Description
-
Nicolas IV (1288-1292)
-
II nonas junii, anno quarto
-
-
Orvieto
-
Bulle (ad perpetuam rei memoriam)
-
[Original] E. FRANCE, Nîmes, Archives départementales, H 785, n. 101 (auj. 106). Original sur parchemin en assez bon état [inventaire en ligne].
-
Ici reprise de l'abbé Goiffon, Bullaire de l’abbaye de Saint-Gilles, Nîmes : P. Jouve, 1882, CLI, p. 192-196 [en ligne].
-
Bulle de Nicolas IV, datée d'Orvieto, par laquelle il suspend une autre bulle qu'il avait donnée auparavant en faveur des Chevaliers de Saint-Jean de Jérusalem pour révoquer les privilèges accordés par le pape Clément IV à l'abbé de Saint-Gilles au sujet de la juridiction sur les religieux.
-
Nicolaus episcopus, servus servorum Dei, ad perpetuam rei memoriam.
Dudum occasione quarumdam litterarum quas felicis recordationis Clemens papa IV, predecessor noster, abbati monasterii Sancti Egidii, ad Romanam Ecclesiam nullo medio pertinentis, ordinis Sancti Benedicti, Nemausensis diocesis, concessisse dicitur, inter abbatem ipsum et conventum ejusdem monasterii ex parte una et fratres hospitalis Sancti Johannis Jerosolimitani1 dicti loci Sancti Egidii, gravis dissensionis orta materia, ex qua turbatio plurima et scandalum multiplex jam provenerunt, et timebatur verisimiliter ne pejora producerentur in partum.
Nos, ad talia submovenda et extirpanda omnino vias salubris remedii et oportuni consilii exquirentes, abbati, quem propter hoc ad nostram fecimus evocari presentiam, et fratribus memoralis, dilectum filium nostrum J. Sancte Marie in via lata diaconum cardinalem in negotio hujusmodi dedimus auditorem et deinde, quia cordi nobis erat ipsum negotium, quedam super illo statuendo decrevimus et statuimus decernendo prout in quibusdam super hoc nostris confectis litteris, quas de verbo ad verbum presentibus annotari fecimus, plenius continetur. Tenor autem earumdem litterarum nostrarum talis est :
Nicolaus episcopus, servus servorum Dei ad perpetuam rei memoriam. Sunt qui esse sicut Christi pugiles affectantes defensionis sui patrimonii, terre scilicet que funiculus appellatur, propria corpora exponendo se murum opponunt, sanguinem ejus pro redemptione singulorum effusum ceterasque eidem illatas vindicare injurias moliuntur. Hii profecto hospitalis Sancti Johannis Jerosolimitani fratres qui se voluntarie astrinxerunt merito cum tales sunt, specialibus tegendi favoribus et munificentiis muniendi, cum facilius gravamina mundana sentiant jam distracti ab illis se experiri cogantur eodem iterato. Sane sicut accepimus dudum felicis recordationis Clemens papa IV2 predecessor noster, de villa Sancti Egidii, Nemausensis diocesis, traxisse originem recognoscens, in qua tam longa, quam ibidem se habuisse dicebat, conversatio, quam familiaris et crebra privilegiorum abbatis et conventus monasterii dicte ville, ad Romanam Ecclesiam nullo medio pertinentis, ordinis Sancti Benedicti, inspectio ignorare non sinebant eumdem quod ipse abbas in dicta villa et ejus districtu in clerum et populum exercendi ecclesiasticam censuram habebat, et tam ipse quam predecessores sui, extunc retroactis temporibus, plenariam habuerant potestatem illam dicto abbati suisque successoribus in perpetuum, ac nichilominus exercendi eamdem in omnes qui in dicta villa et ejus territorio seu districtu deliquerint, seu contraxerint, vel rei ratione in eisdem villa, sive territorio consistentes ad dicti abbatis judicium fuerint evocati cujuscunque conditionis, aut religionis, seu ordinis, vel dignitatis extiterint, episcopali dumtaxat quoad delicta et contractus excepta, earumdem litterarum suarum auctoritate concessisse dicitur plenam et liberam facultatem ; non obstantibus privilegiis aut indulgentiis quibuscumque religionibus seu personis religiosis, vel secularibus ab apostolica Sede concessis, seu etiam concedendis cujuscumque conditionis existerent, etiam si in dictis litteris de ipsis religionibus vel ordinibus, aut personarum nominibus, vel alia qualibet circumstantia aut ipsorum privilegiorum seu indulgentiarum tenore, in totum vel in partem, etiam de verbo ad verbum, oporteret fieri mentionem ; salva tamen, quoad privilegiatos et exemptos attinet, moderatione seu declaratione felicis recurdationis Innocentii pape IV, predecessoris nostri, cui dictus predecessor Clemens superaddere voluit ut occasione sue liberalitatis hujusmodi generalis in exemptis seu privilegiatis personis ad delicta que ad correctionem pertinent regularem manus suas non porrigerent, ut puta si prelatis suis non obediverint, si habuerint proprium, si citra raptum seu violentiam carnis lubricum passi fuerint, que cum suis similibus reliquit suis majoribus corrigenda. Verum quia abbas monasterii supradicti, pretextu sui talis indulti fratres ipsos in dictis villa seu territorio, aut districtu commorantes gravibus injuriis, gravaminibus et dampnis non modicis, molestiis et vexationibus multiplicibus afficit nonnullos eorum, duro carceri mancipando et aliquandiu quampluribus eorum familiaribus non solum effusionem sanguinis, verum etiam immane flagitium crudeliter inferendo, fratres ipsi premissis obsequiis dediti ab illis per hoc retracti pluries et alia interdum experiri coacti, que gravissime mentes turbant illorum, et revocant a propositis eorumdem, tolerare talia diutius nequeuntes, nostrum super hoc auxilium implorarunt. Propter quod nos, consideratione habita quod talia inter tales scandala in populo generabant et magna exinde pericula poterant provenire, illa deliberavimus extirpanda, dicto abbate, propter hoc ad nostram presentiam evocato, sibi et fratribus ipsis dilectum filium J. Sancte Marie in via lata diaconum cardinalem in hac parte concessimus auditorem, coram quo super hoc aliquandiu dinoscitur fuisse processum. Licet autem apostolica Sedes predictos fratres, consideratione suorum operum et fructuum ab illis procedentium ac alias diversis rationibus pluribus privilegiis et indulgentiis decorarit per que fratres ipsi a quorumlibet ordinariorum jurisdictionibus se putant exemptos, nichilominus tamen omne dubium super hujusmodi omnibus privilegiis ortum, omnemque dissensionis materiam, rancorem etiam quemlibet de illorum medio amputare ac premissa pericula vitare volentes, attendentes etiam quod origo et conversatio hujusmodi dictum predecessorem Clementem sic munire valide, sic largiflue, sic insuper honorare dictum monasterium induxerunt, cum de hujusmodi suo privilegio de quo ab aliquibus de nostra curia sive in regesto ipsius predecessoris Clementis, in quo juxta morem Romanorum Pontificum, talis privilegii tenor inseri debuerat, solerti super hoc indagatione premissa, non potuerit haberi copia, vel alia memoria inveniri quodque nos qui minoris ordinis existimus professores, religiosos omnes propterea defensare specialiter et a quibuslibet, gravaminibus et injuriis preservare tenemur, presentium auctoritate statuimus decernendo et statuendo decernimus, quod supradictum ipsius predecessoris Clementis privilegium rei vel delicti, seu qualibet alia causa, sive modo, aut ratione ad memoratos fratres vel qui de hospitali predicta deinceps in dicta villa, sive territorio, seu districtu fuerint et illuc accesserint, seu etiam non ratione more ibidem per inde transitum fecerint, nullatenus extendatur illius vim et vigorem quemlibet quo ad tales viribus penitus vacuantes dictis abbati et conventui, suisque successoribus in prefato monasterio ejusque personis omnibus, seu alibi quemlibet jurisdictionis usum et exercitium ipsius privilegii interdicimus de apostolice plenitudine potestatis, ac insuper quascumque sententias et processus per illud vel ejus obtentu habitos et habendos in tales vel eorum aliquem relaxamus et nullius volumus existere firmitatis. Nulli ergo omnino hominum liceat hanc paginam nostre constitutionis, statuti, vacuationis, interdicti et relaxationis infringere, vel ei ausu temerario contraire. Si quis autem hoc attemptare presumpserit indignationem omnipotentis Dei et beatorum Petri et Pauli, apostolorum ejus, se noverit incursurum. Datum apud Urbemveterem, XVI kalendas martii, pontificatus nostri anno tertio.
Quia vero nec adhuc, juxta votum nostrum, partibus ipsis tranquillitas potuit provenire, nos nichilominus quia menti nostre hoc insidet et nullatenus desistere nolentes a ceptis, et attendentes quod que deliberatione multa fiunt, majori super hiis pleniori habito consilio consultius postmodum immutantur, in hujusmodi negotio per aliam viam utrique parti utilem deliberavimus providendum ; propter quod easdem nostras litteras, omnemque illarum vigorem et vim ac processus quoslibet, si qui forsitan per illas sunt habiti, suspendentes totatiter de apostolice plenitudine potestatis, usque ad ipsius Sedis beneplacitum voluntat ...... quod illarum auctoritate nullatenus procedatur, vel processus aliquis habeatur districtius inhibemus, et si secus actum fuerit vel presumptum, irritum decernimus et inane.
Nulli ergo omnino hominum liceat hanc paginam nostre suspensionis, inhibitionis et constitutionis infringere, vel ei ausu temerario contraire. Si quis autem hoc attemptare presumpserit, indignationem omnipotentis Dei et beatorum Petri et Pauli, apostolorum ejus, se noverit incorsurum.
Datum apud Urbemveterem, II nonas junii, pontificatus nostri anno quarto. -
1. Les Chevaliers de Saint-Jean de Jérusalem, dits les Hospitaliers de Saint-Jean, avaient été appelés à Saint-Gilles par le comte Bertrand, dès les premières années du XIIe siècle. L'hôpital qu'ils y fondèrent fut leur premier établissement en Europe et devint le centre d'un des grands prieurés de l'Ordre.
-
2. Voir ci-dessus le n. CXLIII.-94 (APOSCRIPTA n. 4382).
-
Inconnue de Potthast - Absente des registres - L'abbé Goiffon regroupe la transcription de cette bulle avec celle de la précédente, très proche (cf. APOSCRIPTA n. 4391).
Informations
Document
Laurent
Vallière
(CIHAM (UMR 5648)), dans
APOSCRIPTA database
APOSCRIPTA database – Lettres des papes, dir. J. Théry, CIHAM/UMR 5648, éd. électronique TELMA (IRHT), Orléans, 2017 [en ligne], acte n. 27833 (aposcripta-4392), http://telma.irht.cnrs.fr/chartes/en/aposcripta/notice/27833 (mise à jour : 17/05/2024).