Gauzelin, évêque de Toul, fonde l'abbaye de Bouxières sous la règle de saint Benoît.

l.1 In nomine domini Dei et salvatoris nostri Jhesu Christi, Gauzlinus, divina opitulante clementia Leuchorum episcopus. Divinis creduli promissionibus hoc nobis ad presentem vitam felicius transigendam et futuram consequendam pertinere procul dubio non dubitamus, si ea quȩ ad servorum vel ancillarum Dei quietem pertinent devotissima sollicitudine et pastorali providentia procuramus. Idcirco notum fieri volumus sanctȩ Dei ecclesiae fidelibus, presentibus videlicet et futuris, qualiter nostrȩ diocesis paroechia peragrata, repperimus quandam antiquam basilicam honore Dei genitricis Mariȩ dicatam, sed per incuriam valde neglectam, sitam quoque in quodam montis devexo ad cujus radicem est villa posita quȩ dicitur Buxeria, ubi, quia ejusdem Dei genitricis precibus sanabantur infirmi diversis detempti langoribus et vota vulgaris populi ibidem confluebant sepius, divina inspirante clementia, id statuere dignum duximus ne diutius divinis careret cultibus, et quia jam Beati Apri monasterium, in suburbio nostrȩ civitatis situm, a regulari tramite dejectum, superno auxilio in pristinum reduxerimus statum, supposito nobis religiosissimȩ vitȩ abbate domno vide[licet] Ar[chimba]ldo, per quem cuncta inibi juxta regulam sancti patris Benedicti rite ordinata gaudebamus. Demum cogitare cepimus quatinus in eodem oratorio, si, Deo donante, invenirentur, sanctimonialium societas fieret, quȩ sub regula sancti Benedicti perpetuȩ virginis Mariȩ obsequiis deserviret. Quod sane factum, per divinam potentiam meruit efficatiam. Nam, Deo preordinante, invenimus quasdam sanctimoniales, velut oves errantes sed tamen ȩternȩ vitae pascua querentes, Dei dilectione ferventes et ad serviendum illi locum remotum desiderantes, quarum miseratione permoti, consulti prȩdicti abbatis ceterorumque Deum timentium nostrorumque fidelium, jamdictam cellulam eis ad habitandum delegavimus, prȩficientes illis unam earum, Rothildim scilicet, abbatissam, quȩ illarum regeret vitam. Atque ut ibidem liberius rebus possent vacare spiritualibus, providimus illis aliquis in temporalibus. Deputavimus denique earum usibus de rebus episcopii, ut dignum erat, ecclesiam in eadem villa Buxeria, quȩ est in honore sancti Martini titulata, cum decimis, vineis et omnibus ad se pertinentibus rebus seu quicquidem ex potestate nostrȩ sedis in eadem villa continebatur, tam in servientibus [u]triusque sexus quam in terris ac vineis vel pratis et cuntis terrȩ debitis [in ?]. Quemdam etiam alodem quem Herisindis, quȩdam mulier nobilis, super fluvium Mortum in villa Campiniola et Porchereio, ad partem nostrȩ ecclesiae dederat, pari modo concessimus et ad integrum ibi destinavimus. Illum etiam quem Gondelindis, uxor Teutmari, post discessum viri quiescentis, gratuita voluntate in pago Calmontinse et in villa nomine Anchetvillum nobis dedit, similiter in integrum ibidem tradidimus totum scilicet quod idem Teutmarus in eadem villa sibi vindicaverat vel jure hereditario possederat. Decrevimus pariter ut quicumque ex servientibus illarum, cujuscumque potestatis nostrȩ, id est aut ex nostro dominio aut ex jure beneficialio, mulieres sibi sociaverint in conjuges, cum eisdem viris sibi haberent indultas. Igitur, quia hoc ad totius loci nostri salutem pertinere non dubitamus, petimus et per nomen ȩterni Dei contestamur ut nullus episcoporum nobis succedentium quippiam de his rebus quas pia largitate et consensu nostrȩ ȩcclesiȩ eisdem sponsis Christi concessimus et adhuc dare desideramus, imminuere aut ipsam parvam congregationem nostro studio adunata[m] exordinare vel injuste perturbare prȩsumat, sed liceat eis easdem res quieto ordine possidere nihilque illis oneris amplius vel majora servitia imponere quam ut annis singulis missa Purificationis sanctȩ Mariȩ duarum librarum persolvant cereum. Illud nihilominus quod ab eisdem sacris virginibus in promissione accepimus perpetim servari petimus, videlicet ut, exceptis peculiaribus et privatis orationibus, de quibus nullo modo ambigimus, pro presemti et ȩterna salute nostra, duos generaliter cotidie decantet psalmos quorum est initium De profundis clamavi ad te, Domine, recte Domine, exaudi orationem meam, auribus percipe obsecrationem meam. Et semper in fine orationem ponant dominicam et orationem istam [croix]. Ceterum, salva libertate monasticȩ religionis, ipsȩ sibi regularem abbatissam eligendi potestatem habeant, et deinceps ejusdem sedis pontificibus, absque ulla contradictione subjectȩ maneant, nullusque eorum hoc nostrȩ humilitatis opus prȩsumat dissolvere vel irritum judicare. Sed ita pro amore nominis Domini et sanctȩ genitricis illius ratum manere permittat, veluti sua decreta a sibi succedentibus servari desiderat, ut perpetuam inde mercedem nobiscum capere valeat. Si quis denique hanc auctoritatem a nobis signo sanctȩ crucis roboratam violare aut aliquod offendiculum illi ponere [temp]taverit, nisi penitendo a tant pravitate resipuerit, vinculis perpetui constringatur anathemacis atque suppliciis deputetur ȩternis. Et ut verius credatur, hanc cartam manu propria firmavimus et manibus fidelium canonicorum nostrorum ac nobilium laicorum eam corroborare fecimus. Acta Tullo, idibus januarii, regnante Ottone rege, ordinatione nostrȩ anno XVI. [croix] [chrisme] Gauzlini. [colonne1] Bernhardi primicerii. Arnulfi secundicerii. Geroardi. Gunthardi. Vuarneri. Jonȩ. Vualheri. Erlaldi. Berneri. [croix] Gerardi. Humberti archidiaconi. Grimbaldi. Barengeri. Orheri. Amelardi. Benedicti. Teodinci. Benefridi. Gifardi. Jonȩ. Grimaldi. Ramieri. Rageneri. Bertini. Gosperti. Framberti. Cuerelini. Baltramni. Bentsonis. Hugonis. Vuidonis vicedomini. Item Hugonis. Rutgeri. Meingaldi. Drogonis. Engelbaldi. Nitsonis. Humberti signiferi. Stephani. Gozberti. Fredigisi. Concede quȩsumus omnipotens et misericors Deus, per unigeniti tui et Spiritus Sancti virtutem, famulo tuo Gauzlino cunctorum veniam delictorum, intercessione quoque et invocatione genitricis ejusdem Domini [nostri] omniumque sanctorum et sanctarum ȩternȩ beatitudinis perfrui gloria propitius per omnia sȩcula sȩculorum. A[me]n. Siricius, levitarum imfinimus, scripsit et subscripsit.

BAUTIER (Robert-Henri), Les origines de l'abbaye de Bouxières-aux-Dames au diocèse de Toul : reconstitution du chartrier et édition critique des chartes antérieures à 1200.- Nancy : Société d'Archéologie Lorraine, 1987.- (Recueil de documents sur l'histoire de Lorraine; 27), p. 72-76, n° 6.

OSCHEMA (Klaus), Zur Gründung des Benediktinerinnenklosters Notre-Dame de Bouxières. Eine wiedergefundene Urkunde des 10. Jahrhunderts, in Mitteilungen des Instituts für Österreichische Geschichtforschung, 110 (2002), p. 182-190.