Réglement par le roi Guillaume le Conquérant d'un différend survenu entre les abbayes de Saint-Étienne et de la Trinité de Caen.

l.1 Quisquis Deo seu pro Deo aliquid tribuit, ab ipso omnium bonorum largitore mercedem accipiet. Qua spe ductus, ego WILLEL-
l.2-MUS Anglorum rex, Normannorum et Cenomannorum princeps, trado aecclesiȩ sanctȩ TRINITATIS de Cadomo pro salute animȩ meȩ uxoris,
l.3 filiorum et parentum meorum, et pro adquietatione calumniȩ quam [sancti]moniales prȩdictȩ aecclesiȩ sanctȩ TRINITATIS faciebant in ȩcclesia
l.4 et habitatione monachorum Sancti STEPHANI et in parochia burgi eorundem monachorum partem de burgo meo omnino quiete sicut
l.5 in dominio meo habebam in confinio territorii Calucii et Cadomi extra murum. Do etiam licentiam augendi ipsum burgum intra divi-
l.6-sas quas jamdictis sanctimonialibus demonstrando determinavi. A via scilicet ante domum Godefridi juvenis statuta, divisione
l.7 assumpta per maceriam horti Fulcoldi, insursum XLIIIIor perticas adusque lapidem qui ibi in divisione positus est et ex illo lapide in trans-
l.8-verso versus ȩcclesiam sicut recta divisio per desuper granciam transfertur. Sed et item a domo prȩfati Godefridi divisione accepta
l.9 per domum Saxonis deorsum versus aquam, domos et hortos ad eas pertinentes ȩcclesiȩ prȩnominate do modo quo supradictum est. Reti-
l.10-neo autem tres ultimas domos super aquam sitas in dominio meo, rivagium quoque totum et totam aquam juxta ipsum burgum, et ut in ipso burgo
l.11 nullus meus recipiatur burgensis vel in Cadomo in domo per mercedem manens absque mea licentia. Hac quippe mea donatione talem
l.12 concordiam facio inter monachos et sanctimoniales de prȩdicta [calumnia communi] amborum consensu et consilio capitulorum suorum, ut
l.13 monachis remaneat ȩcclesia sancti Nicholai parochiana cum cimiterio suo omnino quieta et omnes parochiani quieti qui in prȩdicto
l.14 burgo monachorum novas domos non de veteribus renovatas sed nunquam antefactas fecerunt, et quicunque in futurum facient
l.15 domos in illis terrȩ mansuris quȩ nunquam ante fuerunt hospitatȩ, et qui in vico illo facient per quem itur Baiocas et ad Montem
l.16 Sancti Michaelis, et quinque de antiquis parochianis, Willelmus videlicet filius Tedbaldi et Rainoldus filius Goldȩ, Goisfridus
l.17 pratarius et [Matildis] et Borningus, necnon et sepelitiones omnium parochianorum sanctimonialium in burgo jamdictorum mona-
l.18-chorum manentium cum pecunia sua quam dare voluerint, ita tamen si in vita sua in cimiterio monachorum sepeliri petierint.
l.19 Remansit etiam eisdem monachis quietum illud de cimiterio Sancti STEPHANI veteris quod est intra burgum suum ultra fossatum meum.
l.20 Sanctimonialibus quoque remanserunt omnino quietȩ duȩ aecclesiȩ suȩ, sancti STEPHANI cognomento veteris et sancti Martini cum cimi-
l.21-teriis et decimis suis juris, et parochiani sexaginta septem videlicet, qui in jamdicto burgo monachorum manentes, ad ipsas aec-
l.22-clesias antiquitus venire solebant et quicunque in futurum eorundem parochianorum mansuras possidebunt. Testes:
l.23 Gislebertus episcopus Ebroicensis, Michael episcopus Abrincensis. Gislebertus episcopus Luxoviensis, Balduinus abbas sancti Eadmundi, Odo Ca-
l.24-pellanus et Goisfridus, Robertus comes de Moritolio, Robertus de Belesme, Osbernus Gifardus, Hubertus de Portu, Godefridus
l.25 filius Alberedȩ, et Turstinus Hastevilain. Ut hȩc igitur in perpetuum inconcussa permaneant, ego Willelmus rex signum
l.26 munimenti imponens, mea auctoritate meorumque primatum consensu firmavi, anno ab incarnatione Domini millesimo
l.27 octogesimo tercio, mense julio, die festivitatis sancti Arnulfi episcopi et martyris. [croix] Signum Willelmi regis.
l.28 Signum [croix] Ricardi de Corceio. Signum [croix] Huberti de Portu. Signum [croix] Sansonis. Signum [croix] Willelmi de Tornebu.
l.29 Signum [croix] Roberti comitis de Moritolio.
l.30 Signum [croix] Roberti de Belesme. Signum Alani comitis.

MUSSET (Lucien), Les actes de Guillaume le Conquérant et de la reine Mathilde pour les abbayes caennaises, Caen, 1967 (Mémoires de la Société des Antiquaires de Normandie, 37), p. 113-118, n° 17.

BATES (David), Regesta regum Anglo-Normannorum : the Acta of William I : 1066-1087, Oxford : Clarendon press, 1998, p. 297-301, n° 64, version 2 et 3.