Général
-
Clément VI (1342-1352)
-
Le roi de France Philippe VI de Valois
-
VI nonas maii, anno quinto
-
-
Avignon
-
Lettre, général (après 1198, littere cum filo canapis)
-
[Registre de la chancellerie apostolique] D’après le registre Vatican 140, fol. 257 vº, cap. 1160. Baluze s’est servi du ms. latin 4124 (Bibliothèque nationale de Paris).
-
[Autre copie médiévale] Baluze s’est servi du ms. latin 4124 (Bibliothèque nationale de Paris).
-
Étienne Baluze, Guillaume Mollat, Vitae paparum Avenionensium. Nouvelle édition revue d'après les manuscrits et complétée de notes critiques, Paris : Letouzey et Ané, 1914-1922, vol. 4, n. CXLVII
-
Ut revocet novitates attentatas in regno suo.
-
Carissimo in Christo filio Philippo regi Francie illustri.
Ingentis doloris acerbitate compungimur et amaris suspiriis anxiamur dum adversus Ecclesiam inde turbationis et molestationis materiam prodire conspicimus unde consolationis et defensionis oportune reperire auxilium sperabamus, et acrioribus turbationibus concutimur non indigne cum illi, apud quos sincera vigere devotio erga ipsam Ecclesiam retroactis temporibus consuevit, nunc ad ejus se vertunt opprobria et injurias, ipsam novis adinventis gravaminum generibus non sine multorum pernicie molestando. Plus quidem ledunt et gravant durius amicorum quam inimicorum offense, testante Domino per prophetam dicentem: Si michi maledixisset inimicus meus, utique supportassem ; et si is qui me oderat magna locutus fuisset super me, abscondissem me forsitan ab eodem. Sane, fili carissime, cum inter ceteros reges et principes fidei catholice zelatores non solum magnam, sed maximam, de te Ecclesia ipsa gereret fiduciam quod ad instar clare memorie progenitorum tuorum regum Francie, qui devotione ac fide clarissimi erga Deum et eamdem Ecclesiam prefulgentes ipsam consueverunt congruis honoribus prosequi et ab aliis defensare, ipsam Ecclesiam, que tibi favores et auxilia non subtraxit in tuis necessitatibus, sicut nosti, in suis juribus et libertatibus confoveres, cum stupore vehementi tangente medullitus intima cordis nostri non sufficimus admirari quod, sicut habet infesta nimis fide dignorum assertio, et jam perniciosa rei evidentia manifestat, quedam tue littere, que de quorumdam minus provido consilio processisse creduntur, emanarunt de tua curia, inter cetera continentes te ordinasse auctoritate regia tuaque potentia, ut dictarum tuarum litterarum verbis utamur, quod omnium clericorum prelaturas, abbatias, prioratus, dignitates, curas et alia beneficia ecclesiastica obtinentium in regno tuo, cujuscumque status et conditionis existant, qui tempore date ipsarum litterarum tuarum in regno non erant presentes eodem, fructus, obventiones et recepte alie tam in grano quam decimis et aliis redditibus, proventibus et emolumentis quomodolibet consistentes in manu tua recipiantur regiaa, ponantur, et leventur, distrahendi et dispendendi pro tuetuo libito voluntatis ; quorum executionem per nonnullos tuos commissarios in hac parte in eisdem tuis deputatos litteris, sicut tibi placuit, fieri precepisti. Qui quidem tui commissarii bona mobilia, nedum prelatorum et personarum ecclesiasticarum etiam in romana curia tunc existentium, quin etiam venerabilium fratrum nostrorum sancte romane Ecclesie cardinalium, ac officialium et familiarium nostrorum, necnon fratrum hospitalis Sancti Johannis Jherosolimitani capiunt, dispergunt, rapiunt, occupant, distrahunt, et consumunt, ecclesias et loca ecclesiastica spoliant ac irreverenter et inhoneste pertractant, et nonnulla alia committere non verentur que redundant in gravem quinimmo intolerabilem injuriam, contumeliam, et jacturam nostram et apostolice Sedis acc dictorum fratrum nostrorum et totius ecclesiastice libertatis. Profecto, fili dilectissime, premissa utique divino et humano juri contraria claritati devotionis, qua tu tuique progenitores prefulgered studuistis erga Deum et ipsam Ecclesiam hactenus congruere, pro dolor, non videntur. Et utinam tui consiliarii, qui te induxerunt ad ea, solerti diligentia maturius attendissent gravia pericula quibus talia facientes et in eis faciendis consilium vel favorem prestantes olim editi a sanctis patribus canones evidenter involvunt, et nichilominus considerassent attente si per reges Francie, progenitores tuos, talia vel similia in divine majestatis contumeliam redundantia ullis unquam temporibus adversus eamdem Ecclesiam et libertatem ecclesiasticam adinventa fuerinte vel etiam attemptata. Debuissent namque prefati consiliarii, si rationis haberent apertos oculos, perspexissef quod romanus pontifex, pastor universalis Ecclesie catholice, Christique in terris vicarius, ad quem ecclesiarum omnium plena noscitur dispositio pertinere, prelatos et personas ecclesiasticas de quibuscumque mundi partibus, in quibus catholice fidei cultus viget, ad se vocare potest et illos, de quibus sibi videbitur, apud Sedem apostolicam secumque tenere et nichilominus ad partes diversas mundi destinare, prout incumbentia negotia exigunt et expedire cognoscit, quodque cardinales ejusdem Ecclesie pro ipsius universali regimine habent eidem assistere pontifici, et ipse ad reddendum cunctis de universis christianitatis finibus ad Sedem eamdem recurrentibus justitiam officialibus sue romane curie aliisque personis sibi obsequentibus noscitur indigere. Nonnulli quoque prelati et ecclesiasticeg personeh causis necessariis et legitimis in curia commorantur eadem, et quamplures ad veniendum et in ea residendum necessario sunt astricti. Suntque nichilominus prelati quidam quorum prelature extra regnum consistunt predictum, habentes redditus et proventus aliquos in regno eodem, infra quod partes suarum diocesum protenduntur; fratresque nonnulli hospitalis predicti commorantur pro defensione fidei catholice in transmarinis partibus, exponendo se et sua super hoc, prout ipsos ad id rigor sue religionis astringit. Et nichilominus considerare apertius debuissenti quod bona ecclesiarum ad ministrorum ipsarum et Christi pauperum sustentationem ac pios usus alios specialiter deputataj noscuntur, nec licet ea in usus converti alios, etiam propter communes, statutis conciliorum generalium etiamkprohibentibus, ipsius romani pontificis licentia non obtenta. Et quamquam ecclesiis ac prelatis et personis ecclesiasticis ut administrent jura et bona ecclesiastica jure suo competat, ipsis tamen eadem administratio per executionem litterarum subtrahitur predictarum. Ulterius ponderasse deberent maturius consiliarii antedicti quod actus tales perniciosi possent de facili trahi ab aliis in exemplum, suspicando sibi licere forsitan quod a tam catholico principe actum esset; cum tamen tanti culminis honestatem deceat sic gesta sua moderari consulte quod presentes et posteri fulgorem devotionis in eis clarius agnoscentes magis reperire quod imitentur valeant quam detractorie reprehendant. Nempe credimus quod si hec et alia que Dei honorem et statum ejusdem matris Ecclesie tuamque salutem et famam concernunt in recte considerationis prefati consiliarii deduxissent examen, predictas litteras, in quibus non sine stupore inter cetera recitatur donationes bonorum per quoscumque pro divino [servitio] et salute animarum suarum sine permissione tua vel predecessorum tuorum regum Francie factas non valere, cujus contrarium evidenter sanctorum patrum et catholicorum principum statuta testantur, nequaquam consuluissent fieri, nec eas emanare a tua regali curia suasissent. Nonne ad eumdem romanum pontificem pro clericis et personis ecclesiasticis tuis et aliorum principum obsequiis necnon litterarum studiis et negotiis aliis insistentibus, ut eis insistendo fructus beneficiorum suorum ecclesiasticorum percipere valeant et habere, recurritur, ipseque prout sibi videtur expediens id eis indulgere de speciali gratia consuevit interdum? Numquid hoc eil pro sibi obsequentibus magis licet, cum etiam insistentes suis obsequiis pro presentibus et residentibus in suis beneficiis habeantur de jure? Propterea tua, quesumus, serenitas regalis attendat et intramsecreta cordis diligenti meditatione revolvat, quod etiam prefati debebant consiliarii, si salubriter vellent in hac parte consulere, attendisse, cum qua fiducia ipsa Ecclesian mater tua, cujus precibus et suffragiis egere semper nosceris, et persertim hiis temporibus, quibus tibi procellosi guerrarum turbines imminent, pro dolor, et insurgunt, pro te tuique status prosperitate ad sponsum suum Dominum Jhesum Christum, a quo est omnis virtus, victoria, et fortitudo, qui per premissa graviter offenditur et vehementer proculdubio irritatur, levare poterit manus suas. Nec parum adjecit admirationi nostre hujusmodi non indigne quod nostris temporibus, qui te sincera et paterna dilectione prosecuti fuimus hactenus et prosequimur, nec in aliquo tibi defecimus quod per nos cum Deo fieri potuerit nostraque honestate servata, sic nove et alias inaudite novitatis et adinventionis gravis et odiosa materia extiterit adinventa. Vide igitur, carissime fili, et ex hiis et aliis rationibus et causis multiplicibus, quas causa brevitatis recitare quoad presens omittimus, considera et recogita diligenter ad que facienda in divine majestatis contumeliam, tue salutis anime periculum, ac honoris et nominis regii detrimentum qui predicta suaserunt tui te consiliarii deduxerunt. Sciebant namque vel scire debebant prefati consiliarii quod laicis in clericos, res seu bona ecclesiastica nulla est attributa potestas, et quod ad decimas maxime, que spirituales et a Deo concesse sunt, de quibus in eisdem litteris tuis expressa fit mentio, manus extendere absque Dei offensa, lesione predicte libertatis ecclesiastice, ac divini et humani juris injuria non valebas.
Regalem itaque excellentiam rogamus et in Domino attentius exhortamur, teque nichilominus ex parte Dei omnipotentis et nostra requirimus et monemus quatinus premissa infrao claustra tui regii pectoris diligenter discutiens et revolvens predictas litteras et contenta in eis in tue salutis et fame dispendium et alias grande, si tenor earum attendatur diligenter, periculum manifeste, ut prediximus, redundantia, et que inde secuta fuerint antequam in majorem perniciem proveniant, cessante quavis dilatione morosa, revocare ac facere penitus revocari procures, circa talia ulterius attemptanda consiliariorum talium persuasionibus et inductionibus utique perversis et periculosis nimium nullatenus acquiescens, faciatque tua sublimitas, nedum eisdem fratribus nostris ejusdem romane Ecclesie cardinalibus acp officialibus et familiaribus nostris, sed etiam aliis prelatis et personis ecclesiasticis predictis, de bonis et rebus sic injuste ablatis et subtractis eisdem restitutionem integram ac dampna exinde passis emendam plenariam exhiberi, ut placatus Altissimus super offensa hujusmodi tibi benignus appareat et sue propitiationis habundantiam largiatur, et Ecclesiaq ipsa mater tua preces devotas pro tue salute anime tuique status prosperitate possit cum exauditionis confidentia porrigere apud Deum, pro certo sciturus, fili amantissime, quod si hec, super quibus te benevolis affectibus inducimus per presentes, omitteres facere vel differres, quod absit, nos, quamvis cum displicentia magna et dolore cordis aliquo modor, non possemus omittere vel differre quominus eamdem Ecclesiam nostro desuper commissam regimini sic enormiter lesam in suis libertatibus et juribus et affectam contumeliis et opprobriis, quantum cum Deo et justitia fieri poterit, defendentes, super hiis de oportunis et justis provideamus remediis, prout nobis Altissimus ministraverit et viderimus expedire.
Porro, quia optamus desiderabiliter supradicta que scribimus pro Dei honore ac ipsius Ecclesie juris et libertatis integritate tueque salutis et fame celebritate servandis ad effectum votivum et prosperum, quibusvis scandalis vitatis, deduci, pridem venerabiles fratres nostros Pastorem, archiepiscopum Ebredunensem, et Guillelmum episcopum Carnotensem, nostros et apostolice Sedis nuncios, viros utique scientie profunditates preditos, probitatis maturitate conspicuos, tuique honoris et commodi zelatores sinceros, super hiis plenius informatos, cum aliis nostris de credentia certi tenoris litteris providimus ad tue celsitudinis presentiam propterea destinandos. Et quoniam ex duris et perniciosis litterarum tuarum predictarum executionibus ac pauperum Christi, quibus hiis temporibus afflictis famis angustiis de bladis existentibus in ecclesiis et locis ecclesiasticis multorum prelatorum et personarum ecclesiasticarum predictorum largiebantur elemosine seu largiri disponebantur, lacrimosis clamoribus propter subtractionem elemosinarum hujusmodi lamentabiliter ad Dominum clamantium majora et periculosiora provenire dispendia formidamus, eamdem tuam celsitudinem attentius in Domino requirimus iteratis salubribus monitis et hortamur ut eisdem plene, patienter et benigne auditis nunciis, ett suprascriptis omnibus ac explicandis ab eis sano et pleno intellectu collectis, circumspectio regalis provida eos curet remittere ad nos celeriter et feliciter expeditos.
Datum Avinione, VI nonas maii, anno quintou. -
(a) regia recipiantur, Bal.147.
-
(c) et, Bal.147.
-
(d) fulgere, Bal.147.
-
(e) fuerunt, Bal.147.
-
(f) prospexisse, Bal.147.
-
(g) persone ecclesiastice, Bal.147.
-
(h) ex, Bal.147. (addition)
-
(i) debuissent apertius, Bal.147.
-
(j) destinata, Bal.147.
-
(k) Bal. (omission)
-
(l) et, Bal.147.
-
(m) Bal. (omission)
-
(n) etiam, Bal.147.
-
(o) intra, Bal.147.
-
(p) et, Bal.147.
-
(q) etiam, Bal.147.
-
(r) nostro, Bal.147.
-
(s) profunditate scientie, Bal.147.
-
(t) ac, Bal.147.
-
(u) Bal.147., ms.147. (omission)
Informations
Acte
aposcripta
admin
(CIHAM (UMR 5648)), dans
APOSCRIPTA database
APOSCRIPTA database – Lettres des papes, dir. J. Théry, CIHAM/UMR 5648, éd. électronique TELMA (IRHT), Orléans, 2017 [en ligne], acte n. 20133 (aposcripta-120), http://telma.irht.cnrs.fr/chartes/aposcripta/notice/20133 (mise à jour : 04/03/2021).