Description
-
Boniface VIII (1294-1303)
-
Pour mémoire perpétuelle de la chose
-
XII kalendas martii, anno sexto
-
-
Latran
-
Lettre, général (après 1198, littere cum filo canapis)
-
[Expédition] E1. FRANCE, Nîmes, Archives départementales, H 785, n. 104 (auj. 109). Original sur parchemin un peu rongé, quelques mots effacés [inventaire en ligne].
-
[Registre de la chancellerie apostolique] R. CITÉ DU VATICAN, Archivio apostolico Vaticano, Registra Vaticana 49, ep. 40, fol. 280.
-
[Expédition] E2. SUISSE, Zürich, Staatsarchiv, C II 1 Urkunden Propstei, n. 98. Bulle sur fil de soie.
-
[Autre copie médiévale] F. FRANCE, Paris, Bibliothèque nationale de France, ms lat. 4348 (Brevis privilegiorum ordinis fratrum Praedicatorum synopsis), fol. 128-131 [images en ligne].
-
Anton Largiadèr, Die Papsturkunden des Staatsarchivs Zürich von Innocenz III. bis Martin V. Ein Beitrag zum Censimentum Helveticum, Zürich : Schulthess & Co AG, 1963, n. X, p. 226-227, d'après E2.
-
Giovanni Giacinto Sbaraglia, Bullarium Franciscanum Romanorum pontificum constitutiones, epistolas ac diplomata, Rome : Typis Sacrae Congregationis de Propaganda Fide, 1759-1768 (réimp. anast. 1983), 4 vol., IV, n. 179, p. 498.
-
Liljegren Svenskt dipl. II.
ii. 312. n° 1303; Leverkus UB. d. Bisth. Lübeck I. 430; sine signo chronol. Wadding Ann. Minor. V. 340, ad a. 1295; Bulaeus Hist. univ. Paris. III. 545; int. Extravag. comm. lib. 3. tit. 6 de sepult. c. 2 ap. Boehmer Corp. II. 1166; Richter Corp. II. 1188; Clementin. lib. 3. tit. 7 de sepult. in c. 2 ap. Boehmer l.c. 1068; ap. Richter l.c. 1081; cf. Celse Appar. 99. n° 15; Tabulae codd. mss. in bibl. Vindobon. I. 67. n° 413. 22 et 257. n° 1589. 6. -
Étienne Goiffon, Bullaire de l’abbaye de Saint-Gilles, Nîmes : P. Jouve, 1882, s.n., p. 198 [en ligne].
-
Potthast, Regesta pontificum Romanorum, n. 24913 [en ligne].
-
Georges Digard, Maurice Faucon, Antoine Thomas et Robert Fawtier, Les registres de Boniface VIII, Paris, 1884-1939, n. 3473, d'après R [en ligne].
-
Anton Largiadèr, Die Papsturkunden des Staatsarchivs Zürich von Innocenz III. bis Martin V. Ein Beitrag zum Censimentum Helveticum, Zürich : Schulthess & Co AG, 1963, n. 93, p. 153-154.
-
Statuit et ordinat, ut Praedicatorum et Minorum ordinum fratres in ecclesiis et locis suis ac in plateis communibus libere valeant clero et populo praedicare ac proponere verbum Dei ; in studiis generalibus, ubi sermones ad clerum ex more fieri solent, ad funera etiam mortuorum et in festis specialibus suis possint iidem fratres libere praedicare etc. Adiicit, ut dicti fratres in ecclesiis vel locis suis ubilibet constitutis liberam habeant sepulturam etc. [Potthast].
Bulle de Boniface VIII, datée du palais de Latran, réglant les droits funéraires et divers démêlés qui s'étaient élevés entre les prieurs et curés des églises paroissiales d'une part et les religieux dominicains et franciscains d'autre part. -
Bonifatius episcopus, servus servorum Dei, ad perpetuam rei memoriam.
Super cathedram preminentie pastoralis divina disponente clementia constituti, et si multis et arduis, que in amplum Romane curie alveum undique confluunt quasi torrens, pregravemur negotiis, curis excitemur innumeris, cogitationibus plurimis distrahamur : circa id tamen ferventibus votis intendimus, vacamus instantius ac operose sollicitudinis studium impertimur, ut ad divini numinis gloriam, exaltationem catholice fidei et profectum fidelium animarum, precisis radicitus dissidiorum vepribus, et litigiorum anfractibus omnino subductis, inter ecclesiarum antistites ad curam et regimen gregis dominici deputatos ceterasque personas, quas ordo clericalis includit, pacis tranquillitas vigeat, fervor caritatis exestuet, invalescat concordie unitas, animorum idemtitas perseveret. Scimus enim, et ex evidentia facti colligimus, quod non nisi pacis in tempore bene colitur pacis actor, nec ignoramus, quod dissensiones et scandala pravis actibus aditum preparant, rancores et odia suscitant, illicitis motibus ausum prebent.
Ab olim siquidem inter prelatos et rectores, seu sacerdotes ac clericos parrochialium ecclesiarum per diversas mundi provincias constitutos ex parte una, et Predicatorum ac Minorum fratres ex altera, pacis emulo satore zizanie procurante, gravis et periculosa discordia extitit suscitata super predicationibus fidelium populis faciendis, audiendis eorum confessionibus, penitentiis iniungendis eisdem et tumulandis defunctorum corporibus, qui apud fratrum ipsorum ecclesias sive loca noscuntur eligere sepulturam.
Nos autem, pii patris more laudabili moleste ferentis incommoda filiorum, reducentes ad exacte considerationis examen ac infra pectoris claustra sollicite revolventes, quam sit plena periculis, quam onusta dispendiis, quamque in divine maiestatis conspectu reddatur exosa discordia supradicta, et propterea intendentes paterne sollicitudinis studio illam prorsus evellere ac omnimode submovere, nullis unquam futuris temporibus actore domino suscitandam, grandi quoque desiderio cupientes, ut huiusmodi negotium, quod potissime insidet cordi nostro, finem salubrem et celerem per apostolice solertie studium consequatur, diligenti cum fratribus nostris deliberatione prehabita super eo, ad honorem dei, exaltationem fidei, quietum statum partium predictarum ac salutis animarum fidelium incrementum : de ipsorum fratrum consilio apostolica auctoritate statuimus et etiam ordinamus, ut dictorum ordinum fratres in ecclesiis et locis eorum ac in plateis comunibus libere valeant clero et populo predicare ac proponere verbum dei, hora illa dumtaxat excepta, in qua locorum prelati predicare voluerint vel coram se facere solenniter predicari, in qua predicare cessabunt, preterquam si aliud de prelatorum ipsorum voluntate processerit ac licentia speciali.
In studiis autem generalibus, ubi sermones ad clerum ex more fieri solent diebus illis, quibus predicari solenniter consuevit, ad funera etiam mortuorum et in festis specialibus seu peculiaribus eorundem fratrum possint iidem fratres et liceat eis libere predicare, nisi forsitan illa hora, qua solet ad clerum in predictis proponi locis seu studiis verbum dei, episcopus vel prelatus superior clerum ad se generaliter convocaret, aut ex aliqua ratione vel causa urgente clerum ipsum duceret congregandum.
In ecclesiis vero parrochialibus fratres ipsi nullatenus audeant nec debeant predicare vel proponere verbum dei, nisi fratres ipsi a parrochialibus sacerdotibus invitati vel vocati fortassis extiterint, aut de ipsorum beneplacito et assensu seu petita licentia fuerit et obtenta sive episcopus vel prelatus superior per eosdem fratres predicari mandaret.
Statuimus etiam et ordinamus auctoritate predicta, ut in singulis civitatibus et diocesibus, in quibus fratrum ipsorum loca consistere dinoscuntur, vel in civitatibus et diocesibus locis ipsis vicinis, in quibus loca huiusmodi non habentur, magister, priores provinciales Predicatorum aut eorum vicarii et generalis minister ac provinciales ministri et custodes Minorum ordinum predictorum ad presentiam prelatorum eorundem locorum se conferant per se vel fratres, quos ad hoc ydoneos fore putaverint, humiliter petituri, ut fratres, qui ad hoc electi fuerint, in eorum civitatibus et diocesibus confessiones subditorum suorum confiteri volentium audire libere valeant et huiusmodi confitentibus, prout secundum Deum expedire cognoverint, penitentias imponere salutares, ac eis beneficium absolutionis impendere de licentia, gratia et beneplacito eorundem.
Ac deinde prefati magister, priores, provinciales et minister ac provinciales ministri ordinum predictorum eligere studeant personas sufficientes, ydoneas, vite probate, discretas, modestas atque peritas ad tam salubre ministerium et officium exequendum, quas sic ab ipsis electas representent vel faciant presentari prelatis, ut de ipsorum licentia, gratia et beneplacito in civitatibus et diocesibus eorundem persone huiusmodi sic electe confessiones confiteri volentium audiant, imponant penitentias salutares, ac beneficium absolutionis impendant, prout superius est expressum, extra civitates et dioceses, in quibus fuerint deputate, et per quas volumus et non per provincias deputari, confessiones nullatenus auditure.
Numerus autem personarum assumendarum ad huiusmodi exercendum officium esse debet prout numerositas cleri et populi ac multitudo vel paucitas exigit eorundem. Et si iidem prelati petitam licentiam confessionum huiusmodi audiendarum concesserint, illam prefati magister, minister ac alii cum gratiarum recipiant actione, dicteque persone sic electe commissum sibi officium exequantur. Quod si forte iamdicti prelati quemquam ex huiusmodi fratribus presentatis eisdem ad huiusmodi officium nollent habere, vel non ducerent admittendum : eo amoto vel subtracto loco ipsius similiter eisdem presentandus prelatis possit et debeat alius subrogari. Si vero iidem prelati prefatis fratribus ad confessiones, ut premittitur, audiendas electis huiusmodi exhibere licentiam recusarint, nos exnunc ipsis, ut confessiones sibi confiteri volentium libere liciteque audire valeant, eisque penitentias imponere salutares, atque eisdem absolutionis beneficium impertiri, gratiose concedimus de apostolice plenitudine potestatis.
Per huiusmodi autem concessionem nequaquam intendimus personis seu fratribus ipsis, ad id taliter deputatis, potestatem in hoc impendere ampliorem, quam in eo curatis seu parrochialibus sacerdotibus est a iure concessa, nisi forsan eis ecclesiarum prelati uberiorem in hac parte gratiam specialiter ducerent faciendam.
Huiusmodi quoque statuto et ordinationi nostris adicimus, ut fratres dictorum ordinum in ecclesiis et locis suis ubilibet constitutis liberam, ut sequitur, habeant sepulturam, videlicet, quod omnes ad eam recipere valeant, qui sepeliri elegerint in locis et ecclesiis memoratis.
Verum ne parrochiales ecclesie ac ipsarum curati sive rectores, qui ministrare habent ecclesiastica sacramenta, quibusve noscitur de iure competere predicare seu proponere verbum dei ac confessiones audire fidelium, debitis et necessariis beneficiis defraudentur, cum operariis mercedis exhibitio debeatur, auctoritate statuimus et ordinamus eadem, ut fratres ordinum predictorum de obventionibus omnibus tam de funeralibus quam quibuscumque et quomodocumque relictis indistincte vel distincte ad quoscumque certos vel determinatos usus, de quibus etiam quarta seu canonica portio dari sive exigi non consuevit vel non debet de iure, nec non de datis vel qualitercumque donatis in morte seu mortis articulo aut in infirmitate donantis vel dantis, de qua decesserint, quomodocumque directe vel indirecte fratribus ipsis vel aliis pro eisdem, quartam partem, quam apostolica auctoritate taxamus et etiam limitamus, parrochialibus sacerdotibus et ecclesiarum rectoribus seu curatis largiri integre teneantur, facturi et curaturi, quod nec alii, vel aliis, a quibus quarta huiusmodi minime deberetur, ad ipsorum fratrum utilitatem vel comodum huiusmodi fiant relicta aut in eos taliter data vel donata procedant seu, quod in morte vel ab infirmis huiusmodi dandum vel donandum fratribus ipsis existeret, in eorundem dantium vel donantium sanitate sibi dari vel donari procurent.
In quibus per ipsos vitandis eorum intendimus conscientias onerare, ut, si, quod absit, per fratres ipsos dolo vel fraude quicquam in hac parte agi fortasse contigerit, preter id, quod eos propterea dictis sacerdotibus, rectoribus et curatis teneri volumus, etiam districta ratio in extremi iudicii requiratur examine ab eisdem, ultra portionem autem huiusmodi nil valeant parrochiales sacerdotes, rectores, curati et prelati exigere supradicti, neque illis amplius dicti fratres impendere sint astricti, neque ad id a quoquam possint aliquatenus coerceri.
Nos etiam, ut in cunctis equaliter et pacifice favente domino procedatur, universa privilegia, indulgentias, gratias verbo seu scripto sub quacumque forma vel expressione seu conceptione verborum a nobis vel predecessoribus nostris Romanis pontificibus cuicumque ordinum predictorum concessa, necnon consuetudines, conventiones, statuta et pacta, in quantum sunt premissis vel alicui premissorum contraria, penitus revocamus, vacuamus, cassamus et irritamus, quin immo cassa, vacua et irrita nunciamus et nullius prorsus existere firmitatis.
Ceterum universos ecclesiarum prelatos, cuiuscumque preminentie, status vel dignitatis existant, ac sacerdotes parrochiales et curatos sive rectores predictos presentium tenore rogamus et hortamur attente nichilominus eis districte precipiendo mandantes, quatinus, pro divina et apostolice sedis reverentia predictos ordines et professores eorum habentes affectu benivolo commendatos, fratribus ipsis non se difficiles, graves, duros aut asperos, sed potius favorabiles, propitios et benignos piaque munificentia liberales studeant exhibere. Sic eos in predicationis officio et propositionibus verbi dei, ac aliis omnibus supradictis tanquam cooperatores eorum ydoneos et suorum laborum participes prompta benignitate recipere ac affectuose admittere non omittant, ut proinde illis eterne beatitudinis premium augeatur, et animarum salutis incrementa felicia procurentur.
Nec ipsos lateat, quod, si secus ab eis agi contingeret in hac parte, apostolice sedis benignitas, que ordines et professores eosdem uberi favore prosequitur et gerit in visceribus caritatis, contra eos non immerito turbaretur nec eadem equanimiter pati posset, quin super hoc provisionis opportune remedium adhiberet, ipsosque nichilominus celestis indignatio principis digna pro meritis rependentis, cuius obsequia fratrum ipsorum sedulitas curiosa prosequitur, minime preteriret.
Nulli ergo omnino hominum liceat hanc paginam nostri statuti, ordinationis, concessionis, taxationis, limitationis, revocationis, vacuationis, cassationis et irritationis infringere vel ei ausu temerario contraire. Si quis autem hoc attemptare presumpserit, indignationem omnipotentis dei et beatorum Petri et Pauli apostolorum eius se noverit incursurum.
Datum Laterani, XII kalendas martii, anno sexto. -
Voir APOSCRIPTA n. 6036.
Voir aussi la bulle de Benoît XI "Inter cunctas sollicitudine", datée du 17 février 1304, révocant la présente bulle (cf. APOSCRIPTA 27121).
Même bulle que APOSCRIPTA n. 16041.
Informations
Document
Laurent
Vallière
(CIHAM (UMR 5648)), dans
APOSCRIPTA database
APOSCRIPTA database – Lettres des papes, dir. J. Théry, CIHAM/UMR 5648, éd. électronique TELMA (IRHT), Orléans, 2017 [en ligne], acte n. 27835 (aposcripta-4394), http://telma.irht.cnrs.fr/chartes/en/aposcripta/notice/27835 (mise à jour : 18/05/2024).