Richard II, archevêque de Bourges, confirme la restitution faite aux moines de La Chapelaude par l'archiprêtre Geoffroi d'un champ situé à Preuille.

l.1 Cum bone consuetudinis sit ea que ad honorem Dei et matris aecclesie a fidelibus juste et fideliter aguntur, ad noticiam posterorum litterarum memorie tradi, ne ea que dono et concessione justorum hominum sancta aecclesia diu juste possedit, invasione pravorum hominum injuste amittat,
l.2 notum esse volumus tam presentibus quam futuris, tempore Haimonis Biturigensis archiepiscopi et Henrici Francorum regis, quo monachi Sancti Dionisii, in Bituricensi pago, apud Capellam, aecclesiam in honore sancti Dionisii aedificare ceperunt, tres viros senes et antiquos, Dodonem scilicet sacerdotem de Pelolio, et Euvrardum
l.3 fratrem ejus, et Gosbertum eorumdem cognatum, ad monachos Capelle venisse. Qui intimantes eis multa que sanctus Dionisius in ista terra diu possederat, inter alia dixerunt se testificaturos in omni curia agrum de Pelolio, qui dicitur Dominicus, ita fuisse proprium sancti Dionisii, sicut vineam que illi agro est adjacens, ex qua altare
l.4 aecclesie de Aldo habet IIII nummos censuales, et altare aecclesie Sancti Dionisii de Mauliaco similiter IIIIor. Quo monachi audito calumpniaverunt agrum Goffredo archipresbitero, qui tenebat illum, monentes eum ex parte sancti Dionisii, ut redderet eis jus sancti Dionisii, vel faceret eis rectum. Archipresbiter vero parvi pendens
l.5 calumpniam monachorum, nec agrum reddidit, nec rectum fecit, licet monachi fecissent clamorem de eo Haimoni archiepiscopo. Mortuo interim Aimone et succedente in archiepiscopatu domno Richardo, monachi sepissime calumpniantes, venientes in presentia domni Richardi, fecerunt clamorem de archipresbitero ministro
l.6 suo. Archiepiscopus itaque audiens clamorem monachorum, monuit Goffredum ministrum suum, ut faceret monachis Sancti Dionisii rectum. Archipresbiter autem inobediens precepto archiepiscopali, noluit venire ad juditium. Monachi ergo videntes archipresbiterum archiepiscopo inobedientem, iterum adeuntes curiam archiepiscopalem, clamaverunt
l.7 se de archipresbitero. Archiepiscopus itaque videns ministrum suum inobedientem sibi, monuit eum bis et ter, ut veniret ad juditium. Quo nolente venire ad juditium, necessitate judicii coactus excommunicavit eum, qui excommunicatus diu mansit in eadem excommunicatione. Transacto vero longuo tempore, presentavit se
l.8 ad juditium, videns se diutius non posse resistere. Quo audito, archiepiscopus denominavit diem quo venirent ad juditium monachi et archipresbiter. Venientes igitur statuta die apud Capellam in presentia domni Richardi, presente Hunbaldo Uriacense, et Amblardo Guillebaudo, et multis aliis proceribus istius terre, monachis legentibus
l.9 privilegia sua et habentibus legitimos testes, volentes probare lege qua eis judicaretur, vel ab archiepiscopo et ministris suis, clericali juditio, vel ab Hunbaldo Uriacense et aliis proceribus, laicali juditio, avum suum illis audientibus sepissime dixisse se illius terre servientem fuisse et sancto Dionisio servitium terre reddidisse,
l.10 et hoc quod ille dixerat verum esse, et eos testimonium ejus probare voluisse, et hanc terram juris sancti Dionisii fuisse. Archipresbiter vero, ut audivit privilegia et testes, respondit se nullam racionem aliam habere, nisi quod antecessores sui hanc terram diu tenuerant. Auditis itaque utrisque racionibus, archiepiscopus et Hunbaldus, aliique proceres
l.11 qui intererant juditio, interrogaverunt archipresbiterum si vellet fieri juditium, archipresbiter autem, accepto consilio cum Hunbaldo Uriacense et Amblardo Guillebaudo, aliisque prudentissimis viris qui favebant parti sue, intelligens se ex juditio nil posse adquirere, recognoscens etiam se terram illam injuste tenuisse, presentavit se domno
l.12 Richardo, confitens culpam suam et expetens veniam ab archiepiscopo et monachis de hoc quod terram diu injuste tenuerat, et excommunicationem domini et pastoris sui diu pertulerat. Inpetrata igitur venia quam expecierat, dimisit et concessit Deo et monasterio Sancti Dionisii de Capella, in manu domni Richardi Bituricensis
l.13 archipresulis, et Hunbaldi Uriacensis, ex integro terram ita liberam et absolutam, ut nullus de genere suo vel aliud quilibet homo in illa terra aliquid amplius querat, nec querere presumat, sed sanctus Dionisius jure perpetuo eam possideat. His ita peractis, domnus Richardus et ceteri obtimates leti effecti sunt, tum quia sanctus
l.14 Dionisius juste adquisierat quod injuste amiserat, tum quia archipresbiter ab excommunicatione pastori sui absolutus erat, et cum monachis pacem et concordiam fecerat. Ex hac autem conventione et racionibus superius habitis, jussit domnus Richardus cartam fieri, et sui proprii sigilli inpressione signari, addens ut si hujus
l.15 carte aliquis violator existeret, ipse et successores sui essent vindices et defensores sancto Dionisio et monasterio Capelle. Hoc factum est tempore Philippi regis Francorum. Testes isti: Hunbaldus Uriacensis, Helias de Sancta Severa, Amblardus Guillebaudus, Helias de Viloaut, Petrus Gront,
l.16 Rotgerius archidiaconus de Sancto Desiderato, Andreas archidiaconus, Petrus sacerdos, cognomine Botha, Petrus de Sancto Caprasio, Hunbaldus de Agia, Wuillelmus Blancus, Giraldus de Paciaco, Petrus Beraldus, Gulferius de Valone, Emeno Scopha, Dalmatius, cognomine Cabrit, Ugo de Losaut, Rogerius Baratum,
l.17 Amblardus Grossinellus, Rodulfus Malevicinus, Rodulfus Grossinellus, Airaldus de Cosdra, Gaufridus Malevicinus, Hunbaldus Gulferius, Rotgerius Malevicius, Rannulfus Sirvent, Constancius cellararius, Martinus de Bosco, Rannulfus de Pareto, Stephanus Bordet, Bernardus Bastardus.
l.18 [sceau].

CHAZAUD (M.-A.), Fragments du cartulaire de la Chapelle-Aude, Moulins, 1860, p. 54-57, n° 23.

TARDIF (Jules), Monuments historiques - Paris, 1866, (Archives de l'Empire. Inventaires et documents), p. 184-186, n° 294.