Louis VI, roi de France, accorde aux serfs de la cathédrale de Paris le droit d'être entendus comme témoins et d'être admis au combat judiciaire contre les hommes libres.

l.1 LUDGOVICUS, DEI GRACIA, FRANCORUM REX, OMNIBUS CHRISTI FIDELIBUS.
l.2 Cum juxta sacratissimarum legum instituta, regia potestas, ex injuncto sibi offitio, ecclesiarum defensioni et honori plurimum
l.3 vaccare debeat, opere pretium est eos quibus tanta permissa est a Deo potestas, earum tranquillitati et paci attentiori sollicitudinis cura
l.4 providere et ad laudem Dei omnipotentis, per quem reges regnant, ecclesias et earum res quodam honoris privilegio decorare, ut in bonis
l.5 actibus et regium morem exerceant et superne retributionis premium indubitanter recipiant. Noverint igitur omnes quia sancte Parisiensis
l.6 ecclesie conventus nostre serenitatis presentiam adierit, conquerendo ostendens et ostendendo conquerens quatinus servi prefate ecclesie seculari-
l.7-bus personis tanto contenptui habebantur, quod in forensibus et civilibus causis vel placitis adversus liberos homines in testimonium nullatenus
l.8 recipiebantur et ecclesiastica mancipia secularibus servis fere in nullo preferebantur; unde res ecclesiastica, ob tanti scilicet dedecoris
l.9 opprobrium, non solummodo vilescebat, sed maximum diminutionis incommodum de die in diem incurrebat. Cognita vero ecclesiȩ
l.10 querela, motus tam ratione quam dilectione, necessarium duxi a Parisiensi ecclesia, nobis quidem inter alias familiarissima, tantum scandalum
l.11 omnino removere et regiam sedem regio benefitio sublimare. Ego igitur Lugdovicus, Dei clemencia, Francorum rex, communi quidem epis-
l.12-coporum ac procerum nostrorum consilio et assensu, regie auctoritatis decreto instituo et decerno, ut servi sancte Parisiensis ecclesie, illi scilicet qui
l.13 proprie ad canonicos pertinent, adversus omnes homines, tam liberos quam servos, in omnibus causis, placitis et negotiis, liberam et perfectam habe-
l.14-ant testificandi et bellandi licentiam et nemo umquam, servitutis occasionem eis opponens, in eorum testimonio ullam dare presumat calunpniam.
l.15 Hac autem ratione licentiam testificandi ea que viderint et audierint eis concedimus, quod, si aliquis liber homo in eadem causa de falso testimo-
l.16-nio illos contradicere et conprobare voluerit, aut suam comprobationem duello perficiat, aut, eorum sacramentum sine ulla alia contradictione
l.17 recipiens, illorum testimonio adquiescat. Quod si aliquis temeraria presunptione illorum testimonium in aliquo refutaverit aut calunpniaverit,
l.18 non solum regie auctoritatis et publice institucionis reus existat, sed querelam negotii sui vel placiti inrecuperabiliter amittat, ita scilicet ut pre-
l.19-sunptuosus calunpniator, de querela sua si querat ulterius, non audiatur et, si aliquid ab eo queratur alterius, querele reus et convictus omnino habe-
l.20-atur. Aliud etiam statuimus, ut predictus calunpniator, nisi de tanta calunpnie culpa Parisiensi ecclesie satisfecerit, excumunicationis mucrone feria-
l.21-tur et ad testimonium fatiendum interea non admittatur. Ut autem hujus nostre institutionis edictum perpetue firmitatis privilegio muniatur,
l.22 presentem cartam fieri precepimus, que nostre auctoritatis effectum posterorum memorie tradat et totius retractationis occasionem in perpetuum ex-
l.23-cludat. Ad hec etiam, in testimonium veritatis, nomina episcoporum, comitum ac procerum nostrorum, qui huic carte assensum prebuerunt, inscri-
l.24-bi justum decrevimus et ad extremum sigillo nostre imaginis ipsam cartam signavimus et caractere nostri nominis corroboravimus,
l.25 adstantibus de palatio nostro quorum nomina subtitulata sunt et signa. [croix] Signum Anselli de Garlanda, tunc temporis dapiferi nostri.
l.26 S. Hugonis, cognomine Strabonis, tunc temporis constabularii nostri. S. Guidonis, filii Guidonis de Turre, tunc temporis buticularii nostri.
l.27 S. Guidonis, camerarii nostri. [croix] S. Galonis, Parisiensis episcopi. S. Ivonis, Carnotenssis episcopi. S. Johannis, Aurelianensis episcopi. S. Manasse,
l.28 Meldensis episcopi. S. Odonis, comitis de Corboilo. S. Mathei, comitis de Bellomonte.
l.29 SIGNUM [monogramme] LUGDOVICI REGIS.
l.30 Actum publice Parisius regio palatio, anno ab incarnatione Domini MCVIIIo, indictione Ia, anno regni nostri Io.
l.31 Stephanus cancellarius relegendo subscripsit.
l.32 [sceau].

TARDIF (Jules), Monuments historiques - Paris, 1866, (Archives de l'Empire. Inventaires et documents), p. 198, n° 334.

LASTEYRIE (Robert de), Cartulaire général de Paris, 1 vol., Paris, 1887, t. 1, p. 169-171.

DUFOUR (Jean), Recueil des actes de Louis VI, roi de France : 1108-1137, Paris : De Boccard, 1992-1994, 4 vol. (Chartes et diplômes relatifs à l'histoire de France), t. 1, p. 43-46, n° 22.