et ordinationi d. regis Francie et ejus honorabilis consilii submiserunt ad quem ex superhabundanti, salvo tamen semper privilegio d. regis Anglie, Aquitanie ducis, super hoc appellarunt. Cetera etc negat etc.

Dixit se credere d. senescallus pro d. rege Francie post submissionem et appellationem predictas de facto [fol. 55] cum de jure non posset, d. G. et Vitali aliquas inhibitiones fecisse indebitas, salvo honore d. senescalli Petragoricensis pro d. rege Francie, super quibus inhibitionibus pretensis in contrarium pluribus justis rationibus per dictum d. G. et Vitalem, se iterato dictus d. Gayss. et Vitalis recordo et ordinationi d. regis Francie et ejus honorabilis consilii Parisius submiserunt et ad dictum d. regem Francie, salvo dicti d. ducis privilegio, ex superhabundanti super hoc appellarunt et se usos fuisse jurisdictione et eum explectasse in dictis castro et castellania juste et licite et pro jure dicti d. regis et ducis. Negat tamen munivisse vel muniri fecisse dictum castrum in prejudicium dicti d. regis Francie et gentium suarum. Cetera etc negat etc.

[fol. 55 v^o] 21-32. Dixit etc se non teneri respondere cum facta aliarum personarum contineant, et presertim cum, si veritatem contineant, facta fuerunt absque ejus consilio et assensu, nec ex facto aliorum obligaretur.

Negat.

Non est hic respondendum cum de et super eisdem contentis in predictis 34^o et 35^o art. lis pendeat inter procuratorem regium et Gastonem de Gontaldo ex parte [fol. 56] una, et Pontium de Soyris, bajulum quondam de Moleriis ex altera coram d. senescallo d. regis Francie in assizia Montis Dome et ubi super predictis est lis contestata et ulterius processum.

[Cf. primo , fol. 41 et v^o. sine prejudicio alieno.

[Dixit] se credere per dictum d.n. regem Francie ordinatum fuisse quod judei de terra sua expellerentur et virtute ordinationis predicte multi judei de illis partibus regni sui quessibi subsunt inmediate exiverunt. Cetera etc negat etc.

Dixit se non credere etc fore vera.

Item responsiones mag. Arnaldi de Codico tales sunt :

Protestato per Arnaldum [fol. 57 v^o] de Codico juniorem, judicem in terris ducatus Aquitanie, Petragoricensis, Caturcensis et Lemovicensis pro d. rege Anglie et Aquitanie duce et cum premissis protestationibus. Cf. fol. 48 et v^o.

[fol. 59] Dixit idem judex, protestato per eum ut supra, respondendo quarto et quinto art. etc quod sunt adeo generales, obscuri, confusi et captiosi cum non declarent novem notarios de quo habetur mentio in art. predictis, et tempus et locum de quibus fit mencio, ... protestato eciam ... quod ipse tempore et hora quibus predicta commissa fuisse dicuntur absens erat non solum a loco et baylivia Rupis Pine, ymmo etiam a tota dyocesi Petragoricensi, sic quod contenta in predictis quarto et quinto art. scire non poterat nec ea consulem (sic) consulere vel etiam prohibere, quod offert se liquide probaturum loco et tempore competentibus, credit dictum Bertrandum de Panifals a tempore quo ipse [fol. 59 v^o] fuit judex Petragor. citra fuisse bajulus Rupis Pine per annum. Cetera etc negat etc.

..... Protestato quod dictus art. est nimis generalis, obscurus, confusus, et captiosus, cum non declaretur tempus in eo quo contenta in eo commissa fuisse dicuntur, et ideo petit idem judex tempus predictum sibi declarari, aliter quod ejus responsio super hoc habeatur pro nulla, et protestato etiam per eundem judicem quod tempore quo contenta in predicto sexto art. facta fuisse dicuntur idem judex absens erat et fuisset per octo vel per quindecim dies ante [fol. 60] et per quindecim post a loco et a baillivia de Lindia et etiam a tota dyocesi Petragoricensi, quod offert se probaturum idem judex, si opus fuerit, loco et tempore competentibus, salvo jure in pertinenciis, negat contenta in predicto sexto art. quatenus contra eum conjunctim sive divisim faciunt vel possunt facere quoquomodo, prout sunt posita, fore vera.

..... Salvo honore d. senescalli qui personas contentas in dicto septimo art. dicitur bannivisse illud bannum, si quod fuit minus legitimum tanquam prolatum contra citatos super hoc minime sufficienter et quod fuit appellatione suspensa et quod super appellatione per personas in predicto septimo art. a predictis d. senescallo (sic) et banno [fol. 60 v^o] ad d. regem Francie super hoc interposito fuit datus judex in causa appellationis predicte per eundem d. regem Francie d. Yvo de Laudunaco qui est hic, coram quo causa dicte appellationis adhuc pendet, et dictus d. rex dictum bannum, quoad personas aliquas contentas in predicto septimo art., que jam scivit in prisione dicti d. regis Petragorii, revocavit, et protestato etiam per eundem judicem quod nunquam idem judex secundum ordinationem factam et inhitam inter d. regem Francie et d. regem Anglie et ducem Aquitanie fuit per aliquem in facto aliquorum bannitorum legitime vel aliter requisitus quin requisitione predicte obediverit, ut dicebat, quod offert se probaturum, si opus fuerit, loco et tempore competentibus ; protestato eciam per eundem judicem quod nunquam, ipse sciens bannitos receptavit negat, salvo jure in pertinenciis [fol. 61] contenta in predicto septimo art., quatenus conjunctim vel divisim contra eum etc fore vera.

Item dicit idem judex etc se credere quod dictus Bertrandus de Pamsals, a tempore restitutionis terre ducatus citra, fuit uno anno bajulus Ruppis Pine et quod ille anno aliquibus diebus tenuit domum in dicto octavo art. contentum et quod idem judex, ad requestam d. senescalli Petragoricensis pro d. rege Francie dictam domum mandavit et fecit tradi et liberari gentibus d. senescalli predicti, et quod mag. Ramundus de Solvinihaco, tunc procurator in terris ducatus Aquitanie, Petragoricensis et Caturcensis, de mandato ejusdem d. judicis dictam domum tradidit et liberavit Petro Austorgii, eandem recipienti pro d. rege [fol. 61 v^o] Francie et d. senescallo Petragoricensi predicto, quod offert se idem judex, si opus fuerit, liquide probaturum etc. Cetera etc negat etc.

Dicit etc quod si unquam d. senescallus Petragoricensis pro d. rege Francie ipsum judicem requisivit sive requiri fecit de aliquibus bannitis sibi remittendis quod idem judex minime confitetur ad presens quod salvo honore dicti d. senescalli dicta requisitio minus justa fuit quia non fuerant sufficientes vocati seu citati21 et ubi et per quos citari debuerant qui banniti dicebantur, et dictum bannum, si quod fuit [fol. 62] fuerat appellatione suspensa et causa dicte appellationis pendebat coram d. Yvone predicto, quare remissio predicta fieri non debebat que offert se et plura alia ad hoc sibi sufficientia idem judex liquide probaturum etc. Cetera etc. negat etc.

..... Cum non declaret tempus etc petit illud tempus [fol. 62 v^o] sibi declarari ... Dicit se credere quod m. Hugo de Grandissono dudum venit in quadam assisia Bellimontis quam tenebat d. Arnaldus de Caupena, senescallus, in personam suam, in qua quidem assisia idem judex assidebat senescallo predicto et cum dictus senescallus Heliam de Sancto Desiderio quem captus tenebat dictus senescallus pro pluribus incendiis et homicidiis et aliis pluribus excessibus et dampnis datis et commissis per dictum Heliam in ballivia Belli Montis, scilicet in locis et in parochiis Sancti Albini et de Mon mandalos, et ad respondendum per dictum Heliam super hoc, dictus Helias in assisia predicta fuisset adductus, dictus mag. Hugo, pro d. senescallo Petragoricensi pro d. rege Francie dictum Heliam petiit sibi remitti vel reddi, et quod ibidem per d. Arnaldum, senescallum predictum, fuit dicto mag. Hugoni [fol. 63] quod dictus Helias predicta in predictis parochiis commiserat pro et super quibus, si vera inveniebantur per eundem d. Arnaldum, senescallum, puniri debebat et quod infra sequentem assisiam Bellimontis sciretur veritas de predictis, in qua quidem assisia dicto mag. Hugoni si redderet talis responsio fieret super remissione predicta quod dictus mag. Hugo deberet esse contentus, et interiin dictus d. Arnaldus, senescallus cui, predictis nonobstantibus, dictum Heliam deberet remittere, necne se et d. regem Anglie et Aquitanie ducem super hoc supposuit recordo et ordinationi d. Francie regis, et de hoc exstant publica instrumenta que offert se idem judex probaturum etc. Cetera etc negat etc.

..... Credit dictum Vitalem de Podenxs fuisse aliquociens a tempore restitutionis terre ducatus citra, bajulum in et de locis pluribus et diversis. Cetera etc negat etc.

Negat etc.

[fol. 64] Quibus responsionibus traditis lectisque responsionibus dicti d. Guidonis, dicti d. commissarii protestationes contentas22 in responsionibus dicti d. Guidonis et alias23 in aliis responsionibus contentis non admiserunt, nisi si et in quantum de jure, consuetudine et stilo curie d. regis Francie fuerint admittende ; non admiserunt eas in quantum processum suum habitum et habendum poterant viciare seu etiam irritare, dictusque procurator regius protestationibus in dictis responsionibus contentis contradicit expresse et de contrario protestatus fuit ac asserens aliquas dictarum responsionum impertinentes et24 aliquas incongruas et ex eis litem non fuisse contestatam, petiit sibi fieri copiam earum et diem sibi assignari ad dicendum contra responsiones predictas et super hiis, et ad procedendum debite ulterius. Fuit assignata dies sabbati ante [fol. 64 v^o] festum Purificationis beate Marie virginis.

Processus. Qua die sabbati comparuerunt, per eos que supra protestato et contradicto ac de contrario protestato ab ipsis partibus ut supra. Et dicit procurator regius quod quidam erant art. ex predictis quibus non erat sufficienter responsum, quos articulos paratus erat, ut dicebat, inferius designare, quare petit instanter ipsis art. sufficienter respondere, sublatis ex adverso factis et declarando quartum articulum, quantum ad nomen illius notarii de quo fit mencio in ipso art., dixit quod dictus notarius vocatur Bernardus Dorneti, et nichilominus tradidit de novo articulos contra dictum d. Arnaldum de Caupena quorum tenor talis est :

Articuli de novo traditi contra d. Arnaldum de Caupena.

Ad illum finem quod vos [fol. 65], reverende pater in Christo domine episcope Ambianensi et egregie princeps d. comes Bononie et d. Yvo de Laudunaco, legum venerabilis professor, commissarii inquisitores seu judices deputati per superillustrem d.n. regem Francie ad inquirendum summarie et de plano et sine strepitu judicii contra officiales et gentes egregii principis ducis Aquitanie super inobedienciis et excessibus commissis in dicto ducatu et circa per ipsos officiales et gentes dicti ducis et ducatus contra dictum d.n. regem Francie et ejus gentes et officiales ante tempus guerre que fuit inter d. regem predictum Francie et progenitorem regis Anglie ducis Aquitanie et post pacem factam de dicta guerra et super aliis que in commissione vestra continetur plenius inquiratis summarie et de plano et sine strepitu judicii contra d. Arnaldum de Caupena, militem, senescallum Petragoricensem et Caturcensem [fol. 65 v^o] post dicto duce de infrascriptis inobedientiis et delictis et excessibus quos ipse d. Arnaldus, existens officialis et tanquam officialis dicti ducis in officio suo delinquendo commisit post pacem predictam contra dictum d. regem et ejus officiales et gentes quodque ipse citra tamen penam sanguinis debite puniatur et competentes emendas dicto d. regi fiant que de jure vel consuetudine fieri poterunt et debebunt juxta exhigenciam et qualitatem personarum et tantorum delictorum, excessumm et inobedientiarum dicit procurator regius senescallie Petragoricensis et Caturcensis, promotor et instructor pro jure regio meliori modo et forma quibus potest juxta tenorem commissionis vobis facte, coram vobis dominis predictis, ea que sequuntur, cum protestatione quod possit plura alia tam super supprisiis quam super inobendientiis et excessibus dicti ducis [fol. 66] et officialium25 ac gentium suarum vobis dictis dominis dicere et significare ad instructionem vestri et pro jure regio meliori modo et forma quibus poterit loco et tempore competentibus cum sibi videbitur expedire.

1. Et primo dicit dictus regius procurator, ut supra, contra dictum d. Arnaldum de Caupena, senescallum, quod ipse, a tempore dicte pacis citra, arrestavit apud26 Userchiam seu arrestari fecit mag. Petrum Cruvelerii, notarium publicum dicti d. regis pro eo quia idem notarius recipiebat, ut notarius dicti d. regis et conficiebat in ducatu predicto publica instrumenta et inhibuit eodem (sic) notario quod auctoritate regis non uteretur amplius officio notariatus in ducatu predicto.

2. Item – quod ipse a tempore dicte pacis citra [fol. 66 v^o] arrestavit, cepit vel capi fecit et longo tempore captos teneri apud Bellum Montem et apud Cazals et in quibusdam aliis locis Raymundum et Iterium Vigerii, dominos de Chantayraco, pro eo quia noleba[n]t avoare se tenere a predicto duce jurisdictionem dicti loci de Chantairaco quam tenent ab antiquo ab episcopo Petragoricensi et in resorto dicti d. regis.

3. Item – Geraldum Talhafer, auctoritate regia publice a toto regno Francie fecit et constituit servientem suum in balliviis de Aliquo et de Bellomonte post bannum predictum et ipsum in senescallia sua receptare permisit.

4. Item – Guillelmum [fol. 67] de Montagerii, publice bannitum per curiam senescalli regii Petragoricensis, occasione murtri commissi in personam Johannis de Gunbra, permisit post hujusmodi bannum in senescallia sua predicta receptare per plures dies.

5. – quod Guillelmus de Cavalhaco, serviens dicti regis Francie, fuit captus per castellanum Montis Falconis, de suis armis spoliatus pro eo quia exercebat officium suum regium in ..... de bastido baylivie de Fontibus et fuit etiam in ipsa captione atrociter vulneratus et cruentatus, et sic male pertractatus, fuit ductus apud Cazals et ibi intrusus et longo tempore detentus in vili prisione in vituperium et contemptum d. regis, ipso d. Arnaldo sciente vel scire valente et non prohibente cum prohibere posset, et quod premissa facta fuerunt per illos [fol. 67 v^o] qui ibidem erant prepositi, bajuli et servientes per dictum d. Arnaldum instituti.

6. – quod occasione mortis cujusdam hominis interfecti dudum, prope locum de Bellovidere in ballivia Montis Dome in qua d. rex habet immediatum resortum, et que non est in aliquo dicto duci subjecta, idem d. Arnaldus fecit capi Alasia[m] uxor[em] quondam Guillelmi de Bessoneto et poni in prisione clausa et ipsam non confessam nec convictam mori fecit absque aliquo judicio in turre de Moleriis, in prisione ducis predicti, non obstante quod ipsa Alasia et dictus vir suus pro ea ab ipso d. Arnaldo, senescallo, appellaverant ad dictum d.n. regem Francie, et cum dictus Guillelmus de Bessoneto ivisset [fol. 68] apud Villam Francham, antequam ipsa Alasia moreretur, ad dictum d. Arnaldum, senescallum, pro petendo recredentiam de uxore sua predicta, idem d. Arnaldus, senescallus, dictum Guillelmum de Bessoneto, cum predictam reverentiam petebat, arrestavit absque alia justa causa et per aliquod spatium temporis tenuit arrestatum.

7. – quod licet Grimoardus de Clarencio, domicellus, appellasset jamdudum a tempore dicte pacis citra ad dictum d.n. regem Francie ab audientia curie dicti Arnaldi de Caupena, senescalli, in casu in quo erat sibi licitum appellare, ipse d. Arnaldus senescallus dicte appellationi non detulit, ymmo ea nonobstante et in ejus prejudicium multa acceptare fecit vel permisit et multas violencias fecit contra appellationem predictam in prejudicium dicti d. regis Francie et [fol. 68 v^o] superioritatis sue.

8. – quod cum prioratus cupis Sancti Christofori, descendens a monasterio Case Dei, existente cum omnibus membris suis in speciali garda et protectione dicti d. regis sit extra omnem juridictionem ducis predicti nec sit ipsi duci in aliquo subjectus, nichilominus a tempore dicte pacis citra, cum prior ejus monasterii decessisset et Bernardus de Gayaco, serviens regis ballivie de Sarlato, vellet ad requesta[m] monachorum ejusdem loci intrare dictum prioratum causa custodienti et salvandi res et bona prioratus ejusdem, dictus Cronhelus, qui sse gerebat pro serviente ejusdem d. Arnaldi in ballivia de Sarlato, qui erat supra portale dicti prioratus et levatis lapidibus progessit contra dictum Bernardum de [fol. 69] Gayaco, regium servientem, dicendo eidem quod, nisi ab eodem loco recederet, ipse moreretur, et sic fugavit, cum ipso d. Arnaldo tunc vel post sciente et non prohibente cum prohibere posset.

9. – cum ..... fecisset adjornari coram se apud Montem Falconem ad assisiam suam ejusdem loci priorem de Alto Monte et Gilbertum de Veyres de eodem loco et ipsi coram eo comparerent et forum declinarent, dicentes se non teneri respondere coram eo cum non essent in aliquo subjecti, set solum d.n. regi Francie vel suis gentibus, idem senescallus, iracundia motus, ipsos priorem et Girbertum et Guidonem de Bellomonte servientem regium qui erat tunc cum eis capi jussit et in carcere poni, et cum a preceptis suis et [fol. 69 v^o] gravaminibus que eis faciebat appellarent ad d. regem, idem senescallus eos capi fecit et in carcerem poni, et per plures dies captos tenuit in dicte appellationis prejudicium, et ea nonobstante.

10. – quod cum ..... fecisset adjornari coram se apud Montem Falconem 12 homines loci de Blas, qui locus non est subjectus in aliquo dicto duci set est de inmediato resorto dicti d.n. regis, ipsique homines conparerent coram eo, ipseque preciperet eis quod responderunt super quibusdam excessibus quos eis imponebat, dictique homines asserentes se non teneri respondere coram eo pro eo quia non erant in aliquo eis subjecti nec de foro suo, appellarent ad d. regem si ipse vellet in aliquo procedere contra ipsos, senescallus ipse fecit eos capi et in carcerem mitti [fol. 70] et poni et captos tenuit per quinque septimanas et ultra, nonobstante et in prejudicium ac contemptum superioritatis dicti d. regis.

11. – ipse d. Arnaldus, senescallus, fecit Bertrandem de Panisals, bannitum publice d. regis, bajulum suum de Lindia post dictum bannimentum in contemptum et prejudicium jurisdictionis et superioritatis dicti d.n. regis.

12. – quod ipse Ramundus qui se facit publice vocari Galhardum Maliarchi, bannitum d. regis a toto regno Francie fecit a tempore dicte pacis citra servientem suum de Lindia et de quibusdam aliis locis senescallie sue et adhuc est serviens suus in contemptum ut supra.

[fol. 70 v^o]

13. – quod ipse dictum Boasia, bannitum publice d. regis a toto regno Francie tenet arrestatum apud Moleras, nec vult eum reddere senescallo regio Petragoricensi, licet ipse super hoc pluries fuerit requisitus.

14. – quod, licet usus et portatio armorum sint de jure interdicti in regno Francie, presentim sine licentia dicti d. regi, qui est unicus et superior princeps in ipso regno suo, licet etiam ipse d.n. rex ordinaverit, jamdiu est, et publice inhibuerit et fecerit publice inhiberi portationem armorum illicitam in toto regno suo, nichilominus dictus d. Arnaldus de Caupena, senescallus [fol. 71 v^o] Agennensis ac Petragoricensis pro duce predicto, post ordinationem et inhibitionem hujusmodi et eis nonobstantibus sustinuit et permisit et sustinet et permittit cotidie portari arma illicita sub jurisdictione sua per quoscumque qui ea voluerunt et volunt portare, et licet portationem hujusmodi sciverit, non prohibuit nec prohibet, cum prohibere potuisset et posset, et dedit eciam, ut dicitur, quamplures licentias arma portandi contra ordinationem regiam supradictam et [in] vituperium et contemptum superioritatis dicti d.n. regis, ex quibus et ex audacia premissorum multa mala commissa sunt et committuntur incessanter, tam in mortibus et vulneribus hominum quam etiam in rapinis bonorum et rerum et tam incolarum patrie quam mercatorum et viatorum et ecclesiarum ac personarum ecclesiasticarum.

15. – [fol. 71 v^o] quod a tempore pacis citra, ipso existente senescallo Petragoricensi pro duce predicto, bajulus et consules de Bellomonte quendam valletum Petri de Remis, servientem tunc dicti d. regis, qui tunc erat gardiator d. de Bragairaco, pro dicto d.n. rege, nomine Reginaldi, suspenderunt vel suspendi fecerunt absque alia justa causa in furchis patentibus de Bellomonte post et contra appellationem emissam per eundem Reginaldum vel pro ipso et ex parte ipsius a dictis bajulo et consulibus et contra ipsos ad dictum d.n. regem Francie, in despectum ipsius appellationis, duo vel tria ligamina eidem Reginaldo in collo suo posuerunt cum quibus suspenderunt eundem vel fecerunt suspendi in contemptum dicte appellationis et resorti ac superioritatis dicti d.n. regis, dicto d. Arnaldo existente, ut predicitur, senescallo, et [fol. 72] sciente, vel scire valente hujusmodi appellationem, et non prohibente premissa cum prohibere posset.

16. – quod a tempore dicte pacis citra Bertrandum de Panisals (= 11).

Processus. Quibus art. petiit etiam responderi per dictum d. Arnaldum postque, cum dicti officiales dicti d. ducis dixerunt se dictis articulis sufficienter respondisse, et ulterius se offerent cum protestationibus suis infrascriptis quibus contradicit dictus procurator regius de contrario protestans respondere illis articulis quibus sufficienter responsum non fuerat, si qui essent quibus sufficienter responsum non esset, eis sibi primitus declaratis et peterent, protestato ut [fol. 72 v^o] supra et contradicto et de contrario protestato a procuratore regis, ut supra, diem sibi assignari super hoc, predicti d. comissarii assignaverunt eis ad respondendum articulis quibus minus sufficienter responsum fuerat, et aliter ad debite procedendum ulterius diem dominicam proximo subsequentem infra terciam, et est sciendum quod concessa fuit dicto d. Arnaldo petenti, copiam articulorum contra ipsum ultimo traditorum.

Qua die dominica comparuerunt partes que supra comparuerant cum protestationibus et contradictione ac protestationibus de contrario quibus supradictis, et ibidem dicti officiales dicti ducis, protestato ut supra, et contradicto a procuratore regio, ut supra, petierunt ante omnia sibi designari articulos quibus dictus procurator regius dicebat non fuisse responsum, cum essent, ut dicebant, parati eisdem articulis [fol. 73] cum sibi designati essent respondere sufficienter, quathenus ipsos tangunt, petentes, protestato ut supra et contradicto et de contrario protestato a procuratore regis, ut supra, super hoc aliam dilationem congruam sibi dari, tunc dicti domini commissarii, cum nondum dictus procurator regius designasset articulos quibus dicebat non fuisse sufficienter responsum, assignaverunt dictis officialibus ad respondendum ad plenum art. per dictum procuratorem regium interim designandum quatenus ipsos et singulos eorum tangunt, necnon dicto d. Arnaldo de Caupena ad respondendum aliis articulis ultima contra ipsum traditis et aliter parti ulterius procedendum, ut jus erit, diem lune post festum Purificationis beate Marie virginis infra terciam in loco predicto.

Qua die lune etc. comparuerunt coram dictis dominis [fol. 73 v^o] commissariis dictus regius procurator, nomine quo supra, ex parte una, et dicti d. Arnaldus de C Caupena et magister Arnaldus de Codico, protestato, ut supra, ex altera, dicto d. Guidone qui dicebatur infirmus minime comparente, et propter infirmitatem excusato, et contradicens dictus procurator regius protestationibus partis adverse non admittentibus nisi, ut supra petiit, ut dictus d. Arnaldus de Caupena art. quibus per ipsum responsum non fuerat sufficienter, quousque dictus procurator regius dictis dominis Guidoni et Arnaldo de Caupena designaverunt, ut subsequitur.

Dominus Guido Ferré non respondit IX. X. art. quos ipse vocat secundum et tercium illius rotuli, et causa quam pretendit, quare non tenetur respondere, non impendit litis contestationem, ut apparet, per formam art. nec obstat quod dicitur et respondatur per d. Guidonem, quod ipse [fol. 74] tunc desierat esse senescallus Vasconie quia licet tunc desiisset senesc., quod tamen procurator regius non confitetur, successor tamen dicti d. Guidonis in senescallia sua predicta nondum fuerat ingressus Vasconiam pro administranda senescallia, propter quod dictus d. Guido usque ad eventum successoris sui, senescalliam administrare debebat et de delictis eorum quos ipse proposuerat respondere tenetur, prout in dictis articulis continetur, quare petit dictus procurator quod, cum non sit plene responsum dictis articulis quod respondeatur eisdem.

en marge : Quod d. Arnaldus respondeat quibusdam quibus dixerat respondere non teneri.

D. Arnaldus de Caupena non respondit XXIII^o, XXIIII^o, XXV^o, XXVI^o, XXVII^o, XXVIII^o, XXIX^o, XXX^o, XXXI^o, XXXII^o articulis, nec obstat quod dicitur et respondetur per dictum d. Arnaldum quod dictis articulis non tenetur respondere, quia facta aliarum personarum continet, quia hec responsio, licet contestationem non impedit [fol. 74 v^o] et licet dicti art. facta aliarum personarum contineant, dictus d. Arnaldus de facto dictarum personarum in articulis contentarum respondere tenetur, quia ipse personas illas in officiis proposuerat et opera illorum utebatur et ipsius nomine officia exercebant.

Item non respondit XXXIIII^o, XXXV^o articulis et dixit se non teneri respondere, prout apparet in responsionibus suis, et tamen tenetur respondere nec valet ratio quam pretendit, videlicet quod causa seu lis pendet inter procuratorem regium et Gastonem de Gontaldo, ex parte una, et Poncium de Juris, olim bajulum de Moleriis, ex altera, coram senescallo regie Petragoricensi apud Montem Dome super contenta in dictis art., quia illa causa est inter alias personas in alio judicio et per alium modum agendi, quare hic non potest excipere, unde petimus quod respondeat aliis art. quibus [fol. 75] adhuc non respondit et etiam art. secundo tradito, avertant domini in protestatione d. Arnaldi ibi cum dicit quibus art. sic obscuris et inpertinentibus et quod aut tollatur protestacio illa aut declarent in quo est obscuritas et inpertinencia, quia illa protestatio et captiosa et afficit omnes articulos.

Item quando dicitur, protestato quod articuli indigent declaratione quantum ad tempus, personas et loca, et postea subjungitur quod habeatur pro non responso nisi declarentur, respondetur quod satis sunt declarati cum personas notarii et ejus nomen sint declarati, alia non sunt declaranda de jure, et protestatio posset esse periculosa qua ipsa protestatione sublata respondetur precise.

Item mag. Arnaldus de Codico in quibusdam art. protestatur quod art. sunt obscuri, generales et indigent declaratione quantum ad tempus, personam notarii [fol. 75 v^o] et loca, et quod responsio eis facta pro nulla habeatur nisi primitus declarentur ; ista protestatio jam cessare debet quia nomen notarii est declaratum. Cetera declarationem non requirunt de jure et ideo, sublata illa protestatione, respondeat simpliciter factis in art. contentis. Respondent ad plenum, prout dies desiderabat, in quantum dicti art. designati ipsum tangunt et tunc dictus d. Arnaldus art. quibus ad plenum non responderat, cum protestationibus infrascriptis, respondit in scriptis, prout sequitur :

Salvis et repetitis per d. Arnaldum de Caupena, senescallum, omnibus et singulis protestationibus superius a se factis, a quibus recedere non intendit, ymmo in eis persistit et eas repetit et pro repetitis haberi vult, super omnibus et singulis que dicet vel faciet et quod dicti domini ea que fecerint non valeant diffinire set debeant reportari Parisius [fol. 76] et salvo quod si aliqui sunt art. qui contineant factum aliquod quod precedat vel precedere dicatur tempus respectus seu gratie facte per d.n. regem d. regi et duci et ejus officialibus, senescallis et ministris, quod nichil intendit facere in prejudicium dicte gratie.

Et protestato specialiter quod thesaurarius Petragoricensis et Caturcensis et Lemovicensis in ducatu Aquitanie terris vendit et consuevit vendere et antiquo balliviarum terrarum predictarum, eligit et presentat, et consuevit eligere et presentare ad regimen, administrationem et gubernationem, et salvo quod rationes et deffensiones suas possit proponere et probare loco et tempore competentibus, vult respondere [23-35] art. salvo jure in pertinenciis. Negat contenta in art. predictis quatenus contra eum faciunt vel possunt facere quoquo [fol. 76 v^o] modo et sunt vel esse possunt contrarii intentioni sue, prout sunt posita, fore vera ; protestans eciam dictus d. Arnaldus quod dictum mag. Joahnnem Calveti, ut procuratorem regium non intendit admittere, nisi quatenus constaret legitime de mandato suo sufficienti et quod processus habitus vel habendus pro parte ratificare non possit. Cujusmodi protestationes dicti domini commissarii non admiserunt nisi si et in quantum de jure, consuetudine et stilo curie d. regis Francie admittende, et aliter non, non admittentes etiam eas in quantum processum suum habitum et habendum possent viciare, irritare seu etiam anullare. Procurator quoque regius, nomine quo supra, dictis protestationibus contradixit expresse, de contrario protestando, protestans eciam quod non intendit recedere a potestate procuratorii sui, nec a processibus ipso procuratore habitis et habendis [fol. 77] in presenti negocio et in aliis negociis per ipsum promovendis, idemque d. Arnaldus super art. quibus ante responderat in scriptis et quibus sufficienter ipsum responsum fuerat adhuc respondit eodem modo sicut responsum fuerat per eundem cum protestationibus ibi factis. Dictus quoque magister Arnaldus de Codico, cum protestationibus alias per ipsum factis, quas pro repetitis volebat haberi et cum eisdem protestacionibus quas fecerat dictus d. Arnaldus de Caupena, proposita contra ipsum negavit, prout erant proposita, esse vera. Quibus protestationibus per dictos d. Arnaldum de Caupena et mag. Arnaldum de Codico factis dictus procurator regius contradixit expresso, de contrario protestando. Dicti quoque domini commissarii non admiserunt dictas protestationes nisi ut supra. Postmodum fuit tam a dicto procuratore regio quam a dictis d. Arnaldo de Caupena et mag. Arnaldo de Caudico, juratum de calumpnia, cujusmodi prestita [fol. 77 v^o] juramento dictus procurator regius sub juramento suo persistit in propositis per eundem ; dictique d. Arnaldus de Caupena et mag. Arnaldus de Codico, sub suis juramentis in suis responsionibus persisterunt ; subsequenter dictus regius procurator in vim prestiti juramenti posuit omnia et singula facta contenta in predictis articulis singularia et sigillatim contra ipsos d. Arnaldum de Caupena et mag. Arnaldum de Codico, petens ipsos compelli ad respondendum predictis factis articulatim et sigillatim, protestans quod plures positiones facere, addere, diminuere, corrigere et dividere possit loco et tempore oportunis et quotiens et quando sibi vium fuerit expedire. Tunc predicti d. Arnaldus de Caupenna et mag. Arnaldus de Codico, protestato ab ipsis et contradicto eorum protestationibus, et de contrario protestato a procuratore regio, ut supra, petierunt quod primo procurator regius dictos art. [fol. 78] loco positionum sicut traditos asserat et affirmat singulariter et sigillatim sub prestito juramento ; et fuit dies jovis sequens proxime, hora prime, assignata ad asserendum et ad firmandum dictas positiones a dicto procuratore singulariter et sigillatim et dictis d. Arnaldo et mag. Arnaldo ad respondendum singulariter eisdem et sigillatim, et ad procedendum ulterius, ut jus erit. Quia vero dictus d. Arnaldus de Caupena copiam art. contra ipsum ultimo traditorum quibus ipsa die lune respondere debebat nondum habuerat, assignata fuit dicto d. Arnaldo die jovis predicta (sic) ad respondendum dictis art. quorum copia27 ibidem sibi tradita fuit et ad procedendum ulterius, ut jus erit.

Qua die jovis, videlicet post octabas Purificationis beate Marie virginis, comparuerunt coram dictis dominis commissariis predictus procurator regius, nomine quo supra, ex parte una, et dicti d. Arnaldus de [fol. 78 v^o] Caupena et mag. Arnaldus de Codico pro se, protestato ut supra ex altera, quorum protestationibus a dictis dominis commissariis non admissis nisi ut supra, dictus procurator regius eisdem protestationibus contradicens et de contrario protestans, asseruit et adfirmavit sub juramento suo predicto quartum, quintum, sextum, septimum, octavum, nonum et decimum art. sic positos et quemlibet eorum singulariter et sigillatim, quatenus dictum magistrum Arnaldum de Codico tangunt, petens eidem per dictum magistrum Arnaldum responderi singulariter et sigillatim, amoto advocato et sub virtute ab eo prestiti juramenti.

Qui magister Arnaldus respondendo dicto quarto art. non credit eum, respondendo quinto et sexto art. non credit ut ponuntur, respondendo septimo art. dixit quod audivit dici quod omnes prenominati qui in ipso art. dicuntur fuisse banniti, sunt banniti per senescallum [fol. 79] Petragoricensem et Caturcensem d. regis Francie, minus tamen legitime, quodque dictum bannum fuit per appellationem suspensum, in cujus appellationis, causa fuit judex datus per dictum d. regem d. Yvo de Laudunaco predictus ; cetera et aliter non credit.

Item respondendo octavo art., non credit, immo dixit quod cum d. Johannes de Arrablayo, senescallus Petragoricensis et Caturcensis predictus, dicet sibi quadam die et eum requisivisset in Montem Dome quod domum de qua fit mentio in ipso art. tradi faceret gentibus suis, ipse magister Arnaldus misit ad locum ubi erat dicta domus mag. Ramundum de Salvinhaco, procuratorem dicti ducis, ad sciendum predicta et ad restituendum dictam domum, si sic factum inveniret, quia mag. Ramundus ivit ad dictam domum quam vacuam invenit et eam tradidit Petro Astorgi et Guillelmo Astorgi, recipientibus eam pro d. Johanne [fol. 79 v^o], senescallo predicto.

Item respondendo nono art. dixit quod semel in civitate Petragoricensi ipse et d. Arnaldus de Caupene, tunc senescallus Petragoricensis pro dicto d. duce, fuerunt requisiti per dictum procuratorem regium de restituendo dictum Heliam de Sancto Desiderio et quod post multas altercationes fuit responsum dicto procuratori quod, deliberatione habita cum senescallo Vasconie tantum fieret in prima tunc assisia Bellimontis super remissione dicti Helie per gentes d. regis Francie super hoc deberent se reputare pro contentis. Cetera in dicto articulo contenta non credit.

Item respondendo decimo art. non credit ut ponitur.

Item respondendo tricesimo tercio et quadragesimo primo art., quatenus ipsum tangunt, non credit excepto quod credit quod ipse dedit in consilio d. Arnaldo de Caupena, senescallo predicto, quod quicquid erat de [fol. 80] feodo d. de Montinhaco in castro de Limolio redderet gentibus d. regis Francie et quod melius esset quod cito fieret quam tarde. Sciendum est autem quod dicta dies jovis dicto procuratori regio et d. Arnaldo de Caupena per dictos d. commissarios fuit continuata ad diem crastinam subsequentem.

Qua die crastina comparuerunt coram dictis commissariis dictus procurator regius nomine quo supra, ex parte una, et dictus d. Arnaldus de Caupena, protestato ut supra, ex altera, et ibidem protestationibus hujusmodi a dictis dominis commissariis non admissis, nisi ut supra, dictus regius procurator, eisdem protestacionibus contradicens et de contrario protestans ut supra, sub juramento prestito asseruit et affirmavit quatenus ipsum d. Arnaldum tangunt, primum, secundum, tercium, quartum et alios art. usque ad decimum octavum art. inclusive, decimo et undecimo exceptis, singulariter [fol. 80 v^o] et sigillatim, quibus eciam et singulariter et sigillatim petiit responderi per dictum d. Arnaldum, amoto advocato et sub prestito juramento. Qui quidem d. Arnaldus, premissis protestationibus que sequuntur in hunc modum : Cum vos, domini, velitis me Arnaldum de Caupena, militem, senescallum Petragoricensem, facere respondere art. supradictis, per modum positionum de novo traditis, ego protestor quod per ea que ego in comparendo vel in respondendo dictis art. per modum positionum traditis, faciam vel dicam quod ego non intendo recedere a protestationibus superius a me factis, immo eas volo habere pro repetitis in omnibus jure meo, quas protestationes dicti domini non admiserunt nisi si et in quantum de jure et consuetudine et stilo curie Francie fuerunt admittende ; non admittentes eciam eas in quantum processum suum habitum et habendum viciare possent seu etiam irritare [fol. 81) dictusque procurator regius dictis protestationibus contradixit expresse et de contrario protestatus fuit respondendo dictis art. in modum positionum traditis et singulariter et singulis et primo, secundo et tercio art. credit prout in sua responsione facta superius continetur, aliter non.

... Non credit ut ponuntur nec aliter.

... Non credit etc. nisi prout in responsione sua superius facta ...

Non credit prout ponuntur.

Id. nisi prout in responsionibus superius [fol. 81 v^o] factis continetur.

Item respondendo XV^o art. credit quod fuit requisitus per d. Eblonem de Campania, ut per locum tenentem senescalli Petragoricensis d.n. regis de amovendo impedimentum quod apposuerat in castro et castellania de Limolio in prejudicium regis et d. de Montinhaco, taliter quod d. rex et d. de Montinhaco possent suo feodo gaudere et quod tunc ipse d. Arnaldus dixit et respondit quod nullum impedimentum apposuerat in dicto feodo, quominus dictus d. rex et d. de Montinhaco possent suo feodo gaudere. Cetera non credit.

Item respondendo decimo quinto, decimo sexto, decimo septimo et decimo octavo art. credit quod ipse existente apud Avinionem, alique requeste facte fuerunt tunc ex parte senescalli Petragoricensis d. regis d. Garcie de Saumonte, tunc locum tenenti ipsius d. [fol. 82] Arnaldi et Vitali de Podenxs, tunc castellano dicti castri de Limolio, super restitutione dicti castri et castellanie de Limolio predicto senescallo Petragoricensi nomine regio facienda, Cetera in dictis art. contenta non credit ut ponuntur.

Et fuit dies crastina assignata dicto procuratori ad asserendum alios art. residuos, et dicto d. Arnaldo de Caupena ad respondendum et procedendum ulterius ut jus erit ; et est sciendum quod dictus procurator regius decimum et undecimum art. correxit, prout inferius continetur. Die vero crastina predicta, videlicet die sabbati post octabas Purificationis beate Marie virginis comparuerunt coram dictis commissariis dictus procurator regius, nomine quo supra, ex parte una, et dictus d. Arnaldus de Caupena, repetitis protestationibus suis predictis ex altera, quas protestationes dicti d. commissarii non admiserunt, nisi ut supra.

[fol. 82 v^o] dictusque procurator regius eis contradixit et de contrario protestatus fuit ut supra, et tunc dictus procurator sub juramento suo cum infrascriptis moderationibus asseruit decimum nonum et vicesimum et alios subsequentes art. in modum positionum traditos, in quantum tangunt dictum d. Arnaldum, quibus petiit responderi singulariter et sigillatim, ut supra, dictus vero d. Arnaldus, cum protestationibus suprascriptis quos et quolibet art. pro repetitis volebat habitis dictis dominis commissariis, eas non admittentibus nisi ut supra, dictoque procuratori eisdem contradicente ut supra.

Non credit ut proponuntur.

Id. salvo quod dubitat de servientibus qui dicuntur de Limolio pro ipso d. Arnaldo si ipse [fol. 83] instituit eos et vult super hoc deliberare.

Et est sciendum quod dictus procurator regius, agnoscendo bonam fidem, dixit quod ipse non credit quod predicti excessus qui dicuntur commissi per predictos Vitalem de Podenxs et servientes qui non tangunt proprium factum dicti d. Arnaldi commissi fuerunt predicto d. Arnaldo sciente vel de ejus mandato.

Non credit ut proponuntur.

Dictus quoque regius procurator, volens agnoscere bonam fidem, summas contentas in XXXVIII^o et XL^o art. predictis restrinxit ad 10.000 l. summam curie, salvo sibi quod cum erit magis certus quod possit dictam summam augmentare, prout sibi pro jure regis visum fuerit expedire. Sciendum autem est quod dictus procurator regius decimum et undecimum art. quos in modum positionum proposuerat correxi, aliqua addendo et aliqua di[s]traendo in modum [fol. 83 v^o] qui sequitur :

Item dicit dictus regius procurator, nomine quo supra, contra dictum d. Arnaldum senescallum et mag. Arnaldum judicem suum predictum quod cum ipsi tenerent captum dictum Heliam de Sancto Desiderio, bannitum, et magister Huo de Grandisono, notarius regius et tenens sigillum ipsius Montis Dome per senescallum regium Petragoricensem, fuisset destinatus cum litteris ipsius senescalli super hoc sibi datis, quod predictum d. Arnaldum requireret ut predictum Heliam de Sancto Desiderio bannitum eidem remitteret pro suis demeritis puniendum, et ipse magister Hugo ivisset ad predicta complenda apud Bellum Montem ubi dictus d. Arnaldus tenebat assisiam suam, requisivit idem mag. Hugo predictum d. Arnaldum de Caupena senescallum, et tunc assisiam tenentem quod dictum Heliam de Sancto Desiderio bannitum, quem idem d. Arnaldus senescallus captum tenebat apud Bellum Montem [fol. 84], per ipsum mag. Hugonem remitteret apud Montem Dome ad examen curie senescalli regii Petragoricensis, et hoc idem ipse mag. Hugo, autoritate mandati sibi super hoc confecti, precepti et injunxerit dicto d. Arnaldo, senescallo, sub omni eo quod possit forefacere d.n. regi Francie, qui dictus d. Arnaldus senescallus hujusmodi remissionem facere recusavit, licet per dictum d. regem Francie esset sibi mandatum quod super hoc dicto senescallo regio Petragor. parere deberet.

Item dicit dictus regius procurator, nomine quo supra, quod cum dictus mag. Hugo videns quod dictus d. Arnaldus, senescallus, predictum bannitum sibi nolebat tradere, precepit eidem, ex parte dicti d. regis, sub omni eo, in quo ipso(sic) d. regi forefacere posset, quod taliter cum custodiret et taliter esset de ipso securus ut de eo posset fieri justitie complementum et quod aliquo modo [fol. 84 v^o] non procederet ad deliberationem seu expeditionem ejusdem, donec per curiam dicti senescalli regii Petragoricensis esset super hoc aliud ordinatum, ponens ipsum bannitum ad manum d.n. regis. Predictaque fecit dictus mag. Hugo virtute quarumdam litterarum regiarum et ejusdam mandati curie dicti senescalli regii Petragoricensis continentis in se tenorem ipsarum litterarum regiarum, quod mandatum exhibuit dicto d. Arnaldo, senescallo ; et quod, hiis nonobstantibus, dictus Helias fuit a Brisione in qua erat relaxatus per ipsum d. Arnaldum senescallum. Quibus idem procurator regius petiit per dictum d. Arnaldum de Caupena in quantum ipsum tangunt responderi, et nichilominus omnibus aliis art. ultimo traditis contra ipsum, qui d. Arnaldus petiit copiam dictorum art. correctorum que fuit sibi concessa et facta. Et fuit sibi dies crastina subsequens ed respondendum dictis art. correctis in omnibus [fol. 85] aliis quibus nondum responsum fuerat per eundem, et ad disdubitandum super institutionem dictorum servientum et alias utrique parti ad procedendum ulterius ut jus erit.

Qua die crastina, videlicet die dominica sequenti, comparuerunt coram dictis dominis commissariis dictus procurator regius, nomine quo supra, ex parte una, et dictus d. Arnaldus de Caupena, protestato ut supra. etc.

... Credit quod ipse tenuit captum dictum Heliam propter multos excessus injurias, homicidia, rapinas, et incendia que commiserat et commisisse dicebat publice in parochia Sancti Albini et Monmandalos in senescallia sua, super quibus multos querelantes habebat. Credit etiam quod ipse fuit requisitus per dictum magistrum Hugonem quod dictum Heliam remitteret dicto senescallo regio Petragoricensi, ut bannitum suum et quod ipse tunc respondit quod ipse faceret de dicto Helia justiciam super dictis criminibus, et postea super requesta predicta faceret dicto d. senescallo quod deberet et quod dictus mag. Hugo dicit tunc : Sufficit nobis si ipsum suspendatis et reddatis postea nobis unum hominem palearum. Cetera etc. negat etc.

... quod dictus Helias de Sancto Desiderio morari consuevit et habere suum domicilium, et habuit ab antiquo, in honore et districtu Rupis Pine que est d. regis Anglie et ducis Aquitanie et quod si ipse fuit bannitus per dictum d. senescallum, quod illud bannum fuit de facto, non de jure, salvo honore d. regis, cum dictus Helias fuisset citatus legitime et quod super illo banno sic, de facto probato, idem Helias ; vel alius ejus nomine, ad dictum d.n. regem Francie appellavit et commissarium in dicte appellationis negocio impetravit et quod causa appellationis predicte pendet, et quod per curiam regis Francie vel ejus commissarios extitit ordinatum et etiam per litteras inhibitum omnibus officialibus dicti d.n. regis ne dictum Heliam, pendente appellatione hujusmodi, ut bannitum capiant vel molestent [fol. 86 v^o] credit idem senescallus quod dictus mag. Hugo requisivit eundem ex parte d. senescalli Petragoricensis ut de dicto Helia esset securus et quod idem Helias a prisione ubi captus detinebatur, ut alii latrones et similes malefactores tenueri consueverunt furtive et absque sua scientia recessit cum comentarien. vel custode carceris fraudulenter, quem custodem ipse et alii communiter reputabant idoneum ad custodiendum carcerem predictum et captos in eodem carcere, presertim quia per gentes d. regis Francie, tempore quo terram ducatus Aquitanie tenebat, idem custos ad custodiendum dictum carcierem fuerat institutus et quod postea ipse diligentiam quam potuit adhibuit et adhibere fecit, inveniendo ipsum. Cetera etc. negat. etc.

Predicto vero d. commissarii protestationes etc. non [fol. 87] admiserunt etc. dictusque procurator regius eisdem contradixit et de contrario protestatus fuit ut supra, et fuit juratum de calumpnia per dictos procuratores et d. Arnaldum. Post quod juramentum dicti procuratores (sic) et dictus Arnaldus persist[er]unt in propositis et responsis subsequentibus, dictus procurator regius proposuit et tradidit loco positionum omnia et singula facta contentis in dictis decimo et undecimo art., et eos asseruit sub prestito juramento, petens dictis art. etc. responderi per dictum d. Arnaldum et sub prestito juramento.

Qui vero Arnaldus, repetitis protestationibus suis suprascriptis, quas protestationes dicti d. commissarii non admiserunt nisi ut supra, dictus procurator regius eis contradixit et de contrario protestatus fuit ut supra, respondendo decimo art. predicto, credit, prout in sua responsione, alias facta continetur, aliter non.

[fol. 87 v^o] Item respondendo dicto undecimo art. credit quod mag. Hugo de Grandie sono precepit sibi quod esset securus de dicto Helia de Sancto Desiderio taliter quod posset fieri justicie complementum, cetera facta contenta in dicto art. non credit, nisi prout in responsione sua alias facta superius continetur.

Post hec dictus regius procurator petiit per dictum d. Arnaldum responderi et sub juramento suo, si ipse instituerat servientem dictum Barnet, dictum Pampanhol, dictum Menaut, mag. Unant, Petrum Basole, dictum Sampsut, dictum Maincot, Petrum de Lussano et Alemanum de Maloleone, super quorum institutione die preterita dubitabat.

Qui d. Arnaldus, protestato ut supra etc., protestato ... [fol. 88] quod facta dictorum servientum non intendit in aliquo avoare immo eos expresse deavoare, in quantum posset reperiri ipsos aliquid fecisse vel dixisse in vituperium vel contemptum d.n. regis, et quod ipse ad requestam bajuli de Limolio fecit illos servientes, de quibus confitebitur, et quod non dedit nec vult dedisse eis potestatem delinquendi vel malefaciendi, respondendo sub predicto juramento, credit se instituisse servientes dictos Panpanhol et Sampsut ad requestam et requisitionem bajuli de Limolio, de aliis non credit.

Postque prefatus procurator regius petiit per dictum Arnaldum aliis art., ultimo contra ipsum traditis quibus nondum responsum fuerat per ipsum responderi : qui dictus Arnaldus responsiones suas in scriptis cum protestationibus ibidem insertis tradidit que in hunc modum sequunturn :

Salvis et repetitis per d. Arnaldum de Caupena, senescallum, omnibus et [fol. 88 v^o] singulis suis protestationibus etc. et protestato eciam quod dictus procurator regius qui contra eum proponit minus sufficienter se fundat, et quod nisi sufficienter dictus [fol. 89] procurator se fundet sic quod idem d. Arnaldus sententiam absolutoriam obtinere possit et in curia d. regis Francie Parisius sit, idem procurator ipsum appetit condempnare, ejus responsio habeatur pro nulla, et quod processus habitus vel habendus inter dictum procuratorem et eundem d. Arnaldum ratifficare pro parte non possit set integraliter sit, quod in commodum sive in dampnum ejusdem d. Arnaldi valeat redundare, et, protestato per eum quod si vos, domini predicti, velitis et possitis contra eundem d. Arnaldum inquirere, quod inquestam super hoc faciendam non possitis judicare vel diffinire, set judicandum seu diffiniendum dicto d. regi Francie vel ejus venerabili consilio Parisius in Camera remittatur ; et protestato quod per aliqua que dicat, faciat, vel proponat non recedit a gratiis, remissionibus pacis et quitationibus factis per [fol. 89 v^o] dictum d. regem Francie dicto d. regi Anglie et Aquitanie duci, ymmo eis quatenus potest, adheret et in eis persistit ; protestato eciam quod in vos dictos dominos non consentit nec jurisdictionem vestram si quam habetis supra se, aliquatenus prorogat et non prorogare intendit nisi quatenus juris necessitas et virtus arrestorum dudum inter reges habitorum ad hoc eundem avoat, protestate eciam quod dicti art. contra eum per dictum procuratorem regium noviter traditi sunt adeo generales, obscuri et per consequens confusi cum non declarent, nec in ipsis declaretur, tempus quo contenta in ipsis art. et locus sive loci in quibus commissa fuisse dicantur, et ideo quod ejus responsio habeatur pro nulla, nisi quatenus dictis art. et quod illis qui descendunt ex dictis gratia et remissione predictis habeatur pro non responso, [fol. 90] fuerit respondendum, et protestato quod rationes et deffensiones suas possit proponere et probare innocentiam suam de et super contentis in predictis ostendere si opus fierit loco et tempore competenti, protestato etiam quod per aliqua que dicat, faciat vel proponat non advoat nec relevat nec avoare nec relevare intendit aliquem alterum de et super contentis in art. predictis, nec juribus, privilegiis sive libertatibus dicti d. regis et ducis in aliquo derogare.

Responsiones d. Arnaldi de Caupena super aliis articulis contra ipsum traditis.

Respondendo primo art., protestato ut supra, et protestato28 quod mag. Petrus Cruvelerii est et fuit oriundus de loco de Glaconibus et ibi moratur, et domicilium habet et habuit totis [fol. 90 v^o] temporibus vite sue, qui locus est in et de senescallia sua et fuit ab antiquo et quod nunquam idem d. Arnaldus eidem magistro fecit vel inhibuit, prout in dicto art. continetur, quod hoc fecit, credens ipsum notarium esse suum et non alterius, quod non credit ut ponitur, et vicio et culpa ejusdem magistri, et protestato etiam quod in responsionibus factis per d. regem Francie et ejus consilium d. regi Anglie, duci Aquitanie et ejus gentibus continetur, ne notarii d. regis Francie in terra ducatus morentur, et quod, si unquam dictus magister Petrus fuit notarius senescalli d. regis Francie, depositus fuerat per mag. d. regis Francie qui super facto notariorum venerant ad has partes, negat salvo jure in pertinenciis contenta in predicto primo art. aliquatenus contra eum faciunt vel possunt facere quoque modo et sunt vel [fol. 91] esse possunt modo aliquo intentioni sue contraria, prout sunt posita, esse vera.

... Credit idem d. Arnaldus quod ipse cepit vel capi fecit Raimundum et Iterium Vigerii de Chantairaco et eos tenuit vel tenere fecit arrestatos apud Bellum Montem et apud Cazals et alibi in senescallia sua pro eo quia dicti Raimundus et Iterius in loco de Chantairaco, qui locus est et fuit continue ab antiquo notorie in et de senescallia sua et infra senescalliam suam, jurisdictionem et justitiatum dicti d. regis et ducis usurpando, novum et privatum carcerem fecerunt et quandam mulierem cum quodam frustro carnium per villam de Chantairaco de facto, cum de jure non possent, cum ibi nullam jurisdictionem haberent, curri fecerant et alias multipliciter in senescallia sua delinquerant, Aliter et cetera contenta in dicto art. quatenus [fol. 91 v^o] contra eum faciunt vel possunt facere quoquo modo aliquo intentioni sue contraria, salvo jure in pertinenciis negat, prout sunt posita, fore vera.

... Protestat quod si persone in dictis art. contentis vel earum alique quas dixit se totaliter ignorare, fuerunt bannite29 juste, quod idem d. Arnaldus senescallus extitit per aliquem vel per aliquos certioratus primo, postea requisitus quod personas predictas de dicta senescallia infra 40 dies expelleret juxta formam pacum habitarum inter dictos d. reges et salvo jure in pertinenciis, negat contenta in predictis art. quatenus contra eum ut supra.

... Credit idem d. Arnaldus se cepisse vel capi fecisse in assisiis suis Alaziam, uxorem quondam Guillelmi de Boyssoneto, et dictum Guillelmum sibi remissos per d. Johannem de Arrablayo, senescallum Petragoricensem pro d. n. rege Francie et aliquo tempore eos tenuisse arrestatos quia insequebantur de et super morte dicti Piot, murtro orribiliter in senescallia ejusdem d. Arnaldi interfecti, et dictum Guillelmum de dicta morte absolvisse et dictam Alaziam tanquam culpabilem et consentientem de murtro et morte predictis in turre de Moleriis absque culpa et vicio ejusdem d. Arnaldi de[c]ecisse, culpa tamen ejusdem Alazie cum fringendo carcerem in quo in dicta turre debite tenebatur, volens fugere de quodam loco alto salivit ad terram et saliendo seu precipitando se destruxit totaliter quod infra paucos dies decessit.

[fol. 92 v^o] Aliter et cetera etc. negat etc., et expresse negat se scivisse quod dicta Alasia vel aliquis alius appellasset ab ejus audiencia ad dictum d.n. regem.

... Dixit se non teneri respondere quod sit nimis generalis, confusus adeo quod est responsione indignus ut per ipsius inspectionem liquide est videre, cum non declarentur violencias vel gravamina in eo contento.

... Negat etc. ymmo expresse negat se scire ubi est dictus [fol. 93] prioratus et se cognoscere dictas personas de quibus fit30 ibi mentio.

... Credit, protestato ut supra priores de Altomonte et aliquot homines dicti loci et aliquos homines de Blas se fecisse coram se vel mandato suo ad assisias suas de Aliquo et de Montefalcone aliquociens ad instanciam partis evocare ut illos qui sunt tam ipsi homines quam ipsa loca et fuerunt continue abcantiquo et erant tempore mote guerre Vasconie et ante et post in et de senescallia et infra senescalliam suam notorie et gentes dicti d. ducis tempore predicto et ante et post tempus dicte guerre in dictis locis et eorum quelibet paciffice utebatur sicut in propriis locis dicti ducis. Aliter etc. [fol. 93 v^o] negat etc.

... Dixit quod a tempore pacis citra ballivia de Lindia fuit per annum tradita per d. regem Anglie et Aquitanie ducem seu ejus gentes domino Bertrando de Panisalhs, militi, in partem solutionis vadiorum per dictum d. regem et ducem dicto militi debitorum, et quod Bertrandus de Panisalls, filius militis predicti, pro patre suo predicto balliviam predictam aliquo tempore tenuit, gubernavit et administravit, salvo quod si dictus Bertrandus fuit unquam bannitus, quod potius fuit bannitus de facto quam de jure et minus sufficienter citatus, et quod dictum bannum fuit [fol. 94] suspensum per appellationem super hoc per dictum Bertrandum vel per alium ejus nomine interpositum ad dictum d.n. regem, et quod d. rex Francie illud bannum revocavit, et modo dictus Bertrandus est in prisione predicti d. Francie regis, in qua se posuit sui spontanea voluntate. Aliter etc. negat etc.

... Credit ... quod Galhardus de Maliarca fuit, a tempore pacis citra, serviens de Lindia et de aliquibus aliis locis senescallie sue, ad presentationem bajuli Lindie, fecit ipsum Galhardum servientem, et quod nunquam scivit dictum Galhardum [fol. 94 v^o] bannitum de dicto regno, nec unquam fuit super hoc requisitus bannum regni predicti. Et alia etc. negat etc.

... Dicit se credere quod ipse tenet vel tenere facit dictum Boassa apud Molerias captum quia Alasia de Viridi eidem d. Arnaldo denunciavit quod dictus Boassa cum quibusdam aliis murtro interfecerat Vivianum de Clarenxs dictum Lomet, maritum suum et quia dictus Boassa est et erat, tempore dicte mortis, et dictus Vivianus, et locus in quo commissa fuit mors predicta in et de senescallia sua et infra senescalliam suam notorie, ipse de dicto homicidio inquiri fecit ad instantiam Alaydis [fol. 95] predicte et ulterius processisse nisi senescallus Petragoricensis pro d. rege Francie eidem inhibuisset vel inhiberi fecisset ne ad deliberationem vel ad condempnationem dicti Boasse procederet quoquomodo, prout hec in quibusdam instrumentis publicis plenius continetur. Dixit etiam, protestato ut supra, se credere quod dictus senescallus d. regis Francie dictum Boassa captum, existente occasione predicta, in curia de Moleriis, de facto, cum de jure non posset, salvo suo honore, bannivit ; et parentes et amici dicti Boassa a dicto banno et senescallo predicto Boassa ad d. regem Francie appellaverunt, et quod litteram super hoc a d. rege Francie impetraverunt. Item dixit idem d. Arnaldus, protestato ut supra, se credere fuisse requisitum de reddendo dictum Boassa dicto senescallo Petragoricensi pro d. rege Francie et quod idem d. Arnaldus dixit se non [fol. 95 v^o] teneri de jure, predictis rationibus et pluribus aliis propositis in scriptis traditis super hoc per eundem et super hoc recordio et ordinationi prefati dicti d. regis Francie et ejus venerabilis consilii supposuit, tamen super hiis et aliis offert se paratum pro suis viribus obedire offerens se etiam ex super habundanti promptam fidem facere coram vobis, dominis predictis, si opus fuerit, quod dicti Vivianus et barra et locus in quo mors predicta extitit, sunt et erant tunc in et de senescallia sua et infra senescalliam suam, et quod dictus Vivianus in manso suo de la Costancia sua negotia sequebatur31, tempore quo murtro dicitur interfectus. Cetera etc. negat etc.

[fol. 96] [14] Dixit se non teneri respondere cum in hoc quod continet quod usus armorum est a jure interdictus sicut juris, quare idem miles, qui laycus est et jura non novit, non tenetur super hoc respondere ; item et quia continet jus et patrimonium dicti d. regis et ducis32 et super quo non est alibi quam in camera Parisius litigandum et quia adeo generalis est, obscurus et per consequens confusus quod nec loca in quibus nec personas per quas maleficia commissa fuisse dicuntur, salvo semper quod dictus d. rex [Anglie et dux] Aquitanie est et fuit et ejus predecessores fuerunt ab antiquo notorie et manifeste in plena et pascifica possessione portandi et prohibendi et eciam cognoscendi de portacione armorum.

... [fol. 96 v^o] Dixit se credere se esse senescallus Petragoricensis et aliquo tempore fuisse a tempore pacis citra, et protestato quod bajulus et consules Bellimontis habent et habuerunt ab antiquo plenam cause cognitionem et jurisdictionem omnimodam et exercitium jurisdictionis cujuscumque salvo jure in pertinenciis negat etc.

Cujusmodi protestationes in dictis responsionibus insertis dicti domini commissarii non admiserunt nisi si et in quantum de jure et consuetudine et stilo curie d.n. regis Francie fuerunt admittende, non admittentes etiam eas in quantum processum suum habitum et habendum irritare possent seu etiam anullare, dictusque procurator regius eisdem protestationibus [fol. 97] contradixit expresse et de contrario protestatus fuit et petiit dictus procurator copiam dictarum responsionum sibi fieri, ut super his deliberare possent et d. Arnaldo assignato ad procedendum ulterius, ut jus erit, super articulis eisdem. Postmodum dictus regius procurator super aliis art. per ipsum propositis quorum facta omnia et singula idem procurator posuerat quibusque sic, loco positionum propositis et traditis per dictum d. Arnaldum responsum fuerat, prout supra scribitur, produxit et obtulit coram dictis dominis commissariis testes infrascriptos, videlicet d. Eblonem de Campania, militem, Gastonem de Badafol, domicellum, Guillelmum de Bossoneto, mag. Bernardum Dorneti, Johannem Pictavini, Guillelmum de Perrier, Heliam de Porcu, Petrum Salat, Johannem Belenguier, [fol. 97 v^o] Stephanum Pautonier, Gerardum Malafita, Johannem de Gaurona, Guillelmum Textor, Heliam de Givernat et Bernardum de Solis, petens dictus procurator regius ut dicti d. commissarii ad receptionem dictorum testium procederent, tunc, cum dictus d. Arnaldus, protestato ut supra, diceret se velle dicere in et contra personas dictorum testium, antequam ipsi jurarent, nec eos cognosceret, ut dicebat, et propter hoc, protestato ut supra, petiit dilationem congruam sibi dari ad certiorandum se et dicendum contra personam testium predictorum, jurasset quod, protestato ut supra, idem d. Arnaldus quod dictum dilationem maliciose non petebat ne[c] causa diffugii, predicti domini commissarii, non admissis protestationibus dicti d. Arnaldi33, nisi ut supra, dictoque procuratore regio eisdem protestationibus contradicente de [fol. 98] contrario protestante ut supra, assignaverunt dictis partibus, ad procedendum ulterius, ut jus erit, diem sabbati ante festum Kathedre sancti Petri, infra terciam, in loco predicto.

Que dies martis supradicta continuata fuit ad diem mercurii sequentem, dictaque dies mercurii ad diem jovis proxime subsequentem, in eodem statu ut supra.

Qua die jovis, videlicet ante festum Kathedre sancti Petri, coram supradictis dominis commissariis, necnon coram venerabili viro d. Hugone Cullerii, d. regis clerico, loco d. Petri de Sancta Cruce, de quo in commissione suprascripta fit mentio, nuper defuncti, subrogato per litteras regias, ibidem oblatas, quarum tenor talis est :

(J 633, n° 32) die XXV^o januarii comparuerunt dictus procurator regius ex parte una et dictus d. Arnaldus de Caupena, innovatis et repetitis omnibus et singulis protestationibus supra factis quoad dictum d. Hugonem et alios commissarios predictos ex parte altera.

Cujusmodi protestationibus contradixit [fol. 99] dictus procurator et de contrario protestatus fuit, ut supra, easque non admiserunt dicti domini commissarii nisi ut supra, et ibidem dicti domini commissarii petierunt a dicto procuratore si sufficiebant ad responsiones quas fecerat dictus d. Arnaldus super articulis predictis secundo traditis contra ipsum qui dixit quod dictis art. sufficienter responderat, preterquam ad septimum et quatuordecimum art., dicti vero domini commissarii litem habuerunt pro contestata super omnibus art. quibus sufficienter responsum fuerat, et tunc dictus d. Arnaldus dixit quod ipse persistebat in protestationibus suis supra factis, dictus procurator regius, protestationibus ipsius d. Arnaldi contradixit et de contrario protestatus fuit ut supra, et petiit ut dictus d. Arnaldus dictis decimo et quatuordecimo art. [fol. 99 v^o] quibus non responderat respondere. Qui34 d. Arnaldus, protestato ut supra, dicto procuratore contradicente et de contrario protestante, ut supra, petiit dictum septimum art. sibi declarari, dicens etiam quod ad quartum decimum respondere non tenebatur cum in ipso ageretur de patrimonio non debebat litigare nisi Parisius in Camera coram d. rege seu ejus consilio, et demum fuit dies crastina partibus assignata ad procedendum ulterius, ut jus erit.

Que dies crastina, videlicet dies veneris sequens, continuata fuit per dictos dominos commissarios usque ad diem sabbati sequentem. Ipsa quoque die dictus procurator regius dicens se non posse comparere ad diem sabbati sequentem propter infirmitatem [fol. 100] proprii corporis substituit loco sui, quantum ad dictum diem sabbati, d. Petrum de Arrablaio, archidiaconum Borbonii in ecclesia Bituricensi, et consessit dictus d. Arnaldus de Caupena quod dictus d. Petrus dicta die sabbati compareret pro dicto procuratore prout dictus procurator comparere posset et aliter non.

N.B. Transcrit sur le rolle original en parchemin contenant 18 membranes dont les deux premieres sont fort endomagees par la pourriture.