Charles le Chauve, empereur, confirme les biens de l'abbaye Saint-Corneille de Compiègne et les prescriptions relatives à la vie monastique contenues dans un précepte antérieur. Il accorde l'immunité et de nouveaux biens dont Sarcy en Tardenois.

l.1 [chrisme] [notes_tironiennes] IN NOMINE SANCTAE ET INDIVIDUAE TRINITATIS, KAROLUS ,EJUSDEM DEI OMNIPOTENTIS MISERICORDIA IMPERATOR AUGUSTUS. QUICQUID VOTO AUT GRATIARUM ACTIONE DEO OMNIPOTENTI OFFERIMUS, CUI NON [SOLUM E]A QUAE HABEMUS QUAEQUE DE MANU EJUS ACCEPIMUS SED ETIAM NOSMETIPSOS DEBEMUS, QUI NOS ET PRAEDECESSORES NOSTROS IMPERATORES
l.2 et reges nullo nostr[o] merito sed sua benignissima gratia regium in stemma evehere dignatus est, hoc nobis ad praesentem vitam felicius transigendam et ad futuram uberius capessendam consequentius fore nullo modo dubitamus. Proinde quia divae recordationis imperator, avus scilicet noster Karolus, cui divina providentia monarchiam totius hujus imperii conferre dignata est, in palatio Aquensi cappellam in honore beate Dei genitricis et virginis
l.3 Mariae construxisse ac clericos inibi Domino ob suȩ animȩ remedium atque peccaminum absolutionem pariterque ob dignitatem apicis imperialis deservire constituisse ac congerie quam plurima reliquiarum eundem locum sacrasse multiplicibusque ornamentis excoluisse dinoscitur, nos quoque morem illius imitari ceterorumque regum et imperatorum, decessorum scilicet nostrorum, cupientes, cum pars illa regni nobis sorte divisionis nondum contigerit, infra tamen
l.4 potestatis nostrȩ dicionem in palatio videlicet Conpendio, in honore gloriosȩ Dei genitricis ac perpetuȩ semper virginis Mariȩ monasterium cui regium vocabulum dedimus fundotenus extruximus et donariis quam plurimis Domino juvante ditavimus, atque clericos inibi numero centum, pro statu sanctae Dei ecclesiȩ, pro genitoribus ac progenitoribus nostris, pro nobis, conjuge et prole proque totius regni stabilitate jugiter Domini misericordiam implorare decrevimus. In cujus basilicȩ usus atque
l.5 in prefatorum fratrum necessaria stipendia, villas has perpetuo habendas delegavimus, id est in pago Tardanensi villam Ruminiacum cum cappella et omni integritate sua ; et in pago Belvacensi villam Longogilum, Sacciacum et Mariscum cum omnibus ad se pertinentibus ; et in pago Ambianensi Melvillare et Erptias ; in pago Bolinensi villam Attinium ; et cellam sanctae Magre in pago Tardanensi cum omnibus appendiciis suis ; et in Suessionico villam Bruarias ;
l.6 et in pago Laudunensi Stradonis villam et Bairiacum post Primordii discessum ; et in pago Vermandensi villam Capiacum ; culturam etiam, quam eisdem fratribus ad suos exteriores usus extra monasterium cum piscatura concessimus ; cappellam in Venitta, cappellam in Vermeria, cappellam in Nantoilo, cappellam in Mamaccis post discessum Bertonis ; in pago Noviomensi villulam quae dicitur Bonas Mansiones ; decimas etiam fiscorum
l.7 quas eis per praeceptum concessimus, hoc est decimam [Cas]sini, Vermeriȩ, Cotomariorum, Ridi atque Mamaccis et duas partes decimȩ de Audriaco villa, Dorlindo, Creo[li]cupino, Ferrariis, Cincinniaco, Aminiaco, Vienna, Roseto, Salmuntiaco, Antiniaco, Erchiriaco, Siviniaco, Attiniaco, Belmia, Tasiaco, Bidrico, Pontione, Merlao atque Buxeto et reliquas omnes quas per nostrum praeceptum habent ; et casellas in Burgundia, et pontem
l.8 super fluvium Vitulam pertinentem de Finibus, et omne teloneum annualis mercati cum prato ubi contra Venittam congregari solet. Similiter etiam totius silentii et quietudinis canonice ibi morem observandum et ut a nullo exteriori hospite violetur confirmamus, sicut in eorum prȩcepto dicitur, et de mansionibus aeque liberam canonice licentiam tribuimus, sicut in eodem continetur praecepto. Praeterea
l.9 memorato sancto monasterio et fratribus inibi assiduȩ Domino famulantibus, in die qua dedicationem ipsius sanctae basilicȩ celebravimus, hoc est III nonas maias, per idem nostrae auctoritatis praeceptum concedimus in pago Tardanensi villam Sarciacum cum manso indominicato, et cappellam et quicquid ibi aspicit, vel quicquid ex eadem Otherus olim comes habuit, et in pago Belvacensi, in Bettonicurte, quicquid ibi de Madrin[iaco]
l.10 aspicit. Predicta itaque omnia, villas et res quas ante dedicationem praefatȩ basilicȩ et has quas in ejusdem dedicatione concessimus, cum cappellis et omnibus appendiciis suis, terris, vineis, silvis, pratis, pascuis, aquis aquarumve decursibus, molendinis, mancipiis utriusque sexus desuper commanentibus, vel ad easdem juste legaliterque pertinentibus, exitibus et regressibus et universis legitimis
l.11 terminationibus, saepedicto sancto loco congregationique inibi Domino deservienti aeternaliter habendas et canonice disponendas pro eorum oportunitatibus destinamus et de nostro jure in jus et potestatem ejusdem monasterii transponimus, ita ut quicquid ad hodierna die, sicut in aliis praeceptis nostris ordinabimus, per nos perque successores nostros vel quorumlibet dono divina pietas saepefato loco
l.12 et fratribus conferre voluerit, habeant, teneant atque possideant liberamque ac firmissimam in omnibus habeant potestatem faciendi atque canonice disponendi, eo scilicet ordine ut officinȩ et ministeria ejusdem loci, scilicet luminarium, hospitum ac receptionis pauperum atque stipendiorum fratrum, secundum quod nos aut missi nostri seu praelati ejusdem monasterii congrue disposuerint
l.13 ordinata consistant. Sanccimus denique etiam ut praefate res omnes sub immunitate et tuitionis nostrae defensione ea consistant qua caeterarum ecclesiarum res quae hoc a nobis vel a praedecessoribus nostris obtinere promeruerunt consistere [noscunt]ur, ita ut nemo fidelium nostrorum, vel quislibet ex judiciaria potestate aut ullus ex reliquis, tam praesentibus quam et futuris, in ecclesias aut loca
l.14 vel agros seu reliquas possessiones praefati monasterii quas in quibuslibet pagis vel territoriis juste et legaliter possidet, vel ea quae deinceps in jure ipsius sancti loci divina pietas augeri voluerit, ad causas audiendas vel freda aut tributa exi[gend]a, aut mansionaticos vel pratas faciendas, seu fidejussores tollendos, sive homines tam ingenuos quamque servos super terram ipsius commanentes distrin-
l.15-gendos, aut ullas redibitiones aut inlicitas occasiones requirendas, nostris nec futuris temporibus ingredi audeat, nec ea quae supramemorata sunt penitus exigere praesumat, et quicquid de rebus memoratȩ ecclesiae fiscus sperare poterat, totum nos pro aeterna remuneratione praedicto sancto loco concessisse perpateat, ut perhennibus temporibus in alimonia pauperum et stipendia canonicorum ibidem Domino
l.16 famulantium in augmentum proficiat, quatenus ipsis servis Dei eorumque successoribus pro nobis Domini misericordiam uberius exorare delectet. Et quia praefatas res omnes ex fiscis nostris fuisse constat, volumus pariterque jubemus ut sub ea lege qua res fisci nostri jugiter maneant atque sub eo mundeburde et defensione tueantur ac defendantur, et sub ea tuitione imperiali consistant qua coenobia, Prumbi[a]
l.17 scilicet, quod atavus noster Pipinus construxit, et monasterium sanctimonialium Lauduno in honore sanctae Mariȩ constitutum consistere noscuntur. Enimvero quae in auro, argento et gemmis, vestibus, rebus vel in quibuslibet speciebus eidem loco concessimus, quia ob amorem divini cultus pariterque animȩ nostrae, genitorum ac progenitorum nostrorum remedium Domino consecranda obtulimus, rogamus atque testificatione
l.18 divini nominis interdicimus ut nullus regum aut imperatorum successorum nostrorum, nec quisquam ordinis qualibet dignitate praeditus, ex his quȩ supramemorata sunt quicquam in suos usus accipiat, aut in cappellȩ suae cultus admoveat, nec, sicut [ali]quando factum esse constat, ad aliam ecclesiam quasi sub obtentu elemosinȩ conferat, sed sicut a Domino ac praefato sancto loco dedimus integerrime ac perpetualit[er]
l.19 habenda conservet. His vero omnibus supradictis rebus, quas saepe memorato loco in oportunitate basilice et fratrum praefatorum numero centum suffragia constituimus, nihil minuere quisquam praesumat, sed hȩc nostrae pietatis concessio et imperialis altitudinis sanctio ita perpetuo conservetur, sicut in privilegio domni et sanctissimi patris nostri Johannis apostolici et universalis papae ac aliorum episcoporum
l.20 privilegiis continetur astipulatum ; augere vero si quispiam voluerit, augmentatis et multiplicatis eorum usibus rebus, acumulentur divini cultores servitii. Memoratum denique domni sanctissimi papae Johannis privilegium per hoc nostrae imperialis excellentiȩ dictum confirmamus, atque sicuti sua decrevit sanctio, ita perpetuo mansurum nostra decernit roboratio. Et ut haec nostrae
l.21 donationis auctoritas ac edicti constitutio atque immunitatis roboratio per omnia tempora inviolabiliter in Dei nomine conservetur veriusque credatur, manu propria subter firmavimus et bullarum nostrarum impressionibus insigniri jussimus.
l.22 SIGNUM KAROLI [monogramme] GLORIOSISSIMI IMPERATORIS AUGUSTI. SIGNUM HLUDOVUICI [monogramme] GLORIOSI REGIS.
l.23 [chrisme] AUDACHER NOTARIUS AD VICEM GAUZLINI RECOGNOVIT ET SUBSCRIPSIT [ruche_notes_tironiennes] [subscripsit]. ([croix]) LEGIMUS.
l.24 [chrisme] Datum III nonas maias, indictione X, anno XXXVII regni domni Karoli imperatoris in Franciam et in successione Hlotharii regis VII et imperii secundo. Actum Compendio palatio imperiali. In Dei nomine, feliciter. Amen.

Recueil des historiens des Gaules et de la France (Bouquet, RHF), Paris, 1737-1904, 24 vol. in folio, t. 8, p. 659, n° 272.

MOREL (E.), Cartulaire de l'abbaye de Saint-Corneille de Compiègne, Montdidier puis Paris, 1904-1909, t. 1, p. 1.

TESSIER (Georges), Recueil des actes de Charles II le Chauve, roi de France, 3 vol., Paris, Imprimerie nationale, 1943-1955 (Chartes et diplômes relatifs à l'histoire de France), t. 2, p. 448-454, n° 425.

LOT (F.), LAUER (Ph.), Diplomata Karolinorum. Recueil de reproductions en fac-similé des actes originaux des souverains carolingiens conservés dans les archives et bibliothèques de France, 10 vol., Paris, 1936-1949, t. 5, pl. 20 (fac-similé).