Louis le Pieux, empereur, confirme que la réforme a été introduite dans l'abbaye de Saint-Denis.

l.1 [chrisme] IN NOMINE DOMINI DEI ET SALVATORIS NOSTRI JHESU CHRISTI, HLUDOVUICUS, DIVINA ORDINANTE PROVIDENTIA IMPERATOR AUGUSTUS. DIVINIS PRAECEPTIS ET APOSTOLICIS MONITIS INCITAMUR, SED ET IMPERATORII REGIMINIS OFFICIO COMMONEMUR, UT PRO ECCLESIAE STATU ATQUE SANCTAE RELIGIONIS AUGMENTO INPIGRO SEMPER VIGILEMUS AFFECTU AC PERNECESSARIO SEU FRUCTUOSO STUDIOSOQUE LABOREMUS EFFECTU; ET SI QUID USQUAM REPREHENSIONI INVENITUR OBNOXIUM REGIAE AUCTORITATIS SOLLICITUDINE
l.2 corrigamus, quatenus avia revocantes superflua amputantes conlapsa quoque reparemus atque reparata et ab ecclesiasticis viris apostolorumque Domini successoribus Spiritu Sancto regente bene statuta edictis imperialibus confirmemus. Quia dignum profecto est, ut quod sacerdotalis dignitas divino inluminata spiritu corpori Christi quod est ecclesia ejusdem Dei ac Domini et salvatoris nostri redempta sanguine adinvenit in salute vel reformata statuit in religionis augmento, id imperialis majestas inviolabiliter permansurum in perpetuum potestatis suae studeat roborari praecepto. Quoniam quicquid in hujuscemodi negotiis laboratum, seu pio
l.3 cultui a nobis fuerit dedicatum hoc procul dubio nostrae mansuetudinis regno et populo regendo credimus specialius profuturum. Idcirco notum esse volumus omnibus fidelibus, praesentibus scilicet et futuris, quia postquam Deo auspice imperium paternum suscepimus, studii nobis maxime semper fuit, ut Domini ecclesia magnificentia ejus humilitati nostrae divinitus regenda tuendaque commissa, felicibus polleret successibus, eamque quantum nostrae adtinet augustae devotioni incessanter ad meliora provehere et ab illa quicquid noxium erat eradicare atque in ea incrementa virtutum plantare. Quapropter
l.4 saepissime sacerdotes Domini, quorum id officii esse noveramus admonere curavimus ac nostram principalem auctoritatem adjutricem ad eorum ministerium juxta voluntatem Dei exsequendum prompte exhibuimus, ut quicquid in ordinibus ecclesiasticis, vel in quacumque persona emendatione dignum invenirent, pastorali auctoritate postposita qualibet torporis neglegentia vel personarum acceptione, incunctanter corrigerent, et ad statum rectitudinis perducere decertarent. Verum cum ipsi nostra sedula exhortatione admoniti, suaque sollerti vigilantia de statu et profectu sanctae ecclesiae et sacris ordinibus et his quae
l.5 emendatione digna videbantur, conventu apud Parisius jussione nostra habito strenua et devota perspicacitate tractarent, inter cetera visum est illis, ut monasterium praeclarissimi et eximii Christi martyris beati Dyonisii sociorumque ejus quod constat tantorum martyrum nomine Deo dedicatum, et a regibus Francorum progenitoribusque gloriae nostrae, amplissimis rebus ditatum, quo in eo monasticus ordo religiose Deo deserviret, magna emendatione et correctione opus haberet, quoniam ab eo idem ordo ad multorum discrimen nulla necessitate praepediente, nullius rei inopia obsistente, penitus erat avulsus.
l.6 Quam causam tam per se, quamque et per venerabilem prudentemque virum Hilduinum, memorati monasterii religiosum abbatem nostrae serenitatis auribus intimaverunt, uti nostra piissima imperiali potestate per eorum auctoritatem corrigeretur. Unde dignitas imperii nostri tantorum virorum saluberrima admonitione, et ejusdem venerabilis abbatis Hilduini preces humillimas, more tranquillitatis nostrae solito, gratanter benigneque suscipiens, atque in omnibus emendabile judicans, ne tanti ordinis conlapsio salutis nostrae quoquomodo fieret dampnatio ad eosdem praesules ecclesiarum idem
l.7 censuimus referri negotium ut nostri principatus auctoritate eorumque judicio quibus tanta est conlata potestas a Domino, isdem ordo in eodem loco absque retractatione restitueretur. Venientes ergo Aldricus metropolita Senonicus cum suffraganeis suis, necnon et Ebo metropolita Durocortorum cum suffrageneis suis ad memoratum monasterium habito conventu, primum quod idem monasterium ordini monastico constructum, dedicatum et rebus ditatum fuerit, et in eo ipse ordo usque ad tempus quo sceptra imperialia superna largiente gratia clementia nostra suscepit; et supramemorati Hilduini abbatis praelationem
l.8 ibidem utcumque viguerit manifestis indiciis, regumque antiquis et modernis praeceptis, et episcorum privilegiis, ac fidelium donationibus palam cunctis est factum. Deinde diligentem inquisitionem fecerunt super his, qui in eodem loco regularem promissionem fecerunt: ex quibus quidam qui eandem professionem fecerant desertores ejusdem propositi effecti, rebus humanis jam erant exempti; quorum perditio non sine magno animi ferri potest merore. Quidam etiam non eandem professionem se fecisse mentiti sunt; sed testibus patenter convicti, pro sua contumacia canonicae penitentiae sunt subacti. Quidam vero,
l.9 immo maxima pars, qui hactenus in apostasiam prolapsi fuerant coram venientes, soloque se prostrantes confessi sunt eandem professionem in eodem loco regulariter se promisisse suique misereri, et a Domino veniam pro tanto admisso dari humiliter flagitavere. Qua confessione facta, cucullis sui propositi coram coetu episcoporum et ceterorum sacerdotum, cunctique sequentis ordinis cleri, nobiliumque virorum, non modica circum adsistente turba se induerunt atque in commune ne aliquando sicuti sibi aliisque jam in eodem loco contigerat ab sanctae professionis proposito diabolico propulsarentur instinctu,
l.10 regularem promissionem iteraverunt. Pars denique quaedam eorum illi scilicet qui divinae inspirationis munere acti, et amore devincti in sanctae religionis proposito et habitu adprime absque ulla refragatione aut interpolatione elegerunt viriliter permanere, et in cella ejusdem majoris monasterii postquam ceteri monasticam vitam et habitum deserverunt usque ad hanc nostrae demandationis sinodum habitam degere ante jam memoratos venerabiles patres venerunt, locumque pristinum in quo promissionem fecerant et regulariter licet minus perfecte, vixerant, sibi et se petierunt
l.11 loco restitui. Quorum semotio ob id acciderat, quoniam ut praediximus mox ut divina dignatio nos paterna sede suscepta imperialibus sceptris inniti voluit piae intentionis nostrae sollicitudo exsequi procuravit ut religio decor et omnis honestas a domno et genitore nostro divae memoriae Karolo coepta et instituta liquido et veraciter remota omni simulatione in propriis quibusque maneret et vigeret ordinibus. Unde ad monasticae institutionis normam corrigendam duos religiosos et venerabilis vitae viros Benedictum et Arnulfum abbates constituimus qui per nostrum a Deo gubernandum et conservandum imperium seduli huic negotio studiose insisterent.
l.12 Idem vero boni et devoti sed simplicissimi patres supramemoratorum fratrum calliditate et duritia suaque simplicitate abducti, non studio, sed minus subtili et necessaria investigatione et providentia fallentes, eos qui in soliditate suae professae salvationis perduraverunt, a monasterio removerunt atque in memorata cella collocaverunt, et illos qui propriae voluntatis libitus, non virtute, sed versutia quaesierunt, ac collo de sub jugo regulae excusso loro disligatioris vitae soluti, ampliori itinere caelestem patriam petere sunt conati, in domiciliis reverendi habitus et vitae monasticae reliquerunt. Sed laudabilius hi patres ecclesiȩ auctoritate sua dignae
l.13 petitioni fratrum quos in suae religionis virtute diximus permansisse quia sic nostri assensus jussio fuerat annuentes rationabiliter et canonice satisfecerunt, et ob suggestionis notitiam ut nostrae panderetur celsitudini, qualiter vel quo ordine tam devotissimum factum ab eisdem religiosissimis viris sit caelebratum duas super hoc jure pari tenore conscriptiones fecerunt, easque [manibus] firmaverunt propriis, ut altera earum in archivo ipsius monasterii ob memoriam et stabilitatem inibi hujus ordinis per futura tempora servaretur, alteram nostrae magnitudini direxerunt, ut illam palatinis scriniis juberemus recondere ob monimentum, et istius rite facti
l.14 perpetuam firmitatem. Sed cum idem ordo Deo annuente quantum divinitus videri dabatur in eodem loco feliter incederet, antiquus salutis humanae inimicus, quosdam ex ipsis fratribus sua organa efficiens, adeo insidiarum suarum furiis exagitavit, ut conspiratione et conjuratione facta, et propositum monasticum abnegarent, et sine licentia sui abbatis propriique episcopi ac metropolitani eorum legati dignitatis nostrae dominationem adirent, et molestiam super hac ratione contra canonicam et propositi sui institutionem serenitatis nostrae auribus inferre praesumerent, offerentes nobis thomum in accusationem et blasfemiam
l.15 episcoporum, qui se de apostasia in qua versabantur paterna sollicitudine nostra auctoritate correxerant, et ad propositum quod abdicaverant redire suaserant addentes etiam in eadem scedula alia quae digna non sunt imperialibus nostris scriptis interseri. Porro nostra sollertia auditis eorum querimoniis supramemorato venerabili viro Hilduino nostra jussit clementia, ut eosdem episcopos contra quos querebatur, necnon et alios ab accusatione inmunes jussione nostra ad ipsum venire mandaret monasterium. Et quia ad notitiam nostram ipsi fratres suos misere clamores, unde nil ambiguum et sine justae
l.16 diffinitionis decreto fas est abscedere, complurium episcoporum diligenti examine rem reventilari, et canonice diffiniri et consopori praecepimus, non quasi de praefata memoratorum patrum sententia quae excellentiae nostrae bene manebat per omnia cognita vel in aliquo dubitantes, sed ut major Christo domino Deo nostro de percalcato hoste qui jamdictos excitaverat fratres triumphus fieret et in eodem loco firmiori, quia iterata stipulatione idem ordo confirmaretur. Et quoniam super pastores ecclesiae dignitati nostrae imperiali quaecumque ingerebatur accusatio, non sine certo et rationabili oblitteraretur judicio qui ad condictum
l.17 tempus et diem ad suprascriptum venere monasterium, et ipsis accusatoribus cum scripto, quod clementiae nostrae tulerant coram exhibitis, cuncta quae in eorum accusatione dixerant vel scripserant falsa esse veris assertionibus idoneisque prolatis testibus probaverunt, sicut ex ordine inscripto manifestatur, quod ex hac causa a secunda constitutionis nostrae sinodo archivo nostri palatii cum cartulis, quae nomina testium continent qui utrique conventibus interfuerunt directis ob gestorum memoriam conservatur. Unde aliud etiam ab ipsius monasterii scriniis retinetur, ipsi de cetero fratres respectu divino
l.18 processu temporis corda illorum tangente propositi sui strenui, et praeteritarum neglegentiarum penitentiae devoti exsecutores effecti, consensu salubri et prudenti tres cartulas conscripserunt, ut una earum ad caput gloriosissimorum Christi martyrum fieret, altera regiae dominationis nostrae custodia servari demandaretur, tertiam vero ipsius monasterii abbas haberet. In quibus se a beato patre Benedicto docente Sancto Spiritu descriptam regulam sunt servare velle professi, et unusquisque eorum nomen proprium cum gradu et monachi appellatione eisdem cartis subter firmavit
l.19 quarum unam benignitatis nostrae praesentiae exhibuerunt, humiliter postulantes sicut et saepe memorati venerabiles patres, a quibus sinodales diffinitiones caelebratae sunt, auctoritatem nostram sedulo petierunt, quatenus hoc quod tam subtili et diligenti investigatione inventum et justa ratione diffinitum seu salubri restitutione reparatum atque canonica auctoritate statutum esse dinoscitur, amplitudinis nostrae privilegio scriptis imperialibus confirmaremus, ut quod canonica docet auctoritas, et vota regum cunctorumque fidelium qui ipsum locum propter monasticum
l.20 ordinem ibi servandum rebus suis ditaverunt demonstrant cum nequaquam ab eo sine periculo et regis et regni possit avelli, nostra imperialis potestas confirmatione provideat, ne ex eodem loco modernis futurisque temporibus idem ordo destituatur, sed potius Christo domino largiente ad cumulum mercedis nostrae conjugis quoque et prolis eorumque salutem quorum post tantum lapsum reparatio facta est, necnon et eorum, per quos, Deo annuente nostra auctoritate eadem reparatio caelebrata est, simul et illorum informationem qui post ad monasticum ordinem, Domino inspirante ad eundem confluxerint
l.21 locum, remota omni simulatione semper in eodem monasterio regularis ordo permaneat, floreat et felicibus successibus Deo opem ferente polleat. Et ut haec auctoritas quam ob Dei amorem et animae nostrae, conjugis et prolis ut praediximus salutem atque imperii nostri statum constituimus firmiorem obtineat vigorem, et deinceps inconvulsa valeat perdurare duas inde pari tenore conscriptas firmationes fieri jussimus, ut una imperialis aulae reconditorio palatinis salvetur excubiis, altera ab ipsius monasterii custodibus in perpetuum diligenti cura debeat provideri easque
l.22 manus nostrae subscriptione subter firmavimus, et de anulo nostro sigillare jussimus.
l.23 SIGNUM [monogramme] HLUDOVUICI SERENISSIMI IMPERATORIS.
l.24 [chrisme] HIRMINMARIS NOTARIUS AD VICEM THEOTONIS RECOGNOVI ET [ruche] [sceau].
l.25 Data VII kalendas septembris, anno Christo propitio XVIIII imperii domni Hludovuici serenissimi imperatoris, indictione X. Actum monasterio Sancti Dyonisii. In Dei nomine, feliciter. Amen.

TARDIF (Jules), Monuments historiques - Paris, 1866, (Archives de l'Empire. Inventaires et documents), p. 86-89, n° 124.

LOT (F.), LAUER (Ph.), Diplomata Karolinorum. Recueil de reproductions en fac-similé des actes originaux des souverains carolingiens conservés dans les archives et bibliothèques de France, 10 vol., Paris, 1936-1949, t. 2/1, pl. 16 (fac-similé).