Transaction entre le chapitre de Saint-Lézin et Eudes de Blaison au sujet des dîmes de la terre de Blaison données au chapitre par Charles le Chauve, roi des Francs, et usurpées ensuite par les laïques.

l.1 Cum per multa annorum spacia antecessores domni Eudonis de Blazono, et ipse domnus Eudo, et vavassores ejus, et milites eorum, et rustici eorum, multa
l.2 et magna torta canonicis Sancti Licinii assidue facerent, et de suis partibus in quantum possent gravarent eos, magis magisque post mortem comitis Gau-
l.3-fridi, multotiens et innumerabiliter canonici illi et comitibus et episcopis istius terrȩ clamorem inde fecerunt, sed nichil profecerunt. Tandem vero temporibus comi-
l.4-tis Fulconis Gaufridi Martelli nepotis, et Gaufridi episcopi successoris Eusebii qui in quantum poterat justitiae et paci studebat, sentientes canonici tunc
l.5 se posse consequi justiciam clamorem fecerunt super his, et comiti et episcopo suprascriptis. Qui domnum Eudonem convenerunt, et submonuerunt eum, ut coram illis rec-
l.6-tum faceret canonicis. Ille vero noluit, sed quemadmodum antecessores ejus juste an injuste tenuerant se tenere respondit. Canonici hoc audientes nescientes
l.7 quid agerent quia amplius pati nequibant, cum fere jam omnia perdidissent, consilio cleri istius villae prima ebdomada quadragesimae, tristes deposuerunt sanctum LICINIUM
l.8 super spinas, et alia corpora sancta, et omnes reliquias aecclesiae, et crucifixum, et portas aecclesiae spinis obstruxerunt. Comes autem et pontifex super sanctum pietate ducti, coe-
l.9-gerunt domnum Eudonem et suos ad justiciam faciendam, comes minis et precibus, pontifex divini officii interdictu. Tandem domnus Eudo et sui recognoscentes suam injusticiam,
l.10 et canonici cum amore pacis, tum quia justicia partim corrupta erat dimittentes multa quȩ querebant, convenerunt omnes in camera presulis in die Cenae dominicȩ,
l.11 presente comite et presule, ibique post multam verborum collisionem reconciliaverunt eos et comes et presul. Est autem haec concordia. Canonici habebunt omnia quȩ prius habebant
l.12 et decimam, et terragium, et censum, et pasnaticum, et capitalicia, et cȩtera. Haec autem recuperaverunt, carreium, et pastus de trans Ligerim, et haec omnia quȩ subscripta sunt.
l.13 In nullo cimiteriorum faciet amodo domnus Eudo nec suus homo domum, nec vendent aream cymiterii ad faciendum domum absque assensu canonicorum, vel servientis illorum.
l.14 Et si area cymiterii vendita fuerit utrorumque consensu, habebunt canonici medietatem de venditione. De omnibus domibus qu[e] sunt vel quȩ fient in cimiteriis et de
l.15 antiquis et de novis habebunt canonici medietatem tam in censu quam in vendis. De burgo Sancti Laurentii quem nolunt domnus Eudo nec sui ad presens concedere esse
l.16 in cimiterio nichil habebunt canonici, sed si ibi cymiterium factum fuerit habebunt canonici de eo sicut de aliis cimiteriis. De vineis quȩ ȩdificatȩ sunt ab obitu
l.17 comitis Gaufridi usque huc vel amodo aedificatȩ fuerint ubicunque sint in toto honore Sancti LICINII habebunt canonici totam decimam et justam, et de antiquioribus
l.18 vineis medietatem sicut prius, et si quis dixerit vineam suam esse aedificatam ante mortem comitis Gaufridi, probabit hoc lege aperta. De pratis Valeiae habebunt
l.19 canonici medietatem herbae. De pratis Blazoni habebunt canonici dimidium censum de dominicatura domni Eudonis, et duas partes de vavassoribus, et tantam
l.20 partem de vendis quantam de censu. De omnibus aquis habebunt canonici dimidietatem de dominicatura, et duas partes de casamentis, tam in censu quam in vendis,
l.21 excepto Ligeri, et de Ligeri habebunt canonici census sicuti prius, et in aquis illis habebunt canonici suos piscatores sicut domnus Eudo et sui, seu magnȩ seu parvȩ
l.22 sint aquȩ. De servis ipsorum et aecclesiae habebunt canonici terciam partem cum domno Eudone et suis militibus tam de mobili peccunia quam de haereditatibus et in vita
l.23 et in morte eorum si domnus Eudo vel milites ejus aliquid de eis prendiderint. De vineis quȩ jam deciderunt vel amodo deciderint, et in terra arabilem redierint, habebunt
l.24 canonici decimam et terragium sicut de aliis terris. Aquas de Continiaco concessit domnus Eudo canonicis sicut Adelina eas tenuit. De pasnaticis non dabit nec ven-
l.25-det alicui nec sibi retinebit domnus Eudo partem canonicorum, sed in quo loco pasnaticum recipietur, ibi recipient canonici suam partem pacifice et absque ulla dila-
l.26-cione. Amodo non dabit nec vendet domnus Eudo nec sui terras nec aquas Sancti Licinii, nec servos Sancti Licinii, nec haereditates eorum aliis ȩcclesiis, aut suis aliunde
l.27 servis, nec hereditates servorum suis militibus. Amodo non mittet domnus Eudo canonicum aliquem in aecclesia Sancti Licinii absque assensu canonicorum, si canonici justa ra-
l.28-cione probaverint eum non esse recipiendum. Ab eo autem quem recipient queret domnus Eudo fideliter cum canonicis proficuum aecclesiae quod poterit. Nulli canonicorum
l.29 dabit amodo domnus Eudo licenciam servitorem mittendi in ȩcclesia, nisi assensu canonicorum. Si aliquam versus aliquem canonicorum domnus Eudo aut sui acturi fuerint
l.30 causam, facient inde clamorem in capitulo in presentia aliorum conca[no]nicorum et judicabunt eum ibi canonici canonice. Si aliquam versus domnum Eudonem vel suos
l.31 habent vel habuerint querelam canonici, facient inde clamorem domno Eudoni. Si justitiam eis fecerit, recipient eam. Sin autem, ad comitem et episcopum rever-
l.32-tentur. Pro hac concordia firmiter et pacifice tenenda perdonaverunt canonici domno Eudoni X libras denariorum et leges eorum [et] X modios annonȩ, et decimam omnium
l.33 vinearum suarum a XV annis, tali siquidem conditione ut amodo unoquoque anno eam illis juste redderet. Et ut hȩc concordia rata et firma foret, dederunt inde de-
l.34-xtras in manu comitis domnus Eudo, Radulfus filius Cadilonis, Jaguelinus, Tetbaldus Florentini, Stephanus de Brucis qui erant casati de hono-
l.35-re Sancti Licinii. Et post osculatus est unumquemque canonicorum domnus Eudo, et affidavit eos sicut suos clericos, ne pro hac querela aliquid malum
l.36 aut damnum per se aut per suos eis accideret unde eos liberare posset. Testes autem hujus concordiȩ sunt, ipse comes, ipse presul, Gosfredus Sanctonensis tesararius Sancti Mauricii, Josbertus de-
l.37-canus Sancti Mauricii, Marbodus cardinalis archidiaconus et magister scolarum, Guarnerius alius archidiaconus, Gosfredus cantor, Gosfredus Martini capellanus presulis. Canonici
l.38 Sancti Licinii, Petrus Sanctonensis, Lanfredus, Rainaldus, Girardus, Bernardus, Zacarias, Alcherius, Gosfredulus. Canonici Sancti Laudi, Rotbertus bastardus et Guillelmus,
l.39 Blancardus canonicus Sancti Petri. Laici Albericus Ritberti, Clarenbaldus, Gaufridus de Calumna, Rotbertus filius Rainildis, et alii plures quos tedium est nominare. Ipse etiam
l.40 domnus Eudo et sui supranominati, et Rivallonus quidam miles ejus, et Landricus vicarius ejus. Sabbato vero sancto vigilia Paschae perrexerunt ad ȩcclesiam comes et pontifex cum omnibus
l.41 processionibus clericorum istius villae et multa plebe, et abbas Sancti Albini Girardus cum monachis suis. Ibique coram omnibus disseruit episcopus qua de causa corpora sancta ita
l.42 deposita fuerant, et quomodo domnus Eudo et canonici reconciliati erant. Post hoc, promisit comes et episcopus sancto Licinio et canonicis ut adjuvarent eos, si domnus Eudo vel sui
l.43 hanc concordiam in aliquo violarent, comes capiendo ȩcclesiam, et aecclesiae res in sua manu, et pontifex excommunicando, et sic levaverunt sanctum Licinium et alia
l.44 corpora sancta a terra, et reposuerunt ea in locis suis psallentes et laudantes Deum. Hoc promissum audierunt, Rainaldus de Secreto, Gilduinus frater ejus, Hubertus de Campania,
l.45 Josfredus de Meduana juvenis, Jaguelinus de Mirebello, Matheus Iterii, et multi alii clerici et laici. Huic concordiae noluit interesse Rotaldus qui unus erat ex
l.46 vavassoribus domni Eudonis de honore Sancti Licinii. Hac de causa excommunicavit eum episcopus IIIIta feria Paschae in ipsa ecclesia Sancti Licinii ubi ex more debitam stationem exhi-
l.47-bebat, et ubicunque per totum annum in sacrationibus aecclesiarum aut sollempnibus festis divinum offitium celebravit, illum in nequitia sua perdurantem publice eadem senten-
l.48-tia insequutus est. Anno vero jam transacto, tandem inpulsu amicorum suorum, ipso die Pentecostes, in capitulo Sancti Mauricii, episcopo se presentavit cum amicis suis Ra-
l.49-dulfo Cadilonis, Jaguelino, Stephano de Brucis, Odone de Chalgeio, ibique coram cunctis qui aderant recognoscens et dimittens injustitiam suam, et concordiam
l.50 cum aliis factam, de sua parte pacifice se tenere promittens, deprecatus est presulem ut sui misereretur et eum absolveret. Pontifex autem tali sub conditione ne amplius
l.51 haec torta faceret canonicis, et ut malivolentiam suam illis perdonaret, ad pedes suos prostratum sicut moris est eum absolvit, et post osculatus est eum manuque propria
l.52 aecclesiae eum restituit. Inde vero jussu presulis ad ecclesiam Sancti Johannis cum his supranominatis progrediens, audivit ibi missam dominicam, et antequam missa finiretur ex inimicis ami-
l.53-ci facti sunt ipse et canonici signum pacis ore preferentes, in illo membro aecclesiae quod est inter chorum et capitulum videntibus his, Salomone Rotberti, Halenoco, Gosfre-
l.54-do Burgundo et aliis. ABCDEFGHIKL.