Notice relatant qu'Aubry, prêtre de l'église paroissial Saint-Sulpice de Fougères, après avoir été convoqué par l'évêque de Rennes, s'est démis de celle-ci au profit des moines de Marmoutier puis la reçu de Foulques, [prieur de Fougères].

l.1 Notum cunctis facio tam presentibus quam futuris ego monacus Sancti Martini nomine Fulcodius quomodo Albericus presbiter
l.2 mihi et omnibus aliis monachis Sancti Martini Majoris Monasterii ecclesiam Sancti Sulpicii omnibus modis spontaneus guerpivit.
l.3 Lungum quidem est enumerare quomodo et me et alios antecessores meos suo tempore Filgeriis commoratos, insidiis suis
l.4 male tractaverat, et quomodo ipse fetido sanguine coinquinavit altare, et omnia indumenta, et cortinam desuper
l.5 positam quasi per illam descenderet sanguis, et dixit sanctum fecisse virtutes propter hoc quod Adelais ecclesiam emerat
l.6 et monachis dederat, ad quod videndum cucurrit omnis populus velud ad rem mirandam, et quomodo ipse abscondit
l.7 crucem super altare illitam humano stercore, quam ibi invenit Gaufridus presbiter de Romaniaco et Eudo scriptor, et
l.8 [hi] tradiderunt Lenardo. Hic autem ostendit eam Rigardo gramatico, et Maurino pistori, et Maurino genero Le-
l.9-tardi et Armengodo [Tapeto] et multis aliis. Et quomodo ipse furatus fuerat nummos domini sui Raginaldi sacerdotis de Belceaco, unde fur reve-
l.10-latus sacrilegus fuit, testibus omnibus primoribus Filgerensis castelli. Et quomodo furabatur quodcumque et ubicumque poterat offe-
l.11-rendas, ita ut etiam ubi accipiebat ante altare, per [mani]cam faceret decurrere in sinum quicquid boni habebatur, vel subtus
l.12 corporalibus absconderet, et hoc testibus omnibus coustodibus qui illi preponebantur, [quod me presente probatum est. Nam in die] natalis [Domini]
l.13 cum esset Robertus Rota[ldi] monachi filius in ecclesia, vidit furtum sub corporalibus poni, quod [mihi indicavit]. Ego autem precepi [eo] quod
l.14 si unquam amplius videret hoc fieri mihi statim afferret. Crastino igitur die affuit, vidit, rapuit, et mihi adtulit. Sed [quia]
l.15 omnia ejus scelera breviter narrare non possum, ideo quod ad ecclesiȩ guerpicionem pertinet, illud solum memorabo. Ego
l.16 autem supradicti presbiteri mala opera videns et pejora audiens, ad ultimum cogitavi ut divinum officium, quod ab eo
l.17 tam indigne fuisse celebratum mihi a pluribus fuerat relatum, et ipse audiendo crederem, et credendo aliis manifesta-
l.18-rem. Quarta igitur die Nativitatis dominicȩ monasterium illius ingrediens, plura audivi que credideram sed cum ille contumax
l.19 emendationem meam recipere nollet, clamavit se recepturum correctionem Harduini Carnotensis, qui tunc preerat Filge-
l.20-rensibus scolis. Cujus petitioni ego consentiens, rogavi Harduinum ut eum legentem aubscultaret. Cui patienter corrigere
l.21 volenti, quod a presbitero sciebat male prolatum esse, ille arogans concedere noluit, sed etiam se illi odibilem finxit. Quem ego
l.22 omnino consequi volens provocavi ad Redonensem civitatem, volente Radulfo et omnibus burgensibus. Quam invitatio-
l.23-nem ille refutare non audens, mecum abiit. Sed cum obiter relinquere mihi ecclesiam vellet et impetrare non posset, clam enim
l.24 facere volebat, rogavit Marquerium de Galhart, quinque solidos ei pollicendo, ut pro eo me interpellaret, quod ecclesiam
l.25 nostram acciperem, et illum ante archidiaconum non accusarem. Quo mediatore venit et ille relinquens mihi ecclesiam gratis
l.26 Sancti Sulpicii liberam atque solutam, ita ut neque ipse neque alius per eum neque pro eo clamorem vel querelam inde faceret
l.27 neque calumniam hereditariam illic inponeret, tali conditione ut ego eum facere officium suum ante archidiaco-
l.28-num non cogerem. Adeo enim inbecillis erat ut etiam canonem misse ignoraret. Huic rei interfuit Guarmundus [s...] et
l.29 Juhellus de Luviniaco homines Sancti Martini quos ipse mihi legitime fidejussores dedit, tali conventione ut si
l.30 ipse negare vellet quod ecclesiam spontaneus et gratis non dimisiset, sine ulla vi que facta ei fuisset, eo libenter
l.31 concedente, illi probarent erga eum conventionem. Testibus istis Harduino, Marquerio, Alberico de Sancto
l.32 Germano, Maino decano, Morino genero Letardi, Engelbaldo Bolesteo, quos misit Radulfus de Filge-
l.33-riis ut audirent quis haberet rectum, monachus an Albericus. Transactis autem annis duobus ego seductus
l.34 promissis et fallacibus verbis illius et amicorum sibi faventium et coaptus inopia boni sacerdotis, in ecclesia restitui,
l.35 facto tamen prius ab illo juramento et fide data datisque fidejuxoribus septem, scilicet Radulfo ipso domino, et Radulfo senescal-
l.36-lo, et Stephano filio Ivonis, et Haimerico Cordone, et Herveo Guilelmi filio, et Giraldo de Romaniaco, et Mainfre-
l.37-do carnifice, quod in quacumque hora ego vel aliquis monacus Sancti Martini meus successor diceret: Nolo te amplius in ecclesia esse,
l.38 statim sine ira, sine calumnia et odio, sine dictis et factis quod noceret monachis vel presbitero discederet.
l.39 Ego autem Albertus succedens Fulcoio inveni presbiterum illum in ecclesia omnibus modis male se habentem, et omnes
l.40 fere homines dicentes quod ejus consilio et ingenio fecerat Fulcoius quicquid male fecit. Paucis autem diebus post discessionem
l.41 Fulcoii, exusta domo et ecclesia, perditi fuerunt libri cum aliis rebus plurimis inter quos perditus fuit quidam libellus, quem mihi
l.42 prestiterat domnus Urvoius de Galhart. Ego autem [... nomine] multas feci querelas, adhuc etiam in diebus Nativitatis [..]
l.43 [..] cum audiente Radulfo [querimoniam facerem, ille autem] interrogans cujus modi quererem, et unde [loqueretur liber]
l.44 dixi. Ille vero dixit se scire hominem quemdam hujusmodi librum habentem scilicet Albericum presbiterum. Forte [fortuito]
l.45 aderat ibi quidam, qui nobiscum erat, cui librum [adcommodaverat] et interdixerat ne mihi ostenderet, [et] tamen ostendit.
l.46 Ostenso autem libro, et recognito, et iterum [reposto, fecimus] eum venire, cui ipse Radulfus obviam ivit, et [separatim duxit]
l.47 et de libro interrogavit quem sepe viderat [eum legentem.] Ille autem juravit fidem quam sibi deberet, et dominicum corpus quod ipso
l.48 die sacraverat, illum librum non esse in tota patria illa, sed reddidisse Rigardo Paenel, qui sibi adcommodaverat. Radulfus
l.49 autem hoc audiens dixit, jam forsitan pejus evenerit, et jussit librum afferri. Huic rei adfuerunt quatuor monachi
l.50 Sancti Martini, Bernardus, Fulkerius, Rialonus, et ego Albertus, unus autem Sancti Calileffi. Et fuit ipse Radulfus et Juhellus [Urvoii]
l.51 filius, et Johanne villicus, et Lupellus, Troserius, Leonardus et presbiter Damarhocus. Illum sic probatum et multis aliis rebus adcusatum
l.52 projeci ab ecclesia. Quem modo non retinet fides, nec jusjurandum, neque fidejussores, quin faciat monachis et presbitero quicquid mali
l.53 potest. Succedente vero tempore, Arnulfo Redonensi archidiacono circumeunte ut consuetudinis est Redonensem parrochiam contigit ut ad oppidum
l.54 Filgeriacense veniret, ibique descenderet apud domum monachorum. Quod audiens populus Filgeriacensis venit ad eum petens ab eo confessionem et penitentiam
l.55 peccatorum suorum. Inter quos affuerunt quȩdam mulieres conjugate quȩ indicaverunt archidiacono illi se non potuisse habere confes-
l.56-sionem neque penitentiam a suo presbitero Alberico supradicto jam transactis IIIbus seu IIIIor annis, eo quod ipsȩ nollent cum eo
l.57 concumbere. Archidiaconus autem audiens hoc detestandum scelus, miratus est supra quam dici possit. Et veniens domum de ȩcclesia,
l.58 exclamavit palam dolens ac merens, quod re vera parum vel nichil omnino valeret ipse neque episcopus S. Redonensis
l.59 neque monachi illius loci, qui tot et tanta Alberici nefandi presbiteri tolerarent facinora multa.

Date : vers 1089-1092 pour le récit de Foulques et d'Albert, vers 1089-1096 pour la notice complémentaire (voir Mazel).

MARTENE (Dom Edmond), DURAND (Dom Ursin), Thesaurus novus Anecdotorum complectens Regum ac Principum aliorumque virorum illustrium epistolas et diplomata monumenta plura de Schismate Pontificum Aveniensium chronica varia, monumenta historica, varia concilia, statuta synodalia et opuscula varia SS. Patrum aliorum que auctorum Ecclesiasticorum, 5 vol., Paris, 1717, t. 1, col. 253.

LA BORDERIE (Arthur de) et LA BIGNE DE VILLENEUVE (Paul de), Chartes du prieuré de la Sainte-Trinité de Fougères, dans Bulletin archéologique de l'association bretonne, 3 (1851), p. 178-201 et 236-250, p. 188-190, n° 5.

MAZEL (F.), LE HUËROU (A.), « Actes de l’abbaye de Marmoutier concernant le prieuré de la Trinité de Fougères, XIe – XIIe siècles : édition et traduction », in Annales de Bretagne et des Pays de l’Ouest, t. 113, n° 3 (2006), p. 137-165, p. 148-154, n° 4.

MAZEL (F.), « Seigneurs, moines et chanoines : pouvoir local et enjeux ecclésiaux à Fougères à l’époque grégorienne (milieu XIe – milieu XIIe siècle) », in Annales de Bretagne et des Pays de l’Ouest, t. 113, n° 3 (2006), p. 105-135, p. 121-124 (commentaire).