Description
-
Léon IX (1049-1054)
-
Les évêques en Afrique Pierre et Jean
-
[1053]
-
n.c.
-
Lettre, général (avant 1198)
-
Louis de Mas-Latrie, « Traités et documents divers concernant les relations des chrétiens et des Arabes au Moyen Âge », dans Traités de paix et de commerce et documents divers concernant les relations des chrétiens avec les Arabes de l'Afrique septentrionale au Moyen Âge, Paris : Plon, 1866, n. 2, p. 3-5 [en ligne].
-
Philippe Labbe, Sacrosancta concilia ad regiam editionem exacta..., Paris, 15 t., 1671-1672, t. IX, col. 973 [en ligne].
-
Gian Domenico Mansi, Sanctorum conciliorum nova et amplissima collectio..., Florence/Venise, 31 vol., 1759-1798, t. XIX, col. 658-660 [en ligne].
-
Jacques Paul Migne, Patrologia latina, 221 vol., Paris, 1e éd. 1844-1864, t. 143, col. 729-731 [en ligne], d'après Mansi.
-
Léon IX, écrivant à Pierre et à Jean, évêques en Afrique, les loue de la déférence qu'ils témoignent à l'Église romaine et du zèle qu'ils montrent en défendant les droits de l'archevêque de Carthage contre les prétentions de l'évêque de Gummi; il les engage à persévérer dans ces sentiments, attendu que l'archevêque de Carthage, alors même que cette ville deviendrait entièrement déserte et inhabitée, doit conserver la prééminence que lui ont donnée sur toute l'Afrique, après le pontife de Rome, les conciles et les décisions du Siège apostolique.
-
Leo episcopus, servus servorum Dei, dilectissimis in Christo fratribus Petro et Joanni, episcopis, salutem et apostolicam benedictionem.
Decus ecclesiarum Africanarum ita conculcatum a gentibus nimium dolemus, ut modo vix quinque inveniantur episcopi, ubi olim ducenti quinque solebant per concilia plenaria computari; et ibi pauculas oves, quotidianae occisioni deputatas, remansisse, ubi quondam innumerabilis grex Domini sub numerosis arietibus exultabat alta pace. Sed haec peccatis nostris imputantes, justitiam Creatoris collaudantes, timeamus et miserieordiam ejus instanter postulemus ut servos suos tandem respicere dignetur. Quod autem scripsistis nobis pro sanctae Romanae ecclesiae statu nostraque incolumitate vos Dominum gratias agendo exorasse, noveritis nos vestrae fraternitati gratias agere et pro consolatione vestra semper orare. Et revera, fratres, hoc acceptabile est Domino nostro Jesu Christo, ut caput omnibus membris prospiciat et invigilet; membra vero sui capitis salutem sine intermissione quaerant et optent. Bene equidem fecistis quod jussi a nobis concilium de rebus ecclesiasticis habuistis, quod etiam omni anno vel semel agere debetis. Insuperrecte contra Gummitanum episcopum, dignitatem Carthaginensis ecclesiae defendistis ; quia sine dubio, post Romanum pontificem primus archiepiscopus et totius Africae maximus metropolitanus est Carthaginensis episcopus, nec pro aliquo episcopo in tota Africa potest perdere privilegium semel susceptum a sancta Romana et apostolica Sede, sed obtinebit illud usque in finem saeculi et donec in ea invocabitur nomen Domini nostri Jesu Christi, sive deserta jaceat Carthago, sive resurgat gloriosa aliquando. Hoc ex concilio beati martyris Cypriani, hoc ex synodis Aurelii, hoc ex omnibus Africanis conciliis, hoc, quod majus est, ex venerabilium praedecessorum nostrorum Romanorum praesulum decretis aperte monstratur, nec quicumque ille sit Gummitanus episcopus, aliquam licentiam consecrandi episcopos, vel deponendi, seu provinciale concilium convocandi habet sine consensu Carthaginensis archiepiscopi, cujuslibet dignitatis aut potestatis sit. Tantummodo procurabit ille Gummitanus episcopus, quae ad propriam parochiam pertinent; caetera autem, sicut et alii episcopi Africani, consilio Carthaginensis archiepiscopi aget, qui solus in Africa pallium ab apostolica Sede habere solet. Unde et episcopos consecrandi principale et antiquum jus retinet, sicut ex verbis Aurelii in concilio Carthaginensi, capitulo trigesimo nono potest intelligi, cum dicit « In ecclesia ad quam dignata est vestra sanctitas convenire, crebro ac pene per diem dominicam episcopos ordinandos habemus, etc. » Sed hoc vos non lateat, non debere praeter sententiam Romani pontificis universale concilium celebrari, aut episcopos damnari, vel deponi; quia etsi licet examinare, diffinitivam tamen sententiam absque consultu Romani pontificis, ut dictum est, non licet dare. Quod in sanctis canonibus statutum, si quaeritis, potestis invenire. Scilicet quia omnium ecclesiarum majores et difficiliores causae per sanctam et principalem beati Petri Sedem a successoribus ejus diffiniendae sunt, utpote cui divinitus dicitur « Confirma fratres tuos1, etc. Tibi dabo claves regni coelorum, etc.2 »
Nunc, quia de archiepiscopis et metropolitanis sententiam nostram requiritis, venerabilium antecessorum nostrorum dicta aperte demonstrant, id est Clementis, Anacleti, Aniceti et aliorum, ubi ita legitur « Sacerdotum ordo bipartitus est, nec amplius quam duos ordines, id est episcoporum et presbyterorum, nobis collati sunt, nec apostoli docuerunt. » Episcoporum autem ordo unus est quamvis alii praeferantur aliis, sive pro eo quod primas civitates et magis nominatas secundum potentiam aut leges soeculi retinent, sive quod a sanctis patribus pro aliqua reverentia sanctitatis aliquod privilegium dignitatis possident. Nam sicut omnis mundana potestas his gradibus dignitatum a se invicem distat, id est ut primus sit Augustus vel imperator, deinde Caesares, deinde reges, duces et comites atque tribuni, ita et ecclesiastica dignitas ordinata a sanctis patribus invenitur, dicente beato Clemento « In his civitatibus in quibus olim apud ethnicos primi flamines eorum atque primi legis doctores erant, primates vel patriarchae positi sunt, qui reliquorum judicia et majora negotia juste diffinirent, qui etiam non uni provinciae sed pluribus praeessent. » Deinde ubi archiflamines erant paganorum, archiepiscopi instituti sunt Christianorum, qui singulis provinciis praeessent. Ubi vero metropolis erat, quae interpretatur mater civitas, metropolitani erant quippe qui de tribus aut quatuor civitatibus intra aliquam provinciam majori et matri aliarum civitatum praesidebant. Isti aliquando metropolitani tantum nominantur, aliquando vero archiepiscopi, si in ipsa provincia majores non fuerint aliqui. Ubi autem minores civitates habuerint solummodo flamines vel comites, episcopi sunt instituti. Porro tribuni plebis non absurde intelliguntur presbyteri, sive reliqui inferioris ordinis clerici. His omnibus divino et humano privilegio praelatus est pontifex Romanus.
Sed de Africae primatibus aliter intelligendum est, quia in singulis ejus provinciis antiquitus primates instituebantur, non secundum potentiam alicujus civitatis sed secundum tempus suae ordinationis. Quibus tamen omnibus praeerat unus, scilicet Carthaginensis archiepiscopus, qui etiam non incongrue dici potest metropolitanus, propter Carthaginem metropolim totius Africae, quorum supra meminimus. Ita legitur in concilio Carthaginensi, capitulo vigesimo sexto : « Primae sedis episcopus non appelletur princeps sacerdotum, aut summus sacerdos, aut aliquid hujusmodi, sed tantum primae sedis episcopus3 ».
Sanctam vestram fraternitatem, jugiter invigilantem utilitatibus sanctae Dei ecclesiae atque devote pro nobis orantem, sancta et individua Trinitas semper conservet, carissimi fratres. -
1. Luc, XXII.
-
2. Matth., XVI.
-
3. Troisième concile de Carthage, de l'an 397.
Informations
Document
Laurent
Vallière
(CIHAM (UMR 5648)), dans
APOSCRIPTA database
APOSCRIPTA database – Lettres des papes, dir. J. Théry, CIHAM/UMR 5648, éd. électronique TELMA (IRHT), Orléans, 2017 [en ligne], acte n. 27210 (aposcripta-4001), http://telma.irht.cnrs.fr/chartes/en/aposcripta/notice/27210 (mise à jour : 05/04/2019).