Robert, viguier d'Adalbert comte d'Arles, après avoir pris connaissance des privilèges de Pépin, Charlemagne, Louis et Lothaire, et avoir entendu de nombreux témoins en plaid, accepte de rendre à Saint-Victor de Marseille et à Alboin, évêque de Marseille, le péage de la villa Legunio.

l.1 [chrisme] IN CHRISTI NOMINE, indicium seu et notamen donationis, qualiter vel quibus presentibus multisque bonis hominibus, qui subter erunt scripturi vel firmaturi. Ubi adveniens Alexandrius, advocatus Albuini episcopi, vel de ipsa casa Dei Sancti Victoris martyris Massiliensis, in Cada-
l.2-rosco villa, in mallo puplico ante Rohtbertum, vicarium de viro illustri Adalberto commite, et tam scavinis, tam romanis quam salicis, vel judicibus, qui cum ipsis ibidem aderant, id est Joseph, Nortaldo, Elephanto, Odilone, Vuildemare, Bertelaico, Regenardo, Deodato,
l.3 Ansulfo, Fulcardo, Elfaldo, Martino, Homine Dei Victore, Donato, Teutberto, Theufanio, Balsamo, Rachio, Aaron, Necteranno, Gaudentio, Abone, Benedicto, Macchone, Lubone, Flodoveo, Godoberto, vel etiam aliis quam pluribus bonis hominibus, qui cum ipsis in mallo
l.4 publico aderant. Ibique veniens Alexandrius, advocatus Albuini episcopi, vel de ipsa casa Dei Sancti Victoris, monasterii Massiliensis, qui se, per manum fidejussoris sui Bertelaigi de satis dando theloneo qualiter reclammavit, et interpellavit aliquem hominem, nomine
l.5 Guinifredum, advocatum Rohtberti vicarii dicens eo quod sui homines unde Guinifredus, advocatus Rothberti vicarii, non redderet sumptus, sicut prestantissimus Pipinus rex, vel Karolus reneris, pius, augustus, vel etiam Hlodovicus, ac Lhotharius,
l.6 uterque imperatores, per suis preceptis, singuli ad ipsam predictam casam Dei sancti Victoris, ad luminaria, condonaverunt ipsum theloneum de villa Legunio, vel quicquid ibidem ad eorum fiscum pertinere debebat concesserant, tam terrenis quam
l.7 etiam navigantibus, ipsius homines Rohtbert[i preserunt et] sazierunt malo ordine et contra legem, unde legem subire et incurrere debent. Sed ipse Guinifredus advocatus seniori suo Rohtberto in responsis suis dixit, quod in hac causa non sic
l.8 veritas se haberet, pro eo quod quantum ipsi homines Rohtberti de ipso theloneo preserunt, suus antecessor, nomine Frodingus, inde vestitus fuerat. Sed ipse Alexandrius, advocatus Sancti Victoris, preceptis supramemoratis regum vel imperatorum ibidem manibus,
l.9 ad relegendum ostendit, et quomodo supramemorati reges seu etiam imperatores, in luminaribus ecclesiȩ Sancti Victoris, vel ei servientibus, conlatum habebant, et ipsi precepti ex cunctorum anulis impressiones manifeste gestant.
l.10 At tunc ipse prefatus vicarius ipsos paienses per eorum sacramentum jurare fecit, ut quicquid de hac causa, inter ipsa casa Dei Sancti Victoris vel ipso advocato Rohtberti vicarii, nomine Guinifredo, quicquid de ipso predicto theloneo in veritate scirent,
l.11 dicere vel scernere in veritate deberent. Quod et ita fecerunt. In primis juravit Bertelaigus Homodei, Manasses, Raganardus, Arnulfus, Martinus, Victor, Geiraldus, Macchon, Enserannus, alius Raganardus, Jonatha, Gislao, Jacob, Geor-
l.12-gius, Agilmars, Benedictus, Villemaris, Ison, Ingobertus. Post istum sacramentum, facta legibus discussione, unusquisque per se interrogati vel discussi fuerunt. Et sic unianimiter testimoniaverunt, et dixerunt per illud sacramentum, quod ipsi juratum
l.13 habebant, quod diebus vitȩ eorum et temporibus Leibulfi commitis, qualiter in ipsis preceptis continebatur, taliter ad ipsam casam Dei prefatam de ipso theloneo semper viderant, qualiter vicedominus vel ejus ministerialis Sancti Victoris cum suos partici-
l.14-pes in omnibus ordinassent, absque blandimento de commitibus vel vicariis Arelatensibus. At tunc ipse vicarius, nomine Rohtbertus, vel suus advocatus, nomine Guinifredus, in omnibus ibidem concrediti fuerunt, quod quantum de ipso theloneo vel
l.15 fisco injuste abstultum fuerat, ipsi uterque, Rohtbertus et suus advocatus, pro eorum guadio, secundum legis ordinem, Alexandrio, advocato Sancti Victoris, vel Albuino episcopo, in omnibus suos guadios condonaverunt. Propterea Alexandrio, advocato supra-
l.16-dicte ecclesiȩ, necesse vel oportunum fuit, ut notitiam seu et indicium firmitatis sibi exiberi debuisset, quod ita et fecit. His presentibus actum fuit, quorum roborationes vel signacula subter tenentur inserta.
l.17 Facta notitia hȩc VIII kalendas augusti, anno V imperii domni nostri Lhotharii imperatoris, inditione VI. [signum] Joseph presens fuit. [signum] Elefantus presens fuit. [signum] Wildemarus presens fuit. [signum] Theutbertus interfuit.
l.18 [signum] Hodillo interfuit. [signum] Gandentius presens fuit. [signum] [Arn]ulfus interfuit, et multi alii interfuerunt.

"Legunio", aujourd'hui Salins du Lion, près de Marignane. 2

GUERARD (Benjamin), Cartulaire de l'abbaye Saint-Victor de Marseille, 2 vol., Paris, 1857, t. 1, p. 32-34, n° 26.

GANSHOF (François-Louis), La preuve dans le droit franc, in La preuve. Deuxième partie Moyen Âge et Temps Modernes, Bruxelles, 1965, p. 71-98, aux p. 81-87, p. 71-98, 92-98.