Le tribunal du comte Salomon examine la plainte de Longobardus, représentant de l'abbé de La Grasse, déboute Saroardus et confirme la possession du village de Mata à l'abbaye de La Grasse.

l.1 Cum in Dei nomine residere[t] Salamon comis in castrum Sancti Stephani una cum Saroardo seu et iudices qui iussi sunt causas audire, dirimere vel iudicare, id est : Castellanum, Fedancium, Trasbadam, Godmare, Mirone, Scluane, Recaredo,
l.2 Manzonem, Absalon, Vuitricum, Odolbaldum, Audbertum, Uuitizane et Arg[e]fredum saione, seu in presentia Fridisclo abba, Eldeberto abba, Amancio presbitero, Candigano presbitero, Uueifario presbitero, Contefredo presbitero, Alarico presbitero, Audesin-
l.3-do presbitero, vel aliorum multorum hominum qui in ipso iudicio residebant, ibique veniens omo nomine Longobardus in eorum iudicio, mandatarius Andedato abbate, in reclamatione dicens : Iubete me audire viri onorabiles, comes et iudices, quia talem
l.4 villarem qui dicitur Mata qui est in valle Confluentana, infra fines de villa Prata et super alveum Tede, dum retineret iam dictus Andedatus ipsum villarem Mata per vocem Eliani abbati, antecessori suo, qui ipsum villare edificavit prius per do-
l.5-nitum Suniefredo comiti ad proprium, cum omnes fines suas et aiacentias illorum, et per preceptum regis Karoli, sic venit iste Saroardus, et tulit nobis ipsum villarem Mata absque iuditio, at cui ego voce prosequero . Cumque nos, comis, iudices, tali reclamatione
l.6 Longobardi audissemus, interrogavimus iamdicto Saroardo quid ad hec responderet. At ille in suo responso dixit : Ipsum villare qui dicitur Mata, ego eum prendidi de potestate de Andedate abbate vel de suos monacos, et nunquam debet esse
l.7 proprius ipse villare Mata de monasterio Sancte Marie, set partibus regis eum retineo . Nam nos iudices, cum tali responso Saroardo audissemus, interrogavimus Longobardo causilicum, si abebat cartas donationis ipsas villas Prata et Mata, sicut
l.8 te reclamasti, quod Suniefredus comis eas dederat ad domum Sancta Maria monasterio qui situs est infra comitatu Narbonense et Carcasense, super fluvio Urbione. Sed illi presentaliter obtulit ipsam cartam donationis quod Suniefredus comes fecit
l.9 cum sua uxore Ermesinda de iam dictas villas Prata et Mata ad proprium. At hec, nos iudices, cum audissemus ipsam cartam legentem et relegentem et resonabat ibidem Prata et Mata cum terminis et limitibus earum et cum omnes aiacencias
l.10 illorum seu et aeclesias cum domibus, curtibus, ortos, arbores pomiferis et inpomiferis, oliveta, fontibus, pratis, pascuis, silvis, garricis, ad proprium ad domum Sancte Marie que vocant Crassa vel ad ipsos monacos qui ibidem militant, propter remedium
l.11 anime illorum. Et ibidem ostendit preceptum regis Karoli quod fecit ad Suniefredum comiti de ipsas villas Prata et Mata supra scriptas ad proprium. Cumque nos iudices tali rei veritati audissemus vel cognovimus et iusticia de Longobardo cau-
l.12-silico, precepimus ei ut dedisset testimonia ante nos, sicut et fecit. Qui ipsum proprium cum sua terminia cognitumab ab[uis]sent viros onorabiles et circummanentes omines, qui ante nos hoc testificaverunt, vel in ecclesia Sancti Stephani martiris
l.13 Christi iuraverunt, dicentes qui sita est in castrum quod noncupatur Sancti Stephani, et nomina testium aec sunt, id est : [Trase]mirus, Ilarem, Uuitizane, Calastus, Illericus, Bonissius, Sisemandus, Spera in Deo, Amancius, Albemirus,
l.14 Sancio, Ermesindus, Mengo, Auriolus, Arreco, Dandigamus, Stabiles, Eles, Uuistrillus, Auencius. Quis nos, [s]upra scripti testes, scimus et bene in veritate sapemus, et occulis nostris vidimus, et de presentes eramus quando venit
l.15 Sunifredus comis in villa Prata et ostendit ibidem preceptum regis Karoli, quod ille dignatus est facere propter suam mercedem de villa Prata et Mata, cum omnes fines suas et aiacencias suas, sic vidimus ipsum preceptum, et audivimus relegentem, et vidimus ipsas
l.16 villas Prata et Mata abentem et possidentem ad proprium, cum omnes suas fines, sicut ipsum preceptum regale resonat ; et cum retinuisset ipsas villas cum suas fines, sic tradidit eas ad domum Sancte Marie que vocant Crassa et ab ipsum abbatem Eliane vel ad suos
l.17 monacos qui in ipsum monasterium militant. Et prius quam ipse abbas retinebat per carta donationis ipsas villas, sic nos videntes venit Elias abbas et adtraxit ibidem omines ad abitandum per beneficium suum in locum ubi dicitur Mata, his nominibus
l.18 : Ildesindum, Daconem, Ildericum, Atilanem, aut ceteros pares illorum, et nos qui hoc testificamus, et sic edificamus ipsam villam Mata, et fecimus ibidem domos, curtes, ortos cum suos arbores, molendinos, per beneficium iam dicto abbate Eliane, cum suo ad-
l.19-iutorio, in ea vero ratione ut servitium exinde illi fecissemus ad domum Sancta Maria monasterio. Et ipsum beneficium qui eum retinuissemus, et magis debet odie e[ss]e ipsam villam Mata de apendicione Prata, de monasterio Sancte Ma-
l.20-riae, sicut Suniefredus comes dederat per cartam donationis ad proprium, quam de Saroardum, qui eam retinebat per partibus Salamonis comiti, per causa regis et per beneficium, et con[tra l]ege contendit ipsa villa Saroardus, et ea que te[st]ificamus recte et
l.21 verac[iter] testificamus per superadnixum iuramentum in Domino . Late condicione sub die idus marcii, anno XXV regnante K[arulo] rege. Saraordus, qui hanc iuramentum re[cepiss]et, abebat ipsa carta donationis in vinculo, qui ad disrumpendum venis-
l.22-set, composuisset ipsas villas in duplo quantum eo tempus melioratus fuerant. Cumque nos, iudices, tali condicione ante nos firmata esse videremus, perquisivimus in elge Got|[orum et] invenimus in libro V, titulo primo, era prima, ubi dicit : De donatio-
l.23-nibus aeclesiis datis. Si famulorum meritis ut iuxta compellimur debitae compensare lucra mercedis, quanto iam copiosius pro remedium animarum divinis cultibus et terrenu(m deb)emus inpendere, et inpensa legum soliditate servare. Quam propter
l.24 quoscumque res sancti Dei vaselicis, aut pro principum aut pro quorumlibet fidelium donationis conlatae reperiuntur votive, hac potencialiter pro certo censetur, ut in earum iura inrevocabili modo legum ternitate firmentur . Iterum inveni-
l.25-mus in alia lege, infra corpore ubi dicit : Iam vero quod ad die huius lata legis vel tempora quicumque pontificum de his qui ad fidelibus in Dei aecclesiae testata vel conlata e[ss]e nos[cuntu]r, aliquit exinde abstulerit suo quod iuri vel aecclesiae principali
l.26 amplificaverit, seu quicumque persone quolibet modo quodcumque tale concesserit nulla temporum longevitate securum ut iusta permissum ordine quandocumque et per quocu[mque] talia fuerit comisisse detectum eam ipse qui presumsit unacum
l.27 legitimas satisfactione rei propria illi aecclesia cui tulit ulla in qu[am] deliquit reformare cogendus est ; quod et si de rebus propriis non abuerit unde componat et in om[ni in]tegritate eo que presumsit aecclesie cui tulit restituat .Et reperimus
l.28 in alio loco : Haec igitur lex non solum pro rebus quod in eclesiis absolutis vel diocesanis conlata sunt observabitur, set sub generale nomine omnium aecl[lesiarum, id] est a mone[sterium viro]rum quam etiam feminarum omni modo in istitutione implebi-
l.29-tur . Et invenimus in lege quo[mo]do Karolus res dedit ipsos alo[de]s Prata et Mata ad Suniofredo comiti, qualiter eum debet abere sicut lex Gotorum comm[emorat] : Donatio regis potestatis quod in quibus personis conferuntur vel conlate sunt
l.30 in eorum iure persistant in quorum nomine eas potestas contulerit [regia ea videlicet rati]one, ita ut huiusmodis [regalis muni]ficentia co]nlatio attributa in nomine eius qui] hoc promeruit transfusa permaneat, ut quitquit de oc facere
l.31 voluit, iudicare volerit potestatem in omnibus abeat . Tunc nos iudices in tanta lege in[ve]nissemus et in testimonio [L]ongobardo veni[ssent, precipimus ei ut ipsos testes] qui ante nos testificaverunt ante nos [ve]nire fecisset, sicut et
l.32 f[ecit], et ipsos terminos sine dilatatione nobis monstrasset sicut iuratum abebant. Et nos iudices una cum sai[one] et cum plures bonis [hominibus qui ipsa termini]a cognita abebant, circumdabimus ip[sa te]rminia. Et est
l.33 [ter]minus unus de parte occidente usque in medio alveo Tedo, de alia parte usque in medio rivo Literano, de tercia parte in st[rata francisca, in petra fita a Sancti Felici, et de ipso] termino vadit usque in monte [Bouaria] sicut aqua ver-
l.34-titur, et inde subtus villare qui dicitur Arbocia et inde vadit per ipsa aecclesiola que dicitur Fullonicus, et [in]de vadit per ipsos ter[minos qui dividit inter Pra]ta et villare Avelaneto, [et inde vadit per] ipsa ter-
l.35-minia ad ipsa pariete [que] dividit inter Prata et Lusconem, et diviserunt per ipsa pariete ipsas villas Suniefredus et Argila comites usque in m[edio Tedo et terminaverunt] ad ipsa villa Prata [ipsis caput aqui]s in rivo Lite-
l.36-rano cum suo rego qui inde [discurit]. Cumque tanta rei in veritate invenissemus, altercavimus inter nos et invenimus in lege Gotorum : Sit q[uodumcumque ante adventum Gotorum de ali]cui fundi iura remo[tum est et alii cum pos]ssessionem aut
l.37 vindictionem, aut do[nationem], aut divisionem, aut aliqua t[ra]nsactione translatum est ut in eius fundi [ad quo]d Romanis antiqu[itus probatur iure iustum consis]tat, cum autem proprietas fundi n[ullus fortissimis] signis
l.38 aut limitibus proban[tur que debeat obse]rvari, eligat inspectio iudi[cantium] quod par[cium consensio] elegerin[t ut iudex quod certiores agnoverit vel seniores faciat e]os sacramenta prebere quod terminos s[ine ulla fraude de]mons-
l.39-[tra]verint . Termin[os et limites] lapides [eri]gi fecimus, sicut antiquitu[s consti]tuerunt. Cumque nos, comes aut iudices, tan[ta rei veritate et iustitia et veritate Sancta Maria inv]enissimus quod traditum abet per script[uras et per preceptum] impe-
l.40-riale, ordinavi[mus saionem nostrum Arge]fredum qui revestire feciss[et de i]psum alodem cum terminos suos Longobar[dum mandatarium, sicut nos circumdatum abemus et congaudeant se in nostro iudicio illorum percepisse iustitia]. Data
l.41 iudicio sub die [XI kal. apr]lis, anno XXV regnante Karulo [rege]. Hec s... et al... us... [quia Godmarus.... ubleson subscripsit... Arzebado.... subscripsit... Tedacu]cius subscripsit. [Miro subscripsit. Bonissimus rogitus et sacerdos, qui hunc indicum scripsi et [croix] sub die anno quo supra].

ALART (Julien-Bernard), Un jugement inédit de l'an 865 concernant la ville de Prades. Examen critique des documents relatifs à l'origine des possessions de l'abbaye de La Grasse en Roussillon et en Cerdagne et à l'histoire de la maison comtale de Cerdagne et de Barcelone, in Bulletin de la société agricole, scientifique et littéraire des Pyrénées Orientales, 20 (1873), p. 323, p. 339-352.

ALART (Julien-Bernard), Cartulaire roussillonnais, Perpignan, 1880, p. 1-6, n° 1.

GIGOT (J.-G.), Les plus anciens documents d'archives des Pyrénées-Orientales (865-989), in Bulletin philologique et historique du Comité des travaux historiques et scientifiques, 1962, p. 359-399, p. 361-365, n° 1 et p. 366-369, n° 2.

MAGNOU-NORTIER (Elisabeth), MAGNOU (Anne-Marie), Recueil des chartes de l'abbaye de la Grasse, 2 vol., Paris, 1996-2000 (Collection de documents inédits sur l'histoire de France, 24 et 26), t. 1, p. 42-46, n° 26.