Description
-
Nicolas IV (1288-1292)
-
L'abbé de Cluny, ses co-abbés, les prieurs et toutes les communautés de l'ordre
-
II idus septembris, anno secundo
-
-
Rieti
-
Mandement (littere cum filo canapis)
-
[Registre de la chancellerie apostolique] R. CITÉ DU VATICAN, Archivio segreto Vaticano, Registra Vaticana 44, c. 562, fol. 237v.
-
[Copie moderne] F. FRANCE, Montauban, Archives départementales du Tarn-et-Garonne, G 538/20. Cahier composé de deux bifolios de papier. Copie du XVIe siècle. "Copie collationnée sur l'original".
-
Ici reprise de Pierre Simon, Bullarium sacri Ordinis cluniacensis, complectens plurima privilegia per summos pontifices tum ipsi cluniacensi abbatiae, tum ei subditis monasteriis hactenus concessa, Lyon : Jullieron, 1680, p. 152, numérisée par le projet CBMA - Corpus Burgundiae Medii Aevi, document 6847.
-
Cherubini Bullar. I. 147.
-
Sbaraleae Bullar. Francisc. IV, n. 164, p. 106.
-
Bull. Rom. ed. Taur. IV, n. 5, p. 95.
-
Potthast, Regesta pontificum Romanorum, n. 23077, p. 1859 [en ligne].
-
Auguste Bernard, Alexandre Bruel, Recueil des chartes de l'abbaye de Cluny. VI. 1211-1300, Paris : Imprimerie nationale, 1903 [en ligne], n. 5363, p. 773.
-
Ernest Langlois, Les registres de Nicolas IV, n. 1582, d'après R.
-
Eis statuta moderata ad observandum proponit, quod nonnulla a Gregorio pp. IX pro reformatione eiusdem ordinis editorum statutorum non modicum difficilia sibi ipsi videbantur [Potthast].
Statuta Gregorii IX, pro reformatione monachorum congregationis Cluniacensis, temperat [Langlois]. -
Nicolaus Episcopus servus servorum Dei, dilectis filiis Abbati Cluniacensi, ejusque Coabbatibus, Prioribus, et conventibus universis Cluniac. Ordinis salutem, et apostolicam benedictionem.
Regis pacifici pacis opera diligentis gerentes, licet immeriti, vices in terris, pacis bonum et concordiæ stabilis unitatem cunctis fidei orthodoxæ cultoribus, sed potissime Regularis observantiæ vinculo alligatis, ferventibus votis appetimus, et sollicitis studiis procuramus: ut divinorum cultui, cui salubris illos dedicavit intentio, liberius et commodius immorentur. Quamobrem vigiles reddimur: et propensius affectamus, ut inter nos divinis obsequiis regulariter deputatos tranquilla pax vigeat, fraterna Charitas ferveat, animorum identitas perseveret. Sanè felicis recor. Gregorius Papa IX. prædecessor noster ad nostrum et Monasterii nostri statum prosperum et tranquillum intendens, nonnulla pro reformatione Cluniacensis Ordinis duxit dum viveret auctoritate Apostolica statuenda: quæ districtè ac inviolabiliter observari præcepit in ordine supradicto. Nos autem diligentius attendentes, quod aliquorum ex statutis hujusmodi quæ nobis non modicum difficilia videbantur, non poterat observatio efficax provenire; Citca illa prout expedire cognovimus duximus providendum. Et volentes ipsius Prædecessoris vestigia imitari auctoritate Apostolica duximus statuendum: ut statuta ipsa juxta Moderationem nostram prout notantur inferius in eodem ordine perpetuis futuris temporibus observentur. In primis itaque statuimus ut omnes Abbates et Priores Cluniac. Ordinis immediatè Monasterio Cluniacensi subjecti in Regno Franciæ constituti annis singulis: existentes autem in Anglia, Hispania, Alemannia, et Lombardia, de biennio in biennium, conveniant ad capitulum generale: ubi sine personarum acceptione secundum Deum, et beati benedicti regulam, et Cluniacensis Ordinis instituta, delinquentium corrigantur excessus: et de salute animarum, et conservatione ordinis regulariter statuendum. Nec in hoc Priores et Camerarii invicem sibi parcant: sed unusquisque quæ viderit in Ordine corrigenda in personis vel rebus, quæ per Visitatores non fuerint correcta, coram Diffinitoribus annis singulis in publico vel privatim in charitate proponat. Et hoc idem Visitatores coram Diffinitoribus facere teneantur: et correctus hoc molestè non ferat sed correctionem accipiat patienter. Hoc autem Capitulum (in quo volumus ut nullæ fiant exactiones ab aliquo, nulla dentur munera vel recipiantur, seu etiam promittantur, sed omnia in sinceritate procedant) modo qui sequitur celebretur: et in eo Diffinitores de Abbatibus et Prioribus Cluniacensis Ordinis eligantur. Ad quod quidem capitulum Abbates et Priores præfati, modo prædicto per obedientiam venire teneantur (causa dumtaxat infirmitatis excepta) nisi casus inopinatus et multum damnosus incurreret: Diffinitorum et Capituli judicio relinquendus et eorum quibus proprium impedimentum seu casum Capitulo et Diffinitoribus denunciet supradictis. Qui vero non venerit et se secundum modum legitimè non excusaverit memoratum: post sequens Capitulum ad quod venire similiter teneatur, in claustro Cluniacensi duorum mensium spatio assiduè moram trahat. Mediati autem Abbates et Priores singulis annis semel ad Capitulum conveniant in principalibus Abbatiis et Prioratibus quibus subsunt statuto tempore, prout visum fuerit expedire. Quod si non fecerint, in suis immediate majoribus Abbatiis vel Prioratibus pœna simili puniantur. Circa vero electionem Diffinitorum generalis Capituli Cluniacens. celebrandi, ordinamus ut dilecti filii nostri Matthæus TT. S. Laurentii in Damaso, et H. TT. S. Sabinæ Presbyteri Cardinales, ac Abbas Mauziacensis, et Magister Albertus Prior S. Lupi de ipsius Ordinis Cluniacensis reformatione tractantes apud Sedem Apostolicam quindecim de Abbatibus et Prioribus Cluniacensis Ordinis supradicti eligant hac vice in Diffinitores primi Capituli reformationem hujusmodi subsequentis. Qui quindecim sic ab ipsis electi, jurent in ipso primo futuro Capitulo generali, ad sancta Dei Evangelia corporaliter tacto libro quod in Diffinitionibus secundum Deum et beati Benedicti regulam et Apostolicæ Sedis statuta, sine omni personarum acceptione, procedant: ac ipsi in principio sequentis Capituli antequam tractatus Capituli aggrediantur ejusdem, jurent tactis sacrosanctis Evangeliis et bona fide sine acceptione personarum eligere quindecim Diffinitores de Abbatibus et Prioribus, si Abbates defuerint: nihilominus de Prioribus præfati Cluniacensis Ordinis viros probos ac Deum timentes, ac zelum communis utilitatis habentes et præstito eis hujusmodi juramento viros tales postmodum eligant. Volumus autem quod illi qui Diffinitores in uno Capitulo fuerint, Capitulo immediate sequenti Diffinitores esse non possint: et hæc forma eligendi Diffinitores in posterum observetur. Si autem aliqui de Diffinitoribus Capituli præcedentis, ad quos spectat electio Diffinitorum, abesse contigerit, reliqui qui præsentes fuerint nihilominus ad ipsorum electionem procedere non omittant. Et qui à majori parte ipsorum eligentium nominati fuerint et electi, sine aliqua exceptione pro Diffinitoribus habeantur. Et hoc etiam in Diffinitoribus et Diffinitorum sententiis observetur; diligentiam autem vel negligentiam Ordinis supradicti annis singulis Diffinitores per suas patentes litteras ad moderatas Cluniacensis Ordinis expensas significare summo Pontifici teneantur: quomodo regula beati Benedicti et præsentia in Ordine ipso serventur statuta, omnes verò causæ, quæ inter ejusdem Ordinis personas emerserint, et per Abbatem non fuerint terminatæ, delatæ ad Capitulum per Diffinitores statutos in Capitulo terminentur: et ea statuantur, quæ provenire ad correctionem, conservationem, et restrictionem, non ad relaxationem Ordinis vel regulæ videbuntur. Nec aliquis diffinita seu acta per Diffinitores Capituli generalis possit vel audeat immutare: nisi in casu magnæ necessitatis et evidentis utilitatis: in quo potestas Abbatis intelligitur relinquenda de consilio et assensu peritorum et discretorum duorum ex illis qui Domini Ordinis appellantur. Nec dispensare præsumat in pœnis, nisi contra aliquem sententia excommunicationis, suspensionis, vel interdicti ferretur: qui si paruerit, poterit per Abbatem Cluniacensem aut alium vel Priorem suum immediatè superiorem absolutionis beneficium obtinere; ita tamen quod sic absoluti culpa et satisfactio referatur et appareat Diffinitoribus in primo tunc sequenti Capitulo generali; in aliis vero pœnis impositis à Diffinitoribus nullus dispenset, nisi ex necessaria causa et rationabili, quam significari volumus sequenti Capitulo generali: et si Diffinitores non judicaverint eam esse legitimam, relaxantes seu dispensantes per ipsos Diffinitores pœna simili puniantur. Diffinitiones autem seu ordinationes Capituli generalis ad mortalem culpam non obligent, sed ad pœnam: nisi contra essentialia observantiæ regularis existant. Omnes verò Abbates et Priores annis singulis ad Capitulum venientes, diffinitiones si quæ factæ fuerint in suo reditu habere procurent, in vigiliis quinque festorum præcipuorum, et visitationis tempore nihilominus recitandas: ut nullus prætextu ignorantiæ se valeat excusare. Statuta verò præsentia in prima die mensis cujuslibet legantur; ne perignorantiam negligantur. Statuimus insuper ut in capitulo generali Cluniacensis more solito per Diffinitores ordinentur Visitatores discreti, ac Deum timentes per singulas provincias: qui jurent ad sancta Dei Evangelia, corporaliter tacto libro quod visitationis officium exercebunt (prout eis fuerit possibile) secundum Deum et beati Benedicti regulam, ac Sedis Apostolicæ, et Cluniacensis Ordinis instituta: et quæ per eos corrigi poterunt corrigent secundum gratiam à domino sibi datam. Ea verò quæ adeo gravia emerserint vel occurrerint quod per eos sufficienter non possint commodè corrigi: et quæ probata fuerint vel per famam deducta, in publicum referant corrigenda et punienda per Diffinitores in Capitulo generali: cætera autem non nisi Abbati exponant, propter pericula evitanda. Statum quoque Abbatiarum et Prioratuum quantum ad spiritualia et temporalia referre et exponere quoad Prælatos et subditos fideliter coram Diffinitoribus teneantur: sed caveant Visitatores, ne ea quæ invenerint in locis visitatis de prælatis vel subditis pandant quomodolibet seu revelent: nisi eo modo quo superius est expressum. Et Visitatores sic instituti per Abbatem, vel alium mutari non possunt, nisi ex causa rationabili et multum urgenti et evidenti: et hoc de Concilio et assensu dictorum Dominorum qui superius nominantur: sed causa ipsa in Visitatorum exprimatur litteris: et in sequenti Capitulo et coram Diffinitoribus exponatur. Quæ si non fuerit rationabilis judicata, mutans Diffinitorum arbitrio puniatur. Nec dicti Visitatores à personis et locis quæ visitant recipere quicquam præter moderatas expensas victui necessarias quoquomodo præsumant, excutientes manus suas ab omni munere: et cum quatuor tantum ratione visitationis aut alias equitaturis incedant. Statuimus insuper ut quolibet anno in Capitulo per Diffinitores, quatuor discretæ personæ ac Deum timentes, videlicet duo Abbates et totidem Priores Cluniacensis Ordinis eligantur: si Abbates præsentes fuerint, alioquin loco Abbatum eligantur Priores ad visitandum Monasterium Cluniacense, personam Abbatis, et loca circumadiacentia. Qui terminato generali Capitulo et licentiatis Abbatibus et Prioribus ac aliis qui ad Capitulum convenerant, prius præstito corporali juramento, suæ visitationis officium infra sex dies post terminatum Capitulum incipiant exequi: nec visitationem hujusmodi (quæ nullo modo debet omitti) contingat quomodolibet impediri. Qui de statu dicti Monasterii et locorum circumadiacentium in temporalibus et spiritualibus et de Abbatis persona diligenter inquirant: et ea quæ corrigenda invenerint corrigere non obmittant. Ea verò quæ majori consilio indigent, referentur annis singulis ad Capitulum generale: ut Ecclesia Clun. in bono statu per visitationem hujusmodi perseveret. Et si Abbatis exigerent demerita, quod tolerari non debeat, per Visitatores moneatur ut cedat: et liceat Visitatoribus et Conventui Clun. recipere hujusmodi cessionem. Quod si forte Abbas sibi de cessionis remedio providere noluerit: quæ de ipso Visitatorum inquisitio comprehendet ad Sedem Apostolicam referant. Adiicimus autem quod Abbas Clun. coram Visitatoribus de omnibus obligationibus per eumdem vel de ejus mandato factis, ac etiam de proventibus et expensis reddat explicitè rationem, et Visitatores prædicti hoc significare sequenti generali Capitulo et deinde summo Pontifici annis singulis teneantur. Quia verò propter defectum Abbatis remotas provincias minime visitantis et domos Ordinis existentes in eis spiritualiter et temporaliter male tractantur aliqua à subjectione Ordinis se subttahere moliuntur: præcipimus ut Abbas Cluniacensis studeat sicut ei possibile fuerit ordinem visitare ac domos à Cluniacensis Ordinis subjectione subtractas procuret cum Apostolicæ Sedis auxilio ad subjectionem ipsius revocari Ordinis vel reduci. Quod si dictus Abbas in ejusdem Ordinis visitatione, quam per se vel per alium facere debet, negligens fuerit vel remissus, eum diffinitores corrigere teneantur. Qui etiam dum sui Ordinis loca visitat, sit temperatus et sobrius in expensis: ita quod omnibus computatis summam decem librarum Turonensium parvorum, diebus singulis in sumptibus non excedat. Et visitationis tempore tam ipse quam sui, excutiant ab omni munere manus suas: prout de acceptione munerum in statutis felic. Record. Gregorii Papæ IX. prædecessoris nostri noscitur contineri, infra dictam autem summam idem abbas se temperet secundum locorum exigentiam et facultatem ipsorum, et Diffinitores de mora seu spatio temporis ordinent, quo Abbas et Visitatores hujus suæ visitationis officium debeant terminare. Cæterum quia ex mala ordinatione Prioratuum et obedientiarum, vel frequenti mutatione Priorum, multa evenisse detrimenta noscuntur, districtè præcipimus ut Prioratus, Decanatus et omnes aliæ administrationes gratis conferantur, et absque venalitate et aliqua pactione, nec Cluniacensis aut alii Abbates aut Priores Cluniacensis Ordinis de Prioratibus audeant aut possint facere Decanatus; nec de Decanatibus in quibus Decanus curam animarum habet, et monachi sunt et esse consueverunt, possint facere grangias: ita quod nec à monacho, nec à seculari persona pro aliquo pretio conducantur: et ubi factum est, vel acceptatum contrarium per Diffinitores in statum pristinum et antiquum reducantur. Et Prioratus et Decanatus hujusmodi non nisi sacerdotibus dicti Ordinis monachis committantur. Hæc autem nolumus ad illas grangias, seu administrationes extendi quæ curam animarum non habent et laicis consuevere committi. Si quis autem propter hæc aliquid dedisse vel recepisse convictus extiterit: nunquam in Ordine Cluniacensi dignitatem habeat vel honorem. Et si adversus aliquem super hoc apud Visitatores vel Diffinitores vehemens habeatur præsumtio: ipsum per eos à Prioratu, vel administratione sic obtenta volumus amoveri. Et si quis humana confisus potentia per interventum sæcularium personarum committi sibi obedientiam vel Prioratum poposcerit, nunquam illum obtineat: sed nec alium etiam infra annum. Nec personis illegitimè natis Prioratus et Decanatus curam animarum habentes in Ordine ipso ullatenus conferantur: et si secus factum fuerit id per Diffinitores decrevimus revocandum. Conventuales quoque Priores quandiu in spiritualibus et temporalibus bene administraverint non nisi ex certis causis debent amoveri: videlicet si dilapidatores, vel inobedientes aut rebelles, seu infames, vel incontinentes extiterint, seu alio gravi crimine irretiti, sive ad majorem dignitatem fuerint promovendi: quod etiam de minoribus Prioribus volumus observare. In destitutione verò Abbatum et Priorum Conventualium videlicet octo Monachorum, et supra, talis modus et forma servetur, videlicet quod si visitatores Abbatem vel Priorem criminosum aut infamem invenerint, Patri Abbati referre procurent: qui de consilio sex Abbatum vel Priorum propinquorum ejusdem Ordinis talem admoneat, vel suspendat: ipseque sic admonitus vel suspensus inclinet humiliter, nec appellet. Nihilominus autem Visitatores admonitiones, et suspensiones hujusmodi, et earum causas Capitulo referant genarali. Et Diffinitores super hoc ordinent et diffiniant secundum quod eis justè ac secundum Deum videbitur expedire. Et quidem ut huic morbo plenum adhibeatur remedium infra duximus providendum: videlicet quod singulis annis in generali Capitulo Diffinitores scribant et retineant nomina singulorum Abbatum et Priorum qui tunc in eodem fuerint congregati. In sequenti Capitulo sectis eorum nominibus, in quibus Ecclesiis sive Abbates sive Priores mutati sint, et mutationis causam diligenter attendant et tunc excessus mutantium si sine justa causa mutaverint, et mutatores hujusmodi puniant et emendent secundum qualitatem excessuum eorumdem. Verum quia Monachi nonnunquam Abbatum vel Priorum suorum delicta revelare formidant ne ad ignotas et remotas provincias quasi in exilium relegentur, huic morbo sic duximus providendum: quod videlicet Visitatores cum accesserint ad monasteria visitanda, diligenter inquirant: si quis monachus illo anno à Monasterio cui officium Visitationis impendunt, et propter quam causam emissus fuerit. Et si causa regularis extiterit approbetur: alioquin revocetur monachus, et qui eum emisit Visitatorum arbitrio puniatur. Si quis autem fuerit ab Abbatia vel Prioratu sua culpa remotus ad aliud Monasterium in quo digne defleat quod commisit, Superioris providentia transmittatur. Et si forte propter senectutis defectum aut aliam causam honestam spontaneus cesserit revertatur ad claustrum: illo sibi quod eligere maluerit deputato: nullusque litteras confirmationis habeat, quod à suo Prioratu vel obedientia non debeat amoveri. Ad institutionem vero Prioris conventualis absque duorum Priorum conventualium consilio minime procedatur. Abbates autem et Priores circa temporalia et spiritualia negligentes, per Diffinitores graviter puniantur: et tales præficiantur qui sciant et possint præesse pariter et prodesse, ac jura commissorum sibi prioratuum observare. Circa personarum verò dicti ordinis promotionem, sic provida et æqua ordinatione censemus, quod Abbas Cluniacensis in arduis et gravibus negotiis uti debeat consilio sapientum, et dicti Ordinis seniorum. Et in promovendo personas Ordinis et conferendo beneficia, non sequatur carnalem affectum: sed habendo Deum præ oculis imitetur in omnibus legem Dei. Et quod dictum est de Abbate Cluniacensi, idem per alios Abbates et Priores ordinis decrevimus observandum. Et quia denunciatum est nobis quod rarò aut nunquam de claustro Cluniacensi aliquis vel aliqui ad regimen Prioratuum Cluniacensis Ordinis assumuntur: statuimus quod tam de Claustralibus quàm de aliis, sine personarum acceptione, personæ idoneæ ad ipsorum Prioratuum regimen assumantur: cum per tales qui sunt in monasterio enutriti, magis in religione Ordo possit et debeat informari. Adhuc districtius inhibemus, ne quis plures Prioratus vel Prioratum cum Abbatia ejusdem Ordinis vel alterius habere præsumat. Nec Abbas Cluniacensis vel aliquis alius Abbas vel Prior ejusdem ordinis aliquem de subjectis sibi Prioratibus ad manus suas retineat: sed singulis Prioratibus priores singuli deputentur. Nec aliquis qui Cluniacensis ordinis non fuerit professus habeat ejusdem ordinis Prioratum. Nec aliquis Prioratus vel Decanatus Cluniacensis Ordinis cui annexa est cura animarum vacet ultra sex menses: sed infra hujusmodi tempus Abbas Cluniacensis cæterique Abbates et Priores qui habent Prioratus et hujusmodi decanatus subjectos eis debeant providere. Aliter provisio Prioratuum vel Decanatuum eorumdem Abbati Cluniacensi nullo medio subjectorum, intelligatur ad sedem Apostolicam devoluta. Prioratuum verò et decanatuum aliorum provisio ad suos immediatè superiores devolvatur omninò nec Prioratus vel Decanatus cum cura personis secularibus, clericis vel Monachis alterius Ordinis, laicis, Prælatis, seu subditis aliquatenus conferantur: Et ubi contrarium attentatum esse dignoscitur diffinitorum arbitrio revocetur. Circa verò illos Prioratus qui alienati et permutati esse dicuntur absque Sedis memoratæ Licentia, præcipimus ut quod per Abbatem super illis actum est, penitus revocetur, et Abbas ad revocationem hujusmodi faciendam quamprimum commodè poterit exhibeat se vigilem, sollicitum, et etiam studiosum: ita quod ad clerum divinum, et solitum Monachorum numerum ac subjectionem dicti Ordinis reducantur. Nec in Prioratu aliquo unus solus Monachus commoretur: sed ei qui solus est unus vel plures socii Monachi adjungantur, si loci suppetant facultates, alioquin Monachus revocetur ad Claustrum provisio quod in eo divina celebrentur honeste. Circa qualitatem autem ciborum et potus servari præcipimus: ut omnes Monachi in uno reficiantur refectorio, de eodem potu, et pane, eademque coquina: nisi forte aliquem ipsorum comedere cum Abbate vel Priore seu in Infirmaria contingat. Abbas autem cum fratribus in refectorio comedat: nisi propter hospites mutet locum. In infirmaria verò nullus comedat nisi propter infirmitatem vel debilitatem illuc fuerit destinatus. Circa Esum verò carnium licentiam relinquimus dispensationi Abbatis secundum Indulgentiam Clementinæ. Caveat tamen Abbas ne super hoc sit nimis ad dispensandum facilis, vel laxet nimium manus suas. Illud quoque præcipimus observari, ut Monachi sicut in Claustro, ita foris se habeant: nec incedant sine cuculla et flocco, vel sine cuculla et Cappa regulari et honesta nec nimium sumptuosa. Nec equitet Abbas aliquis vel Prior sine postella et sella regulari: quæ tamen sumptuosa nimium non existat. Nec aliquis Monachus equitet sine corrigiatis calceis, nisi in longo itinere constitutus: sed contra imbres et pluvias, frigus, et æstus capellis filtreis possint uti. Ne quisquam in quovis loco, tunicis vel coopertoriis de bruneto, aut pellibus silvaticis seu camisiis aut linteaminibus lineis uti præsumat. Nec deferat vestes se illas ante et retro. Nec aliquis claustralis habere propriam Cappam pluvialem, aut equitaturam tibi deputatam attentet. Circa Equitaturas enim et familiam, omnem superfluitatem amputare volentes, mandamus ut Abbas Cluniacensis sexdecim equitaturis contentus existat: Et alii Abbates ejusdem Ordinis, ac Prior de charitate octo: Prior sancti Martini sex: Priores alii conventuales tribus vel quatuor: Et cæteri minores duabus evectionibus sint contenti. Abbates quoque et Priores dicti Ordinis servientes honestos habeant, nec nimis emptos: qui et vestes decentes deferant non nimium curiosas. Quia verò ad desolationem domorum plurimum operatur laxa potestas debita contrahendi, et quod ratio non redditur de debitis vel receptis: præcipimus ut singuli Abbates et Priores de Consilio fratrum et familiæ quibus præsunt, cum testimonio bonorum virorum qui ad locum pertinent, cum contrahendum vel innovandum est mutuum ita faciant diligenter: ut omnibus liqueat quanta summa, quibus conditionibus, et quibus terminis debeatur, et in quos usus contractum mutuum sit conversum. Et ut status domorum certior habeatur, statuimus ut in Monasterio Cluniacensi, et aliis Abbatiis, et Prioratibus Cluniacensi ordini subjectos Prioratus habentibus fiant registra: in quibus scribatur quot Monachi in qualibet domo, juxta ipsius domus facultates, possint et debeant commorari, et institutio Abbatum et Priorum scribatur in eisdem registris. In quo statu institutus recipiet Abbatiam seu Prioratum. Et si eam in bono statu receperit: et ipsam in malo posuit, bona ejus debitis obligando, vel ad vitam, vel perpetuò alienando, absque causa rationabili per diffinitores approbata post factum vel ante, si per relationem fidelium visitatorum convictus fuerit de prædictis, absque alia juris solemnitate per diffinitores Abbatia sua vel prioratu privetur. Dicta verò registra ponantur et conserventur in Arca communi, ubi commune sigillum consuevit pro tempore custodiri. Adjicimus etiam, ut nulla littera sigilletur sigillo Conventus Cluniacensis vel alterius ejusdem ordinis nisi in capitulo coram conventu in vulgari, et Latino prius lecta fuerit, et tunc sigilletur. Et postquam sigillata fuerit: si patens fuerit, iterum modo prædicto in Capitulo coram omnibus relegatur. Quo facto ponatur tenor litteræ in registro: quod registrum servetur in Arca eadem in qua ut præmittitur servatur commune sigillum. Et si littera data fuerit de debito contrahendo, cancelletur littera in registro: et à Creditoribus repetatur: et habita vel recuperata in capitulo cancelletur, singuli autem officiales coram Abbate vel Priore (si non est ibi Abbas) et coram senioribus duobus singulis mensibus de suis officiis rationem, et de omnibus receptis et expensis computationem fideliter faciant. Abbas etiam Cluniacensis et cæteri Abbates et Priores, quater in anno statum suæ domus in suo capitulo et coram visitatoribus cum venerint plenè declarent. Nullus quoque Abbas vel Prior grangiam, pensionem, vel præbendam Monachalem sæcularibus concedere, seu possessione aliqua venditionis, seu alio aliquo titulo alienare absque Patris Abbatis, aut Patris Prioris et conventus sui consilio et consensu præsumat pœna insuper Monachis proprietariis infligatur: videlicet ut per annum ad statum novum redigantur: et infra dictum annum assidue coram conventu comedant in terra sedentes: et in depositarios si Monachis proprietariis deposita restituerint, quæ sunt suis Monasteriis resignanda, monitione præmissa excommunicationis sententia promulgetur. Adhuc quoniam Abbas Cluniacensis, nec non Abbates et Priores ejusdem ordines Prioratus sibi subjectos exactionibus consueverunt adeo aggravare, quod in eisdem prioratibus antiquus et consuetus Monachorum Numerus est nimium diminutus: nos id de cætero fieri sub attestatione Divini judicii prohibemus injungentes dicto Abbati Cluniacensi et aliis Abbatibus et Prioribus ejusdem ordinis in virtute sanctæ obedientiæ, ut deinceps novos census subjectis sibi Prioratibus vel Decanatibus non imponant absque licentia Sedis Apostolicæ speciali: Cum liqueat Prioratus ipsos non ad destructionem sed observationem ordinis et correctionem sibi esse subjectos: Et eisdem Prioratibus pro sustentatione Monachorum inibi Domino famulantium possessiones pia devotione fidelium fuisse concessas. Circa ordinationem verò bonorum Prioratuum vacantium, præcipimus ut in Prioratibus dicti ordinis per mortem, aut per amotionem Priorum vacantibus, Abbas Cluniacensis palefredum, cappam, et breviarium Prioris præmortui (secundum antiquam consuetudinem) habeat: et deductis debitis (si qua sint) ante omnia et solutis, Monachis etiam ibidem commorantibus, et Priori futuro ac familiæ domus pro se et necessitatibus suis usque ad fructus novos prius congrua sustentatione dimissa, relictis etiam ad excolendum possessiones necessariis, ad refectionem domorum (si necesse fuerit) de residuis mobilibus possit recipere quartam partem. Præcipimus etiam dicto Abbati ut nova vel falsa debita præfatis Prioratibus non imponat: Nec Abbas pro Prioratuum vel talium beneficiorum collatione aliquid recipere possit: Cum hoc non careat vitio simoniæ. Animalia etiam domus (præter dictum Palefredum) decernimus, quod nullatenus possit recipere vel habere. Insuper si aliquis Prior nolens præesse, sed magis in claustro Domino deservire, renunciaverit Prioratui: hoc idem præcipimus observari. Si autem aliquis Prior ejusdem Ordinis mutatus fuerit, vel translatus alibi præficiatur, ordinamus et decernimus quod tunc nihil possit dictus Abbas recipere: Ne propter vacationem unius Prioratus, in fraudem plures vacare faciat, ut bona omnia secum portet. Quod autem de Abbate Cluniacensi statuimus, de aliis Abbatibus et Prioribus Cluniacensis Ordinis præcipimus et decernimus observari. In dictis verò Prioratibus vacantibus, nullus nisi Prior institutus (cui committitur Prioratus) officiales administrantes vel ministratores amoveat: Nisi de ipsorum administratione mala constaret, vel etiam appareret, vel non extiterit bonæ vitæ. Statuimus insuper ut nullus Abbas vel Prior det seu concedat litteras suas alicui clerico vel laïco, super ipsius receptione futura in Monachum vel conversum in aliqua Abbatia seu Prioratu sibi subjecto. Cæterum quia ordo videtur grave profitentibus jugum imponere: districtius inhibemus, ne ante quintum decimum annum ætatis completum ad monachalem professionem puer aliquis admittatur: Mulieribus ingressu claustri vel Chori interdicto. Statuimus præterea quod Abbas Cluniacensis nullum ex causis legitimis pro utilitate ordinis vel Abbatiarum vel Prioratuum appellantem excommunicare vel incarcerare seu detinere præsumat. Quod si contrarium factum fuerit, excommunicans, incarcerans, vel detinens pœnam suspensionis merito poterit formidare. Inhibemus tamen, ne Monachi passim et pro causis levibus contra suos Superiores appellent, et cum secundum Evangelicam veritatem qui mandata Dei propter traditiones transgrediuntur humanas à Domino arguantur: arctissimè interdicimus ne propter nostras traditiones vel Constitutiones regularia beati Benedicti statuta aliquatenus omittantur.
Ut igitur hujusmodi mandatum lucerna sit vobis, lex, lux, vita vitæ, increpatio disciplinæ, universitatem vestram monemus et hortamur attente, per apostolica vobis scripta in virtute sanctæ obedientiæ districtè præcipiendo, mandantes: quatenus mentes vestras et animos, tanquam Devotionis obedientiæ filii, ad pacem et quietem vestram sollicitè dirigentes, præscripta statuta studeatis inviolabiliter observare: ut ad frugem melioris vitæ conversi, ascensionibus in Corde dispositis, de gratia in gratiam, et de virtute proficientes salubriter in virtutem, bonus in omni loco efficiamini odor Christi: Nosque in vestris meritis delectati, ad profectus vestros merito intendere valeamus.
Datum Reate, secundo idus septembris, Pontificatus nostri anno secundo. -
Indications dans l'édition des Chartes de Cluny quand Bernard et Bruel n'ont pas repris le texte : Nicolaus, etc. Regis pacifici pacis, etc. (Bull. Clun., p. 152, col. 2; cf. E. Langlois, Reg. de Nicolas IV, nº 1582.).
Informations
Document
aposcripta
admin
(CIHAM (UMR 5648)), dans
APOSCRIPTA database
APOSCRIPTA database – Lettres des papes, dir. J. Théry, CIHAM/UMR 5648, éd. électronique TELMA (IRHT), Orléans, 2017 [en ligne], acte n. 25702 (aposcripta-2799), http://telma.irht.cnrs.fr/chartes/en/aposcripta/notice/25702 (mise à jour : 14/12/2022).