Description
-
Jean XXII (1316-1334)
-
Committit Bertrando electo Ostien. (antea tit. s. Marcelli presb. card.), apost. sedis legato, ut capitulum generale fratrum Min. Bononiae proxime celebrandum moderaturis assistat ipsosque praesidentes sex diebus post monet, ut legato eiusque consiliis morem gerant.1
-
1328, aprilis 23 et 29, Avinione.
-
1328
-
a) Dilecto filio Bertrando electo Ostiensi, apostolicae sedis legato.
Cum ex eo, quod dilecti filii Michaelis ordinis fratrum Minorum generalis ministri praesentia nobis existat pro certis negotiis opportuna, idem minister in generali ordinis capitulo Bononiae in instanti festo Pentecostes (dante Domino) celebrando personaliter nequeat interesse, nosque intensis desideriis affectemus, quod dictum capitulum ad Dei laudem et ecclesiae sanctae suae praedictique honorem ordinis et statum prosperum celebretur, fraternitati tuae, de qua fiduciam in Domino gerimus specialem, per apostolica scripta committimus et mandamus, quatenus illis, quos praefatus minister iuxta sui constitutiones ordinis vicarios ordinabit aut per easdem constitutiones extiterint ordinati, ut praemissa promptius exequi valeant, assistas vice nostra favoribus et auxiliis opportunis, eisdem in virtute sanctae obedientiae districtius iniungendo, ut favore prorsus et odio relegatis praedicta vigilantibus studiis exequantur. Quod si forsitan ipsos indispositos senseris ad eadem, ipsis adiungendo alium vel alios seu etiam subrogando sic cures sedulo super his providere, quod dictum capitulum ad laudem divini nominis et ecclesiae sanctae Dei ac dicti ordinis honorem et commodum celebretur. Super quibus omnibus et ea tangentibus tibi plenam et liberam auctoritate praesentium concedimus facultatem: contradictores quoslibet et rebelles per censuram ecclesiasticam appellatione postposita compescendo, non obstantibus quibuscunque privilegiis, indulgentiis et litteris apostolicis eidem ordini aut personis ipsius generaliter vel specialiter sub quacunque forma vel expressione verborum ab apostolica sede concessis, etiamsi de illis esset in praesentibus specialis et expressa ac de verbo ad verbum mentio facienda, quae quoad hoc nulli volumus suffragari, aut si eis vel eorum aliquibus communiter vel divisim ab eadem sede sit indultum, quod interdici, suspendi vel excommunicari non possint per litteras apostolicas non facientes plenam et expressam ac de verbo ad verbum de indulto huiusmodi mentionem. Datum Avinione, IX kalendas maii, anno duodecimo.
b) Praesidentibus et aliis ordinis Minorum fratribus in generali eiusdem ordinis capitulo Bononiae celebrando in proximo congregandis.
Cum ex eo, quod dilecti filii Michaelis ..... celebretur, venerabili fratri episcopo Ostiensi, apostolicae sedis legato, ut vobis assistat vice nostra super his opportunis auxiliis et favoribus, damus per nostras alias litteras in mandatis. Et licet prudentiam vestram ad ea in eodem capitulo exequenda, quae ad laudem divini nominis et ecclesiae sanctae Dei dictique ordinis honorem et commodum respiciunt, supponamus indubie satis doctam, quia tamen iuxta illum poeticum: « Non nocet emisso subdere calcar equo » sollicitare sollicitos et attentos attentiores reddere saepe prodest, providentiam vestram rogamus, monemus et hortamur in Domino, quatenus odio et favore prorsus abiectis circa praemissa sitis solliciti et intenti praefato legato eiusque consiliis et persuasionibus salubribus efficaciter intendentes, ut extirpatis vitiis et plantatis et auctis virtutibus cuncta in ordine praedicto succedant prospera et vos in conspectu maiestatis divinae acceptiores efficiamini ac nostram et apostolicae sedis benedictionem et gratiam uberius acquiratis. Porro, quia nostri Salvatoris informamur exemplo, ut in fluctuationibus imminentibus pelagi mundi huius ad divinum auxilium recurramus, precibus vestris adiicimus devote et humiliter implorantes, ut pro nobis ac statu ecclesiae, quam flante spiritu procellarum agitari praesentialiter sic nostis, apud eum, qui mari et ventis imperat et quiescunt cuique cum voluerit subest posse, preces devotissimas in humilitate spiritus effundatis, idemque per eumdem ordinem fieri salubriter ordinetis, ut ipse insurgentis huiusmodi fremitus tempestatis quiescere faciens nubilum turbinis in auram transferat prosperam et tranquillam infirmitatemque nostram sua praesenti virtute sic fulciat et sustentet, quod commissum nobis desuper apostolicae servitutis officium iuxta suum beneplacitum exequentes mereamur una cum grege nobis credito post huiusmodi vitae labentis miseriam ad quietis perennis beatitudinem misericorditer pervenire. Datum Avinione, III kalendis maii, anno duodecimo.
-
Bullarium Franciscanum romanorum pontificum, tomus I ab Honorio III ad Innocentium IIII, Rome, 1759, n°706., pp.342-343
-
Reg. Vat. t. 114, p. II, f. 95 et 103; apud Wadd. l. c. ad a. 1328 n. 15 et 16. — Quae litterae utraeque magis intelliguntur collatis illis, quibus Michael ord. Min. minister generalis die 13 aprilis 1328 in domo fratrum Minorum Avinionen. (coram fratribus Francisco de Aesculo, in s. theol. doctore et lectore tunc in ipso conventu fr. Min. Avin., Guilelmo Ocham de Anglia, in s. pag. magistro, Bonagratia de Pergamo, iuris utriusque perito, Lanfranco de eadem terra, notario, Guidone de Pupio notario) protestando atque appellando conqueritur, se a summo pontifice die 9 aprilis 1328 in audientia habita iniuste esse tractatum. Cuius documenti (cfr. cod. bibl. Vat. t. 4009, f. 13 et 14, ed. Baluze l. c. III, 238) haec sunt verba: « Ego frater Michael de Caesena ordinis fratrum Minorum minister generalis et servus, meo proprio nomine et etiam nomine et vice capituli generalis ac totius ordinis fratrum Minorum et singulorum fratrum ipsius ordinis ac omnium mihi adhaerentium et adhaerere volentium, dico, propono et protestor coram vobis religiosis et honestis viris, quod dominus Ioannes, qui se Ioannem papam XXII appellat, vocavit me ad suam praesentiam per quasdam litteras [supra n. 667 relatas]. Quibus litteris receptis, cum essem corporali infirmitate gravatus, me excusavi ratione dictae infirmitatis, et ipsam excusationem eidem domino Ioanni transmisi et de ea sibi fidem feci per litteras et testimonia vicarii domini episcopi Interamnensis et plurium aliorum fide dignorum et etiam per litteras illustrissimi principis et domini domini Roberti Dei gratia Hierusalem et Siciliae regis, qui de ipsa mea infirmitate certificatus fuerat per medicum suum, quem ad me visitandum in dicta infirmitate transmiserat. Qua excusatione rationabili intellecta per ipsum dominum Ioannem mihi mandavit et mandari et insinuari fecit, quod habebat me rationabiliter excusatum, et quod non fuerat suae intentionis nec volebat, quod supra posse laborarem in veniendo ad eum, sed cum commode possem ad eum assumpta corporis sanitate venirem (cfr. supra n. 687). Postea ego corporali sanitate aliqualiter assumpta studui pro posse ad ipsius domini Ioannis praesentiam festinare. Et cum multis periculis propriae personae 2 die mensis dec. anno Domini MCCCXXVII ad ipsum veni et me coram eo personaliter praesentavi, et ipse me pacifice ac benigne recepit, audivit et pertractavit; et postea expressit et specificavit mihi causam, quare me vocaverat ad suam praesentiam, dicens, quod me vocaverat ex eo, quod ipse intellexerat, quod aliquae provinciae dicti ordinis propter malum regimen ipsarum provinciarum ministrorum detrimenta et pericula gravia patiebantur: quodque ipse mihi hoc non imputabat nec imputandum esse censebat pro eo, quod ego per me non habebam potestatem praevidendi provinciis de ministris. Et specialiter ipse dominus Ioannes tunc mihi nominavit provincias sancti Francisci et Aragoniae, in quibus huiusmodi pericula et detrimenta esse dicebat, et mandavit ac commisit mihi, quod ministros dictarum duarum provinciarum absolverem et eisdem de ministris idoneis et sufficientibus providerem. Et sic pacifice et quiete de ipsius domini Ioannis voluntate remansi in Avinione a dicta die 2 mensis decembris usque ad diem 8 mensis aprilis, de nullo crimine denunciatus vel etiam accusatus. Et postea ipse dominus Ioannes vocavit me ad suam praesentiam die 9 ipsius mensis aprilis; et cum fui in eius praesentia constitutus et essent ibi praesentes dominus frater Bertrandus de Turre cardinalis et fratres Raymundus de Lados procurator generalis dicti ordinis, Petrus de Prato minister provinciae sancti Francisci et Laurentius de Coalchano baccalarius conventus Avinionensis ordinis praedicti, ipse dominus Ioannes in praedictorum praesentia dixit et asseruit me fautorem haereticorum et specialiter increpavit me de quadam littera capituli generalis facta Perus ii [cfr. supra not. ad n. 486], increpans me et ipsum capitulum generale, quod pendente quaestione in curia per ipsum proposita praesumpseram una cum capitulo generali eam determinare: quam litteram capituli generalis frequenter dixit fuisse et esse haereticam, sicut de huiusmodi increpatione et assertione sive dicto constat etiam per litteras manu propria dicti procuratoris scriptas et subscriptionibus ac testimoniis dictorum fratrum roboratas. Et cum eidem domino Ioanni dicerem constanter, quod dicta littera dicti generalis capituli non erat haeretica, sed catholica, cum certum sit, quod assertio ipsius generalis capituli in ipsa littera contenta in sententia eadem est penitus cum determinatione domini Nicolai papae III posita in decretali (extra de verbor. signif. cap. Exiit § porro); unde, si esset haeretica, sequeretur, quod ipse dominus Nicolaus papa, qui talem determinationem fecit, fuisset haereticus. Tunc ipse dominus Ioannes praecepit mihi sub poena excommunicationis, privationis officii mei et inhabilitationis ad quodcunque officium et beneficium, quod non exirem de Romana curia sine sua licentia ....... Attendens igitur, quod ipse dominus Ioannes per dictam suam assertionem, qua dixit frequenter dictam litteram capituli generalis fuisse haereticam, me et totum ordinem, capitulum generale et omnes professores et observatores dictae regulae, quae fundata est in dicta veritate per universalem ecclesiam determinata et diffinita, de haeresi et doctrina haeretica redarguit nobisque crimen haeresis imposuit et imponit; et quod, licet diceretur ipsum dominum Ioannem iam dudum ante praedictam assertionem et increpationem tria statuta fecisse et per mundum publice divulgasse, quorum primum incipit Ad conditorem, secundum Cum inter nonnullos, tertium Quia quorundam, per quae dictam determinationem ecclesiae et confessionem capituli generalis iudicasse haereticas videbatur, tamen mihi nondum pro certo innotuit, quod ipse dominus Ioannes firmiter crederet, assereret et teneret, ipsas ecclesiae determinationem et dictam litteram generalis capituli fore haereticas: sed per dictam suam assertionem et increpationem pro certo innotuit. Insuper attendens, quod ipse dominus Ioannes dictam determinationem in dicta decretali Exiit contentam dicendo haereticam se ipsum proprio iudicio de haeresi iudicat et condemnat, prout ex pluribus gestis, approbatis et statutis ac ordinatis per ipsum ostenditur evidenter: et primo ex eo, quod tempore generalis concilii Viennensis dominus Clemens V sacro approbante concilio fecit declarationem et decretalem solemnem, quae incipit Exivi de Paradiso, quam ipse dominus Ioannes postmodum approbavit et eam in septimo libro poni et inseri fecit ac mandavit, quod omnes ipsa decretali utantur tam in iudiciis quam in scholis, ut patet in prooemio, quod ipse dominus Ioannes super ipsum librum septimum ordinavit, in qua declaratione domini Clementis V inter cetera determinatio facta per dominum Nicolaum III et posita in dicta decretali Exiit approbatur et nominatim abdicatio proprietatis et dominii omnium rerum tam in speciali quam in communi, quam fratres dicti ordinis profitentur, tanquam caelestis vitae forma et salutaris doctrina et tanquam paupertas altissima ad perfectionem deducens et solo Deo contenta approbatur et multipliciter commendatur: ex quibus sequitur manifeste, quod, si ipse dominus Ioannes illud, quod tam solemniter approbavit, nunc haereticum asserit, se ipsum de haeresi proprio iudicio iudicat et condemnat; secundo ex eo, quod postmodum coram ipso domino Ioanne suborta materia altercationis et disputationis super dictis regula et declarationibus ipse dominus Ioannes post longam et multam examinationem et deliberationem praehabitam de consilio collegii dominorum cardinalium pronunciavit et dixit, saepedictas declarationes dominorum Nicolai III et Clementis V salubriter editas, solidas quidem, claras et lucidas multaque maturitate digestas et dictam religionem sanctam de die in diem, de virtute in virtutem ad perfectionem tendere, terrena despiciendo et caelestia complectendo, prout haec et alia in constitutione sive declaratione ipsius domini Ioannis, quae incipit Quorundam exigit, plenius continentur; item in quadam alia constitutione facta per ipsum dominum Ioannem, quae incipit Gloriosam, pronunciavit sive asseruit, dictum ordinem fratrum Minorum ab ipso suae fundationis exordio dicti almi confessoris beati Francisci regulari traditione et apostolicae sedis confirmatione fore in vita et doctrina Christi et ecclesiae ipsius indissolubili quadam textura connexum, fide clarum, spe validum, charitate profusum, humilitate placidum, obeditione devotum, velut singulare iubar sanctitatis exemplo ac doctrinae verbo per universum orbem claruisse et ecclesiastico decori multum utilitatis et inclytae alacritatis plurimum invexisse; ex quibus clare patet, quod nunc saepedictam determinationem in saepedicta decretali Exiit § porro positam asserendo esse haereticam se ipsum condemnat et proprio iudio multipliciter de haeresi iudicat; sequeretur etiam ex hoc, quod, ex quo dominus Nicolaus III fecit dictam determinationem, fuisset haereticus manifestus et quod gesta per eum fuissent nulla et nullius valoris et momenti, et quod domini Bonifatius VIII et Clemens V, ex quo talem determinationem approbaverunt, fuissent haeretici et quod gesta per eos non tenuissent et quod cardinales facti per ipsos summos pontifices, qui consenserunt in ipsam determinationem, non fuissent veri nec legitimi cardinales, et quod ipse dominus Ioannes electus ab ipsis nunquam fuisset verus papa: quam ob rem ego praefatus frater Michael dicti ordinis fratrum Minorum generalis minister, sentiens me gravatum et dictum generale capitulum et omnes et singulos fratres dicti ordinis et ipsum totum ordinem ac etiam universalem ecclesiam ex praedictis increpatione et assertione ac praecepto factis per ipsum dominum Ioannem et ex omnibus aliis gestis, statutis et ordinatis per ipsum dominum Ioannem in diminutionem sive derogationem aut praeiudicium vel infamiam praedictarum confessionum et declarationum saepedicti capituli generalis et declarationum dominorum Nicolai III et Clementis V et cuiuscunque seu alicuius earum enormiter aggravatum, et ex probabilibus et similibus coniecturis et rationabilibus causis timens inposterum per ipsum dominum Ioannem fortius aggravari, protestor coram religiosis vobis et honestis personis, quod ego praefatus Michael iusto metu ductus (tali videlicet, qui possit cadere in constantem virum) non sum ausus, hanc appellationem et provocationem coram ipso domino Ioanne facere sive interponere nec eam sibi porrigere et praesentare, unde nunc coram vobis religiosis et honestis viris personaliter constitutus de isto metu iusto protestor et in vestra praesentia praedictas increpationem, assertionem et attestationem ad dictum praeceptum factum per dominum Ioannem et omnia alia gesta et facta per ipsum in mei ac dicti capituli ac ordinis et fratrum praeiudicium, iniuriam et gravamen et in derogationem dictarum declarationum dominorum Nicolai III et Clementis V et quodlibet eorum, et omnia et singula, quae sequerentur ex praedictis vel eorum occasione fierent, fuisse et esse et censeri debere nulla, nullius valoris et momenti, et quatenus de facto processerunt, sive facta et gesta sunt, ab eis omnibus et singulis, quae sequuta fuissent vel sequerentur ex ipsis, in his scriptis dicto nomine coram vobis ad sedem apostolicam provoco et appello et, si et in quantum iura postulant et requirunt, apostolos instanter et iterum cum instantia peto; et subiicio me et dicta mea et praedictos ordinem et fratres et omnes et singulos mihi adhaerentes et adhaere volentes correctioni, protectioni et defensioni sedis apostolicae et sanctae matris ecclesiae; protestans insuper, quod si de cetero coram praefato domino Ioanne me praesentarem, quod ex dicto metu iusto ductus hoc faciam, et quod mihi dicto nomine per hoc nullum praeiudicium generetur sive afferatur, cum iustus metus de iure me excuset; et quod per aliquam praesentationem vel aliquem actum, quem de cetero facerem post appellationem huiusmodi, non intendo ab huiusmodi protestatione, provocatione et appellatione ac libello aliquatenus recedere, sed eidem volo efficaciter semper inhaerere ». Res quum ita essent, summus pontifex Michaelem de Caesen a ministrum generalem vetuit, ne capitulum generale a fratribus Minoribus Bononiae circa festum Pentecostis a. 1328 celebrandum adiret. Cui capitulo vicarios ipsius ministri generalis iussit praesidere eisque assistere Bertrandum (cognom. Poyeti) S. R. E. cardinalem et sedis apostolicae in Lombardia legatum, iis quae supra retulimus mandatis instructum. Enimvero Ioannes XXII consilio ducebatur, ut cardinali suadente alius Minorum frater Michaeli de Caesena a capitulo subrogaretur minister generalis. Sed Michael maiore auctoritate tum adhuc pollebat, quam quod per fratres capitulares supremo ordinis ministerio privaretur. Res igitur Bononiae actae ei erant secundae. Nihilominus melius sibi consulendum esse duxit ipse Michael eo, ut unacum fratribus Guilelmo de Okam et Bonagratia de Pergamo Avinione aufugeret. Cfr. infra nn. 711-714.
1