Procès devant Lantelme, archevêque d'Embrun, et Isoard, comte de Gap au sujet des biens de Notre-Dame de Chorgues que les seigneurs du lieu voulaient ravir à Saint-Victor de Marseille, au temps de l'abbé Richard.

l.1 Reclamationes quas Willelmus,
l.2 monachus Sancti Victoris Massiliensis,
l.3 fecit domno Ysoardo comiti et archiepiscopo Ebre-
l.4-dunensi, de honore Sanctȩ Mariȩ et Sancti
l.5 Victoris, quem milites Cadurgenses
l.6 et alii homines tollunt. In primis, de
l.7 sponsalitio ecclesiȩ sanctȩ Dei genitricis
l.8 virginis Mariȩ Chadurgensis, quod
l.9 tenebat Poncius de Turre et filii ejus,
l.10 et uxor Johannis fratris ejus, et filius ejus Ge-
l.11-raldus, et Petrus de Roset qui accepit
l.12 uxorem ipsius Johannis, et Vilelmus filius
l.13 ipsius Petri, qui accepit filiam supra-
l.14-dicti Johannis; et propter hanc reclamationem
l.15 Lantelmus, Ebredunensis archiepiscopus, misit
l.16 eos in excommunicatione ut nullum
l.17 divinum officium audirent, et in ipsa
l.18 excomunicatione defunctus est Poncius.
l.19 Monachi autem et sacerdotes noluerunt
l.20 eum sepelire usquequo archiepiscopus [venit],
l.21 et in manu [illius filii dicti Poncii et ma-
l.22-ter] illorum totum quod habebant
l.23 de sponsalitio dereliquerunt Domino
l.24 Deo et sanctȩ Mariȩ et sancto Victori, et mo-
l.25-nachis illius servientibus, in presentia
l.26 domni Ysoardi comitis, et Laugerii
l.27 episcopi Vapicensis, et Poncii Ebrardi deca-
l.28-ni, et Antelmi de Gargaia, et Wilelmi
l.29 Bastardi, et Petri Ranerii, et Bruno-
l.30-nis Stephani et Ugonis de Capdol, et om-
l.31-nium hominum qui ibi aderant.
l.32 Postea vero sepelierunt defunctum.
l.33 Crastina autem die, venerunt mo-
l.34-nachi et illi qui hoc sponsalicium reli-
l.35-querunt coram domno Ysoardo comi-
l.36-te et omnibus illis qui hic super nominati
l.37 sunt; ipse quoque Ysoardus jussit talem
l.38 diffinitionem inter illos, ut monachi
l.39 extra mansiones haberent totum
l.40 sponsalicium, in pace, sine ulla requi-
l.41-sicione, et ipsi filii Poncii haberent
l.42 illas mansiones quas monstraverant de
l.43 sponsalitio, propter fidelitatem Sancti Victoris
l.44 et monachorum, per tale censum quale ipsi
l.45 monachi in unaquaque mansione mitte-
l.46-rent et illud censum monachis Sancti Victoris
l.47 per singulos annos solverent; et si mona-
l.48-chi amplius possunt probare de sponsalicio
l.49 quam ipsi monstraverant, totum quod habe-
l.50-bant de sponsalicio propter fidelitatem perdant,
l.51 sed Vilelmus, prior Cadurgensis, noluit
l.52 facere sine consilio archiepiscopi et mona-
l.53-chorum Sancti Victoris qui in illa provincia
l.54 erant. Constituerunt placitum ut isti
l.55 essent, et infra terminationem pla-
l.56-citi vocavit quendam hominem, nomine
l.57 Brunonem Salomonem, qui habebat de spon-
l.58-salicio, sed ipse noluit venire absque consili-
l.59-o filiorum Pontii, et cum illo homine venit
l.60 Petrus Poncius et Bruno Stephanus. Rogaverunt
l.61 monachos ut nullam injuriam ipsi homi-
l.62-ni facerent, nisi talem qualem Pon-
l.63-cius ipsi faceret. Monachi enim Sancti Victo-
l.64-ris poponderunt quod non facerent,
l.65 sed terram quam ipse Poncius cum illo
l.66 homine tenuerat similiter tenerent,
l.67 sic factum est cum consilio Petri Pon-
l.68-cii et Brunonis Stephani. Interea, ter-
l.69-minacio placiti venit in sabbato ante
l.70 Ramos palmarum. Ad istud placitum
l.71 archiepiscopus non venit; sed duo monachi
l.72 adfuerunt, scilicet Lautardus de Va-
l.73-lerna et Rotbertus de Dromon, et
l.74 quidam milites, Rodulfus Broca et Vi-
l.75-lelmus Bastarcius et Petrus de Roset
l.76 et Bruno Stephanus. Ipsi vero monachi inter
l.77 se acceperunt consilium ut mandatum
l.78 quod domnus Ysoardus fecerat, fieret
l.79 in presentia archiepiscopi et domni Richardi,
l.80 abbatis Massiliensis, revertente eo Rome,
l.81 ipsumque consilium libenter acceperunt.
l.82 Videntes autem quod ita non evenit sicuti putaverant,
l.83 cogitaverunt fraude monachos decipere et honorem Sanctȩ
l.84 Mariȩ et Sancti Victori tollere. Inquirentes namque quandam
l.85 cartulam de sponsalicio in qua sciebant scriptum hominem
l.86 qui excoluerat mansum, nomine Benedet Pela, a quo homi-
l.87-ne accepit nomen mansum Benedet Pela. Longo tempore
l.88 post obitum Benedet Pela, venerunt duo successores ejus
l.89 qui inter se diviserunt mansum in duas partes. Unus vo-
l.90-cabatur Salamus et alter Ferreng. Post hȩc mutatum est
l.91 nomen mansi: una pars vocata est Salamuns, et altera Fer-
l.92-reng. Accepta carta, monstraverunt eam domno Ysoardo,
l.93 et ille vocavit Villelmum, monachum Sancti Victoris, et ostendit ei
l.94 cartam. Lecta carta, contendebant ante comitem.
l.95 Ille, accepto consilio sicuti est prudens, quesivit ut in sua potes-
l.96-tate se firmarent, ut quod ipse juste judicaverit sic fieret.
l.97 Petrus Poncius cum suo ingenio conjunxit sibi Petrum de
l.98 Rosset, dederunt in manu ejus fidejussorem Brunonem Stephanum,
l.99 et monachi dederunt suum fidejussorem. Constituto placito,
l.100 abierunt ad archiepiscopum et dixerunt quia monachi contra
l.101 eum hoc facerant. At ille indignans venit ad placitum
l.102 constitutum. Vocato ad se Villelmo intra ecclesiam Sancti Victo-
l.103-ris, terribiliter increpavit eum in presencia Poncii de Mon-
l.104-gardin. Ille negavit quia contra eum hoc non fecerat,
l.105 sed propter recuperacionem honoris Sanctȩ Mariȩ et Sanctȩ Victoris;
l.106 et ita exeuntes de ecclesia venerunt ante comitem. Ille, audi-
l.107-to hoc verbo, libenter voluit mittere fidejussores in manu
l.108 archiepiscopi ut ipse inter illos recte judicaret. At ille dixit: Sicut
l.109 factum est, sic maneat. Postea convenerunt in unum illi qui
l.110 vocati sunt ad placitum, ut audirent reclamationes.
l.111 Auditis reclamationibus, domnus Ysoardus et archiepiscopus voca-
l.112-verunt Arnaldum Flota et Matfredum de Stella et alios milites.
l.113 Introierunt in ecclesiam Sancti Christofori ut acciperent consilium
l.114 quomodo definirent ut bellum non esset inter monachos, et mi-
l.115-lites. Ipsi vero preparabant singulos homines ad prelium. Judi-
l.116-ces vocaverunt ad consilium Petrum Pontium et Petrum de Rosset
l.117 cum suis, et dixerunt ut Petrus Poncius inquireret matrem suam
l.118 de sponsalicio et totum quod scirent monstrarent monachis sine
l.119 ulla fraude, et, si monachi amplius inquisierint, Petrus Poncius
l.120 manibus suis faciat juramentum quod amplius non scirent.
l.121 Illi libenter receperunt hoc consilium. Recepto consilio, exierunt
l.122 de ȩcclesia ubi erant judices; qui judices vocaverunt Villelmum.
l.123 Ipse autem intravit in ecclesia cum suis; recitaverunt ei placitum quod
l.124 supra diximus; sed ipse noluit recipere neque laudare. Ipsi judices
l.125 dixerunt ei: Quare vos non recipitis hoc placitum? At ille respon-
l.126-dit: Si Petrus Poncius michi monstraverit totum sponsalicium
l.127 sicuti est, ego sine sacramento credam. Et si Petrus Poncius totum sponsalicium non scit, et hoc totum quod scit nobis monstraverit,
l.129 et ipse juraverit quod plus non scit, et nos amplius scimus, pro qua
l.130 re vos dicitis hoc quod nos amplius scimus, propter suum sacramentum
l.131 et propter suam insipienciam, sancti et nos perdamus? At illi dixerunt: Non
l.132 ita fiat; sed in vestra probacione sit quod, si amplius vos probare poteri-
l.133-tis, illud totum in pace habeatis. Tali modo adquieverunt mona-
l.134-chi cum suis. At illi vocaverunt Petrum Poncium et Petrum de Rosset.
l.135 Ipsi autem venerunt ante eos, et judices recitaverunt eis placitum
l.136 sicut dixerant, et ita placuit eis, statimque Petrus Pontius dedit
l.137 fidejussorem per centum solidos in manu archiepiscopi, ut, infra
l.138 quattuor dies quod monachi eum monuerint, sponsalicium
l.139 monstret et sacramentum faciat. Villelmus, antequam exiret,
l.140 de ecclesia, monuit eum ut monstrasset sponsalicium usque ad do-
l.141-minicum diem, qui erat quartus dies. At ille promisit se esse fac-
l.142-turum. In dominico die monuit eum ut monstraret sicut
l.143 promiserat: monstravit sicut antea monstraverat, non amplius.
l.144 Ipse autem interrogavit eum si plus sciret. At ille respondit: Non.
l.145 Et si vos plus non scitis, ego amplius vobis monstrabo. Ostendit,
l.146 ei mansum de Benedet Pela quod modo vocant Salamun et Ferreng,
l.147 et ipse negavit quod non erat de sponsalicio. At ille interroga-
l.148-vit eum de illa masura quȩ vocant Tastaceias, si plus sciret
l.149 quod ipse monstraverat. Ipse respondit: Non. Ego amplius vobis
l.150 monstrabo. Ostendit ei de medietate mansionis de Johan Marc
l.151 usque ad sumitatem ponti. At ille negavit quod non erat de spon-
l.152-salicio. Et ego vobis amplius requiro quȩ de mansione
l.153 Adonet usque ad mansionem de Lanfreiriis. At ille negavit
l.154 quod non erat. Et si vos non cognoscitis quod verum sit hoc
l.155 quod ego dico, quid erit de sacramento? At ille respondit:
l.156 Mane faciam. Et in mane quesivit eum set non est inventus
l.157 de toto die in illa villa. Et sic omnia placita et omnia con-
l.158-silia quȩ sapientes dixerunt in illis remanserunt.
l.159 Malefacta de Petro de Rosset et de filiis ejus contra Sanctam
l.160 Mariam et Sanctum Victorem et contra servientes eorum. Quando Petrus de
l.161 Rosset querebat mulierem quȩ fuit de Johanne de Turre dom-
l.162-no Ysoardo, et filiam Johannis filio suo dare, rogavit Villelmum
l.163 monachum ut pro hac re loqueretur cum comite. Et ipse dixit:
l.164 Nolo hoc facere, quia vestram amiciciam timeo perdere et quia
l.165 vos bene scitis quod hȩc femina non vult sponsalicium Sanctȩ
l.166 Mariȩ et Sancto Victori relinquere, et per hoc archiepiscopus misit eam
l.167 et filios suos in excomunicatione. Ille autem promisit se ut, ante-
l.168-quam eam acciperet, sponsalicium facere relinquere. At
l.169 ille, audita hac convencione, abiit ad domnum Ysoardum
l.170 et de eo fideliter locutus est usquequo mulieres fuerunt fir-
l.171-matȩ. Post hȩc quesivit suam convenientiam et Petrus
l.172 dixit: Faciam. Constituerunt placitum et ad illud placitum
l.173 fuerunt quidam milites, Poncius de Mongardin et Bruno
l.174 Stephanus et Petrus Poncius et Antelmus Guinaz. Quesierunt
l.175 ad monachos ut darent quadraginta solidos propter gripicionem.
l.176 Ipsi autem noluerunt facere, et sic partiti sunt sine amore.
l.177 Post hȩc venit dies constitutus ut acciperent suas uxores.
l.178 Venerunt ad monachos ut facerent eis hordinem, sicut mos est.
l.179 Ipsi noluerunt facere propter excomunicationem in qua erant.
l.180 At illi cum ira et indignacione et minas recesserunt et fecerunt
l.181 nupcias. Factis nupciis, invenerunt quendam presbiterum Sancti Victo-
l.182-ris a Rosset qui volebat ferre vinum ad monachos. Tulerunt ei
l.183 caballum et asinos et contradixerunt vinum. Monachi, hoc fac-
l.184-to audito, miserunt suum priorem ad eos, ut quereret caballum
l.185 et asinos. Illi vero noluerunt ei reddere, sed valde vituperaverunt
l.186 eum de suis loquelis. At ipse venit ante domnum Ysoardum ut face-
l.187-ret ei justiciam. Ille autem vocavit Petrum de Rosset ut monachi
l.188 et ille Petrus in manu ejus darent fidejussores; et sic factum est.
l.189 Ille autem dedit judicium tali modo ut Petrus de Rosset
l.190 totum quod injuste habebat de sponsalicio relinqueret, et sua
l.191 malefacta in finem mitteret et malefacta quȩ fecerat mo-
l.192-nachis eis emendaret.
l.193 Post paucos dies venit Petrus de Rosset et filius ejus ante archi-
l.194-episcopum, in mansione Poncii Causi, et in manu ejus reliquerunt
l.195 totum quod habebant de sponsalicio domino Deo et Sanctȩ
l.196 Mariȩ et Sancto Victori et monachis, in presencia Poncii de Mon-
l.197-gardin et Poncii Causi et Antelmi Guinaz. Et tunc
l.198 solvit eos ab excomunicatione. Interea domnus
l.199 Ysoardus comes perrexit in Yspaniam contra barbaros.
l.200 Viderunt filii Poncii de Turre et Petrus de Rosset
l.201 et filius ejus quod terra remanserat sine potesta-
l.202-te. Oppres[s]erunt valde monachos Sancti Victoris et fami-
l.203-lia eorum, et tulerunt totum quod reliquerant de sponsa-
l.204-licio in manu archiepiscopi domino Deo et Sancte Mariȩ et Sancto Victo-
l.205-ri et monachis, et avenam quam seminaverant in sponsa-
l.206-licio, et vastaverunt prata et messes cum suis caballis
l.207 et bovibus. Et Petrus Poncius fecit cedere salices Sancti Vic-
l.208-toris et monachorum de quibus cooperuit suum torcular,
l.209 et Ysoardus, frater ejus, percussit bubulcum eorum. Et iterum
l.210 in yeme cederunt sui homines salices ad faciendum
l.211 ignem, et retinuerunt substanciam patris eorum, quam
l.212 Sanctus Victor et servientes ejus debebant habere, et tule-
l.213-runt primicias et oblationes de sancta ecclesia. Quid amplius
l.214 dicamus? Vetaverunt petras de rivulis et de campis et
l.215 de vineis ut monasterium non hedificaretur. Audivit
l.216 archiepiscopus quod Petrus Poncius et Petrus de Rosset totum
l.217 sponsalicium recuperaverant, quod in manu ejus relique-
l.218-rant domino Deo et Sanctȩ Mariȩ et Sancto Victori et mona-
l.219-chis; misit eos in excomunicatione. Audita excomunica-
l.220-tione, fecerunt tantum de malo quantum facere potuerunt
l.221 Sanctȩ Mariȩ et Sancto Victori et monachis ; Martino Baillo
l.222 non permiserunt suum gadium dare, sicut decet omnes
l.223 Christianos ad obitum mortis, et propter hoc monachi noluerunt
l.224 eum visitare neque corpus Domini dare. Interim Petrus
l.225 Poncius misit Brunonem Stephanum et Stephanum Pomet ad
l.226 monachos ut eum visitarent. At illi venerunt cum
l.227 corpore et cruce Domini nostri Jhesu Christi ad visitandum hominem.
l.228 Ipsi insurgentes adversus eos ejecerunt foras corpus
l.229 et crucem Domini nostri Jhesu Christi cum fustibus igneis,
l.230 et sic per tribus vicibus hoc fecerunt. Post venit ad obitum.
l.231 Monachi autem sepelierunt eum, et de substancia quam dederat
l.232 suo proprio ore Sanctȩ Mariȩ et Sancto Victori et monacis ejus, Petrus
l.233 Poncius et Petrus de Rosset tulerunt decem solidos quos
l.234 dederunt monachis Sancti Michahelis. Monachi Sancti Victoris fe-
l.235-cerunt reclamationem comitissȩ quȩ erat Gigornio. Ipsa misit
l.236 ad eos quemdam missum ut venirent ad eam. Petrus Poncius
l.237 noluit venire; sed Petrus de Rosset venit ad eam et ipse noluit
l.238 se justificare pro ea; sed fecit sicut usus est facere. Ante eam
l.239 fortiter vituperavit Villelmum monachum de suis turpis-
l.240-simis loquelis. Sic recessit cum ira et minas. Ipsis perseve-
l.241-rantibus in suam duriciam cordis et in excomunicatione,
l.242 venit archiepiscopus ad Cadurgas. Petrus Poncius et Petrus
l.243 de Rosset venerunt ante eum et promiserunt se de illo honore
l.244 pro quo erant excomunicati ut facerent sicuti ipse manda-
l.245-ret, et ut retineret eos de hoc quod ei placeret. Ita fir-
l.246-maverunt in manu archiepiscopi per ducentos solidos. Fidejusso-
l.247-res fuerunt Bruno Stephanus et Petrus Cedal. Archiepiscopus voca-
l.248-vit ad se Petrum Baillum et introierunt in ecclesiam. Construxit
l.249 eum per excomunicationem, ex parte Dei et sancte Mariȩ et sancti
l.250 Victoris, et per fidelitatem quam ei debebat, ut verum diceret
l.251 si hoc erat illud mansum de Benedet Pela quod monachi
l.252 requirebant per sponsalicium Sanctȩ Mariȩ. Petrus Baillus,
l.253 audita excomunicatione, valde iratus est, quia timebat
l.254 eos perdere. Tamen constrictus dixit et affirmavit: Hoc est
l.255 illud mansum de sponsalicio Sanctȩ Mariȩ quod monachi Sancti
l.256 Victoris requirunt. Tunc venerunt foras ad placitum.
l.257 Dixit archiepiscopus quod non teneret placitum, donec veniret
l.258 Ysoardus, filius Poncii de Turre et Giraldus filius
l.259 Johannis de Turre et relinquerent ecclesiam Sanctȩ Mariȩ et spon-
l.260-salicium sicut Petrus Poncius reliquerat. At illi venerunt
l.261 et reliquerunt sicuti Petrus Poncius reliquerat. Et tunc inter-
l.262-rogavit archiepiscopis Petrum Poncium et Petrum de Rosset si cognos-
l.263-cebant quod istud esset illud mansum de Benedet Pela quod mo-
l.264-nachi requirunt per sponsalicium. At illi dixerunt: Nos scimus
l.265 quod istud mansum habemus per vos, et, si vos vultis quod nos
l.266 dicamus ut sit de sponsalicio, nos dicemus. Et ille archiepiscopus
l.267 dixit ad eos: Nolo ut dicatis meam voluntatem, sed hoc volo ut
l.268 vos dicatis veritatem, si vos cognoscitis quod istud mansum sit
l.269 de sponsalicio. At illi dixerunt: Nos non scimus aliud. Tunc
l.270 archiepiscopus ammonuit Petrum Baillum, per fidelitatem quam ei debebat,
l.271 ut verum diceret. At ille respondit: Ego scio quia hoc est
l.272 illud mansum quod monachi requirunt de Benedet Pela et est
l.273 de sponsalicio; sed precor vos ut eos retineatis. Consi l ia tores
l.274 eorum qui venera nt cum eis, scilicet Rodulfus Broca et
l.275 Villelmus Bastarcius, dixerunt: Non sit amplius contentio
l.276 inter monachos et vos; sed archiepiscopus retinead
l.277 vos ut vos sitis sui fideles. At ille dixit: Ego non scio
l.278 de quo eos retineam, quia non cognoncognoscunt quod sit
l.279 de sponsalicio. At illi responderunt: Nos cognoscimus et sci-
l.280-mus, sed precamur ut nos retineatis sicut vestros fideles.
l.281 Tunc archiepiscopus vocavit monachos et milites qui
l.282 cum eo erant. Accepit consilium ut retineret eos de medi-
l.283-etate taschȩ de manso de Benedet Pela quod modo vocant
l.284 Salamun et Ferreng, et de illis mansionibus quas monstra-
l.285-verunt monachis de tenura de Tasta Ceias, excepto illas que
l.286 fuerunt de Stephano Peregrino et excepto illas que fuerunt
l.287 de Guinaz Tasta Ceias. Et illi noluerunt hoc placitum facere,
l.288 [s]ed dixerunt: Nos tale placitum fecerimus quod medietatem de
l.289 manso de Salamun et de Ferreng monachis reliqueri-
l.290-mus, et per illas mansiones quas monstravimus dabimus eis
l.291 tantum de bona terra in optimo loco quantum
l.292 amici nostri et sui laudaverint, et, si hoc eis non placet, habe-
l.293-mus totas mansiones per fidelitatem illorum, et mittant
l.294 in illas censum quod eis solvamus per singulos annos. Et hoc
l.295 archiepiscopo displicuit. Ita partiti sunt. At illi tenu-
l.296-erunt sponsalicium sicut antea fecerunt, et Willelmus
l.297 reclamavit se archiepiscopo Lantelmo et Isoardo comite
l.298 multis vicibus, et ipsi promiserunt se facere justiciam cum si-
l.299-mul venerint Cadorgas. Post multas reclamaci-
l.300-ones quas fecit Willelmus monachis Sancti Victoris
l.301 archiepiscopo supradicto et Isoardo comite, venit comes
l.302 Urgellensis Cadorgas. Tunc Willelmus dixit archiepiscopo
l.303 et Isoardo ut facerunt justiciam de is qui tollebant sponsali-
l.304-cium de ecclesia Sancta Maria, et spoponderunt facere. Tunc voca-
l.305-verunt quedam milites, [s]cilicet Pontio de Merindol et Trin-
l.306-mundo et Brono Stephano a[c] Bertranno, filio ejus, et aliis mul-
l.307-tis, et ingressi sunt in ecclesiam Sancti Christopholi. Tunc interroga-
l.308-vit Isoardus Petro Poncio et Petro de Roset cur post [t]an-
l.309-tas guirpiciones quas fecerant de sponsalicio supradicto
l.310 ipsi tenuissent? Tunc Petrus Poncius dixit: Quia monachi
l.311 amplius requirunt quod non est de sponsalicio. Tunc inter-
l.312-rogavit eos si in totam villam invenirent testes cui crederent.
l.313 Willelmus dixit: Sunt quedam filii Guina Tasta Ceias quem ego
l.314 credam, si per sacramento constringeritis eos. Bruno Stephanus dixit: Non sunt testes idonei, quia nimis sunt juveni. Respondit Willelmus:
l.316 Et si isti juvenes sunt, pater illorum vetulus fuit, qui mihi ad obitum
l.317 mortis suȩ testificavit. Tunc Bruno Stephanus: Neque
l.318 ille idoneus testus fuit, quia nimis erat vetulus. At
l.319 Wilelmus: Et si iste nimis fuit vetulus et filii ejus nimis sunt
l.320 juveni, dicite testem quem vos credatis. Et Petrus Pon-
l.321-cius: Est Petrus Bailus qui bene scit veritatem: ipsum cre-
l.322-dimus si sacramento eum constringatis. Tunc miserunt Ber-
l.323-trannum, filium Brunonem Stephani, ut veniret. At Iso-
l.324-ardus et archiepiscopus dixerunt Petro Bailo ut diceret veri-
l.325-tatem sicut ipse sciebat, ut ipse possit jurare quod ita sit.
l.326 At ille noluit jurare nec dicere veritatem. Illi
l.327 vero constr[i]nxerunt eum per fidelitatem Dei et sancte Marie
l.328 et sancti Marcellini et sancti Victoris, et per fidem quam
l.329 eis debebat, ut verum diceret et juraret. Ille
l.330 constrictus dixit se esse facturum quod ipsi vide-
l.331-bant. At illi: Volumus ut prius dicas verita-
l.332-tem, et postea facias sacramentum. Tunc ille:
l.333 Ego scio quod ille mansus de Benet Pela, quem
l.334 modo vocant Salamon et Ferreng,
l.335 totus, cum suo decimo et tasca et omnes servicio, [est]
l.336 [spon]salicium Sanctȩ Mariȩ. Tunc interrogaverunt eum de mansionibus
l.337 quas monachi requirunt sicut de sponsalicio. At ille dixit:
l.338 Etiam sed de illas mansiones que sunt de mansione scutarii
l.339 usque ad fosato vetulo, retro fuerunt, sed modo examplate sunt; inan-
l.340-tea quia lacior erat via quam modo. Et sic consenserunt omnes et reli-
l.341-querunt hȩc omnia, sicut Petres testificavit, in manu archiepiscopi
l.342 et Willelmi monachi, in presencia Isoardi comitis et militi-
l.343-bus qui ibi aderant. Tunc Isoardus rogavit Willelmum ut eos
l.344 retineret de co sibi placeret. Ille dixit se esse facturum,
l.345 sed non esset stabile sine consilio abbatis. Et illi cognoscen-
l.346-tes veritatem rogaverunt eum ut perduceret eos ante abbatem.
l.347 Ille promisit se esse facturum. Facto parvo intervallo,
l.348 misit domnus abba ad Willelmum legatim ut iret ad eum
l.349 aput Villam Crosam. Et ipse comonuit Petrum de Roset et Pet-
l.350-rum Poncium ut irent cum eo; sed illi noluerunt abire. Post hȩc,
l.351 misit alium nuncium ut iret ad Sanctum Stephanum de Re-
l.352-genna et comonuit eos ut irent illuc, et noluerunt abire.
l.353 Postea venit domnus abbas ad Valerna et misit nun-
l.354-cium ut veniret Willelmus illic. At ille misit nun-
l.355-cium ad Petrum de Roset et ad Petrum Poncium ut irent
l.356 cum eo ad abbate et neclexerunt. Sed Willelmus venit ad abbate
l.357 et rogavit eum ut iret a Cadorgas, ut posset loqui cum illis.
l.358 At ille venit et moratus est illic duobus diebus, et in tercio
l.359 die venerunt cum amicis suis Petrus de Roset et Petrus
l.360 Poncius, ut eos retineret de illo onore quod antea
l.361 reliquerant in manu archiepiscopi et Willelmi monachi,
l.362 de quantum ipse placuerit. Ille dixit: Volo ut dicatis
l.363 michi quantum relinquistis vel quantum cognoscitis. At illi:
l.364 dixerunt: Nos cognoscimus totum mansum de Bendeg Pela
l.365 cum decimo et tasca et omnes servicio, et illa tenuera
l.366 que fuit de Richer, quod modo vocant de Tasta Ceigas.
l.367 Willelmus interrogavit illos de mansiones que in ipsa
l.368 tenura erant, si sic eas cognoscerunt sicut Petrus Bailus
l.369 testificaverat. At illi dixerunt: Etiam. At ille interroga-
l.370-vit eos de illas mansiones que sunt de mansione
l.371 scutarii usque ad fossatum vetulum et de mansione
l.372 de Johan Marcio usque ad sumitate Ponti. At illi
l.373 negaverunt quod non erant de sponsalicio, et Villelmus
l.374 dixit: Quare eas negatis non erant de sponsalicio?
l.375 At illi dixerunt: Quia Petrus Bailus ita non dixit et Villelmus
l.376 Petrus aduc vivit et est in istam villam, vocate eum,
l.377 et audiamus. At illi dixerunt: Nos non credimus ei, si non
l.378 juraverit. Et Willelmus: Quando ipse voluit jurare
l.379 in presencia archiepiscopi et Isoardi comiti, vos dixistis:
l.380 Credimus, et modo dicetis: Non credimus sine sacremento.
l.381 Nos non habemus potestate super eum ut per nos faciat
l.382 sacramentum. Tunc domnus abbas dixit: Expectemus
l.383 archiepiscopo et domno Isoardo, ut ipsi dicant quȩ
l.384 Petrus Bailus ante eos testificavit.
l.385 Et ita remansit.

GUERARD (Benjamin), Cartulaire de l'abbaye Saint-Victor de Marseille, 2 vol., Paris, 1857, t. 2, p. 555-564, n° 1089.

POLY (Jean-Pierre), Catalogue des actes des comtes de Provence, 942-1166, annexe de thèse soutenue à l'Université de Paris II – Assas, s.d. , p. 101-102, n° 202.