./.

Concilium Toletantum quartum[ c. 64: De iudaeis conversis et post praevaricantibus ]

Assemblée

Concilium Toletantum quartum

Titre en français

Tolède IV

Titre descriptif

Les juifs convertis ne sont pas aptes à témoigner

Type de texte

Canon de concile

Texte

Non potest erga homines esse fidelis qui Deo extiterit infidus: iudaei ergo, qui dudum christiani effecti sunt et nunc in Christi fidem praevaricati sunt, ad testimonium dicendum admitti non debent, quamvis esse se christianos adnuntient, quia sicut in fide Christi suspecti sunt, ita et in testimonio humano dubii habentur. Infirmari ergo oportet eorum testimonium qui in fide falsi docentur, nec eis esse credendum qui veritatis a se fidem abiciunt.

Langue

Latin

Source du texte original

J. Vives, ed., Concilios Visigóthicos e Hispano-Romano (Barcelona-Madrid, 1963), 213.

Datation

  • Date fixe : 633

Aire géographique

Traduction française

Il est impossible d'être fidèle à des hommes qui n'auraient pas foi en Dieu. Ainsi les juifs qui n'ont été faits chrétiens que tardivement et qui maintenant violent la foi en Christ ne doivent-ils pas être acceptés comme témoins, même si eux-mêmes se revendiquent comme chrétiens. De même qu'ils sont suspects par rapport à la foi en Christ, de même sont-ils considérés comme douteux aux yeux des hommes. Il convient donc de rendre nul le témoignage de ceux qui sont versés dans la foi en la tromperie et de se défier de ceux qui rejettent la foi en la vérité.

Source traduction française

L. Foschia

Résumé et contexte

Il s'agit ici de l'un des canons émis lors du quatrième concile de Tolède à propos des juifs et des juifs convertis ; il concerne les convertis relaps nés de la décision prise par Sisebut environ vingt ans plus tôt d'obliger ses sujets juifs à se convertir au christianisme. Peut-être qu'en s'efforçant de mettre les juifs convertis relaps dans le même sac que les autres individus indignes de confiance qui n'avaient pas le droit de témoigner en justice, ce concile empêchait-il les juifs convertis de se constituer en témoins, et ce, même s'ils se revendiquaient comme chrétiens. Dans certains manuscrits, on lit à la première ligne "Non potest erga homines esse fidelis qui Deo extiterit infidelis" plutôt que "infidus".

Signification historique

La loi romaine avait déjà banni les témoignages apportés par des individus suspects ; regardant les juifs, elle avait institué des limites concernant 1) les occasions dans lesquelles il leur était possible de témoigner et 2) les personnes contre lesquelles ils pouvaient le faire. Le quatrième concile de Tolède, de manière inédite, a étendu ces restrictions aux juifs convertis défaillants. Étant donné que la majeure partie des canons et lois wisigothiques relatifs aux juifs (entre autres) ne paraissent pas avoir été appliqués dans l'Espagne du VIIe siècle, il est difficile de déterminer dans quelle mesure ce canon a affecté les communautés juives de l'époque ou les relations qu'elles entretenaient avec leurs voisins chrétiens. Bien que ce canon ait été recopié dans des recueils postérieurs, il a joui d'une circulation plus limitée que certains des autres canons émis à Tolède. Il fut néanmoins intégré au Décret de Gratien (Ca. 2, q.7, c. 24) dans les années 1140.

Textes apparentés inclus dans le corpus

Manuscrits

  • El Escorial, Real Biblioteca de San Lorenzo, D.I.1
  • El Escorial, Real Biblioteca de San Lorenzo, D.I.2
  • El Escorial, Real Biblioteca de San Lorenzo, E.I.12
  • El Escorial, Real Biblioteca de San Lorenzo, E.I.13
  • El Escorial, Real Biblioteca de San Lorenzo, O.I.13
  • Florence, Biblioteca Medicea Laurenziana, Ashburnham 1554
  • Florence, Biblioteca Riccardiana, 258
  • Gerona, Archivo de la Santa Iglesia Catedral Basilica, Codice Conciliar
  • Madrid, Biblioteca Nacional, 1872 (olim P.21, Vitrina 14.4)
  • Madrid, Biblioteca Nacional, 10041 (olim Toledo XV,16)
  • Oxford, Bodleian Library, Holkham misc. 19
  • Oxford, Bodleian Library, lat.th.c.5 (SC. 32.564) (olim Sir Thomas Philipps Library 6.735), El Escorial, Real Biblioteca de San Lorenzo, D.II.20)
  • Paris, Bibliothèque nationale, lat. 4280.
  • Rome, Biblioteca Angelica, 1.091 (olim s.1.15)
  • Rome, Biblioteca Vallicelliana, D.18
  • Seo de Urgel, Biblioteca Capitular, 2005
  • Tolède, Archivo y Biblioteca Capitular, 15-17 (olim Tol., 31, 5)
  • Vatican, Città del, Biblioteca Apostolica Vaticana, Pal. lat. 575
  • Vienne, Österreichische Nationalbibliothek, lat. 411.
  • Collectio Hispana Sistematica,
  • Lyon, Bibliothèque de la ville, 336 (olim 383)
  • Paris, Bibliothèque nationale, lat. 1565.
  • Paris, Bibliothèque nationale, lat. 11709 (olim St. Germain 364)

Editions

  • G. M. Díez, ed., La Coleccion Canonica Hispana, vol. 2.1 (Madrid, 1976).
  • A. Linder, ed., The Jews in the Legal Sources of the Early Middle Ages (Detroit-Jerusalem, 1997).
  • G. Loaysa, ed., Collectio conciliorum Hispaniae (Madrid, 1593).
  • J. D. Mansi, ed., Sacrorum conciliorum nova et amplissima collectio, vol. 10 (Florence, 1764; repr. Graz, 1960-61).
  • J. Vives, ed., Concilios Visigóthicos e Hispano-Romano (Barcelona-Madrid, 1963).

Traductions

  • A. Linder, ed., The Jews in the Legal Sources of the Early Middle Ages (Detroit-Jerusalem, 1997).
  • J. Vives, ed., Concilios Visigóthicos e Hispano-Romano (Barcelona-Madrid, 1963).

Etudes

  • B.-S. Albert, “Un nouvel examen de la politique anti-juive wisigothique”, Revue des études juives 135 (1976), 3–29.
  • B.-S. Albert, “Isidore of Seville: His Attitude towards Judaism and His Impact on Early Medieval Canon Law”, Jewish Quarterly Review 80 (1990), 207–220.
  • B. Bachrach, Early Medieval Jewish Policy in Western Europe (Minneapolis, 1977).
  • B. Bachrach, “A Reassessment of Visigothic Jewish Policy, 589-711”, American Historical Review 78 (1973), 11-34.
  • H.-R. Benveniste, “The Language of Conversion: Visigothic Spain Revisited”, Historien 6 (2006), 73-87.
  • S. Bradbury, “The Jews of Spain, c. 235-638”, in W. D. Davies & L. Finkelstein, eds., The Cambridge History of Judaism (Cambridge, 2006), IV, 506-516.
  • R. Collins, Visigothic Spain, 409-711 (Malden, Mass., 2004).
  • R. Collins, Early Medieval Spain: Unity in Diversity, 400-1000 (Hampshire-London, 2n ed., 1995).
  • C. Cordero Navarro, “El problema judío como visión del “otro” en el reino visigodo de Toledo: revisiones historiográfica”, En la España medieval 23 (2000), 9-40.
  • L. García Iglesias, Los judíos en la España antigua (Madrid, 1978).
  • J. Gil, “Judíos y cristianos en la hispania del siglo VII”, Hispania Sacra 30 (1977), 9-110.
  • R. González Salinero, “Catholic anti-Judaism in Visigothic Spain”, in A. Ferreiro, ed., The Visigoths: Studies in Culture and Society (Leiden, 1990), 123-50.
  • J. Juster, “The Legal Condition of the Jews under the Visigothic Kings”, translated and revised by A. M. Rabello, Israel Law Review 11 (1976), 259–87, 391–414, 563–88.
  • P. D. King, Law and Society in the Visigothic Kingdom (Cambridge, 1972).
  • J. Orlandis, “Hacia una mejor comprension del problema judío en el Reino visigodo-católico de España”, Gli Ebrei nell'Alto Medioevo (Settimane di Studio del Centro Italiano di Studi sull'Alto Medioevo, 26: 30 marzo - 5 aprile 1978) (Spoleto, 1980), I, 149-178.
  • W. Pakter, Medieval Canon Law and the Jews (Ebelsbach, 1988).
  • I. Pochoshajew, “Intention und Wirkung der antijüdischen Gesetze der Westgoten”, Zeitschrift der Savigny-Stiftung für Rechtsgeschichte. Kanonistische Abteilung 124 (2006), 111-146.
  • A. M. Rabello, The Jews in Visigothic Spain in the Light of the Legislation [Hebrew] (Jerusalem, 1983).
  • D. Ramos-Lisson, “Tras la huella de un concilio isidoriano de Sevilla”, Anuario de Historia de la Iglesia 4 (1995), 237–46.
  • J. Orlandis and D. Ramos-Lisson, Die Synoden auf der Iberischen Halbinsel bis zum Einbruch des Islam (711) (Paderborn, 1981).
  • N. Roth, Jews, Visigoths and Muslims in Medieval Spain. Cooperation and Conflict (Leiden-New York-Cologne, 1994).
  • E. Ruano, “Del problema judío al problema converso”, Simposio ‘Toledo Judaico’ (Toledo, 1972), II, 7–28.
  • H. Sivan, “The invisible Jews of Visigothic Spain”, Revue des études juives 159 (2000), 369-385.
  • R. Stocking, Bishops, Councils and Consensus in the Visigothic Kingdom, 589-633 (Ann Arbor, Mich., 2000).
  • R. Stocking, “Early Medieval Christian Identity and Anti-Judaism: The Case of the Visigothic Kingdom” Religion Compass 2.4 (2008), 642-658.

Mots-clés

conversion ; témoignage

Auteur de la notice

Jessie   Sherwood

Collaborateurs de la notice

Laurence   Foschia  :  traduction

Comment citer cette notice

Notice n°1070, projet RELMIN, «Le statut légal des minorités religieuses dans l'espace euro-méditerranéen (Ve- XVesiècle)»

Edition électronique Telma, IRHT, Institut de Recherche et d'Histoire des Textes - Orléans http://www.cn-telma.fr/relmin/extrait1070/.

^ Haut de page