Notice relatant les désaccords entre Raoul [Ier] de Fougères et les moines de Marmoutier au sujet des donations faite par Raoul. Les moines firent appels aux papes Urbain II et Pascal II et l'affaire fut réglée au concile de Nantes (1107) par l'entremise de l'évêque de Rennes Marbode.

l.1 Notum sit omnibus quod Maino de Filgeriis cum multa quȩ litteris commendata habemus huic Majori Monasterio nostro contulerit, etiam canonicalem ȩcclesiam de Filgeriis cum omnibus tam
l.2 ȩcclesiis quam aliis rebus ad eandem canonicaturam pertinentibus Rodulfo filio ejus annuente dedit et concessit hoc modo, ut si aliquando contingeret eandem ȩcclesiam in alium ordinem
l.3 quam canonicorum devenire, nulli monachi nisi nostri possent in eandem ȩcclesiam succedere. Sed cum eodem Mainone mortuo res in manu Rodulfi jure hȩreditario descendisset, factum est
l.4 ut canonicorum ordine transmutato, monachi in res ejusdem ȩcclesiȩ subintrarent, neque tamen nostri sicut justum fuerat, et multo ante tempore prestitutum, sed monachi Sancti Florentii supra-
l.5-dicto Rodulfo concedente, qui tamen monachi ea pertinere nequaquam potuerunt, nostra justicia prevalente. Quod Rodulfus graviter ferens, res easdem acceptas se dixit in manu sua retine-
l.6-re, neque canonicos aut monachos inibi ulterius immittere. Verumtamen cum nos quod nostri juris erat segniter perdere non vellemus, ipso Rodulfo requirente CCXXV libras veterum denariorum
l.7 Redonensium qui fuerunt ante Popelicanos denarios ei prestitimus, quas ab eo recipere constuto termino debuimus, et sic in jus nostrum id est in ȩcclesiam et in omnia quȩ ad eam pertinebant
l.8 intravimus. Sed anno dominicȩ incarnationis MXCVI cum domnus papa Urbanus qui in Gallias advenerat, venditores rerum ȩcclesiasticarum et emptores excommunicationis argueret, Rodul-
l.9-fus idem cui peccunias nostras non dederamus sed prestiteramus, scilicet ut jus nostrum nobis concederet, cum suis hominibus accepto consilio tanquam si ipse venditor et nos emptores fuissemus, excom-
l.10-municationem abhorrescens, donum earumdem ȩcclesiarum quasi parum legitime factum esset, misit in manu domni Marbodi Redonensis eo tempore episcopi. Qui videlicet episcopus concedente
l.11 capitulo suo nos de rebus ȩcclesiasticis revestivit, quȩ vero ad personam laicalem pertinebant nobis Rodulfus redonavit. Sed stimulis avariciȩ incitatus, nos exinde postea devestivit.
l.12 Super hoc cum multas proclamationes fecissemus, nichil tamen aut parum proficientes, tandem usque ad domnum apostolicum Paschalem qui domno Urbano successerat, et in has partes advenerat clamo-
l.13-rem nostrum pertulimus, qui et terram illius interdixit, et Girardo Engolismensi episcopo Romanȩ sedis legato qui a Trecassino concilio in has partes nostras venturus erat in proximo imperavit,
l.14 ut plenam nobis justiciam de eo faceret, nisi ille et peccuniam nostram quam ipse apostolicus nobis reddendam apud Trecas judicavit, redderet, et postea ipsas ȩcclesias, nisi forte eas nobis non debere
l.15 reddi justo ratiocinio assereret. Itaque in Nannetensi concilio idem legatus Girardus scilicet eundem Rodulfum tali conditione obligavit, ut si ille prelibatam preceptionem et judicium
l.16 apostolici infra XV dies a sequenti sabbato nobis non obsequeretur, ab illo die in antea idem ipse excommunicatus haberetur. Igitur Rodulfus ille coactus tam per apostolicum quam etiam per
l.17 legatum necnon et per memoratum Redonensem episcopum, et maxime quia jus nostrum exigebat, res ipsas quia per se sacramento quodam ut dicebat constrictus non poterat, per Damarhocum olim ca-
l.18-nonicum presente et concedente uxore sua in manu episcopi Redonensis refutari adquievit. Et idem episcopus quendam monachum nostrum nomine Garinum de Lanrigan vice nostra de nostro jure revestivit,
l.19 convenientiam quoque de reddenda nobis peccunia nostra audivit cum pluribus et firmavit. Fuit autem talis convenientia, ut infra quinque annos nostram peccuniam haberemus, sin
l.20 autem, terra illius et ipse episcopali interdictione si nobis placeret feriretur, pro qua tamen interdictione nostras ȩcclesias non perderemus, et quandiu de peccunia nostra aliquid remaneret ad sol-
l.21-vendum, tandiu non esset nobis de aliqua calumnia earumdem ȩcclesiarum respondendum. Quod si forte totam peccuniam nobis Rodulfus redderet, et tunc vel ipse vel alius calumniari presumeret,
l.22 causa ipsa in curia Redonensis episcopi pertractanda esset. Quam convenientiam sic tenendam affiduciaverunt nobis per fidem uxor ipsius Rodulfi nomine Avicia et IIIIor de baro-
l.23-nibus ejus, videlicet Maino de Poiliaco, Hamelinus filius Pinelli, Richardus filius Hainonis, Paganus de Eniaco. Quod vidit et audivit ex parte eorum Aulfredus filius Auvredi. [colonne1] Ex parte vero nostra, domnus Marbodus episcopus, Maino Piscis archidiaconus, Rogerius de Normannia archidiaconus, Boisardus camerarius episcopi. [colonne2] De monachis nostris, Garinus de Lanrigan qui recepit donum de manu episcopi, Rodulfus de Curva Spina qui tunc erat prior Sancti Salvatoris, Gaufredus de Mongerii Monte prior Gahardi, Herveus de Janziaco tunc Filgeriarum prior, quem revestivit Herveus de Capella loco episcopi per cordam signi monasterii, et cum eis Rainaldus presbiter de Trembleio, Herveus presbiter de Sancto Salvatore, Gauterius presbiter de Romaniaco, Herveus presbiter de Capella, Rodulfus clericus famulus domni Hervei, Vitalis Copetus famulus domni Garini, et multi alii.

1

MORICE (Dom P.H.), Mémoires pour servir de preuves à l'histoire ecclésiastique et civile de Bretagne, 2 vol., Paris, 1742-1744, t. 7, col. 488-489.

LA BORDERIE (Arthur de) et LA BIGNE DE VILLENEUVE (Paul de), Chartes du prieuré de la Sainte-Trinité de Fougères, dans Bulletin archéologique de l'association bretonne, 3 (1851), p. 178-201 et 236-250, p. 194-195, n° 9.

MAZEL (F.), LE HUËROU (A.), « Actes de l’abbaye de Marmoutier concernant le prieuré de la Trinité de Fougères, XIe – XIIe siècles : édition et traduction », in Annales de Bretagne et des Pays de l’Ouest, t. 113, n° 3 (2006), p. 137-165, p. 154-159, n° 5.

MAZEL (F.), « Seigneurs, moines et chanoines : pouvoir local et enjeux ecclésiaux à Fougères à l’époque grégorienne (milieu XIe – milieu XIIe siècle) », in Annales de Bretagne et des Pays de l’Ouest, t. 113, n° 3 (2006), p. 105-135, p. 124-125 (commentaire).