Sentence tranchant en faveur de l'abbaye de Montolieu le différend qui l'opposait à Savigildus, ce dernier ayant reconnu que l'acte sur lequel il fondait ses prétentions n'était pas valide.

l.1 [chrisme] In judicio Isimberto misso Unafredo comite seu et Adaulfo et judices qui jusi sunt causas dirimere et legibus difinire, id est Adefonsus, Ermenfredus, Teudefredus, Teuriscus, Adroarius, Beco, Medenco, Fortes et Senheresus jud[ices], sive in presentia H[ic]tore, Albarico, Salamon, Eliane, Fridirico,
l.2 Asefredo, Ranimiro, Ennecone, Adimiro, Albaro, Gudino, Gomesindo, Adilane et aliorum multorum bonorum ominum, qui cum ipsis ibidem residebant in mallo publico in Narbona civitate, pre multorum omnium alter[c]a[t]iones audiendas et necotiis [c]au[s]arum derimendis vel rectis et justis judi-
l.3-ciis finiendis. Ibique in supradictorum judicio veniens omo, nomine Richimirus, qui est mandatarius de Richimiro abate et de concrecatione Sancti Johanis monesteri, qui situs est in territorio Carcasense justa fluvium Duramno, dicens : Facite mihi justitiam de isto Savigildo d[...]os cuber-
l.4-tos petrineos cum curte, cum exia et recretia earum, sive et terra, sive et vinea qui est in territorio Narbonense, in villa Staciano vel infra ejus terminos, quod devet esse de gamdicto monesterio vel de Richimiro abate et de ejus concrecacione, cui ego mandatarius sum, quod Petrus et uxor sua tradiderunt, nomine Vuarnetrudes, per ipsam
l.5 scripturam qui in isto judicium condicionis est inserta, et abuit ipsa casa Dei et ejus concrecacio inter Vuilafredo et isto Richimiro abatibus legitimam vestituram seu et amplius. Iste Savigildus hoc invasit de illorum potestate malum ordine injuste infra istos duos annos et exblatavit hoc injuste. Nos missus et judi-
l.6-ces, interrocavimus Savigildo : Qui respondis ad hec de hac causa? Savigildus in suo responso dicxit : Ipsas casas petrineas cum curte, exia et recretia earum, sive et terra, sive et vinea ego hoc retineo, set non malum ordine nec injuste, quia ego exinde scripturam emtionis abeo et autorem nomine Petrone, qui ipsas res mihi
l.7 legibus autoricare debet. Tunc nos missus et judices ordinavimus Hictore misso nostro, quod ad Savigildo fidiuxorem tollere faciat, ut se presentare faciat unacum sua scriptura et suos autores nomine Petrone et uxori sue, in villa Pegano que vocant Caputstanio, in placito ante judices in dies XV, et ad Rihimiro mandatario similiter de
l.8 sua presentia ; et si minime fecerint, unusquisque conponat solidos X, et quidquid ibidem ad judices legibus finitum fuerit, de hac causa sic conssistat. [S]uber vero venientes ad placitum const[itut]um in dies XV, in villa Pegano que vocant Caputstanio, Savigildus cum sua scriptura et suum autore, nomine Petrone, et Ri-
l.9-chimirus mandatarius de sua presentia unacum sua scriptura, ante Randrico misso Isimberto qui est missus Unafredo comite seu et Adaulfo, et judices : id est Ermenfredus, Teuriscus, Adalbertus, Vuilimundo, et aliis plures bonis ominibus qui cum ipsis in ipso judicio residebant ; ibique in supradictorum judicio presen-
l.10-tavit [Sa]vigildus suam scripturam et suum autorem, nomine Petrone, qui ipsas res ei legibus autoricare debeat, sicut ille ei fidiuxorem datum abebat. Et cum nos judices ipsam scripturam de Savigildo ante nos relegere ordinaremus, sic in eam insertum invenimus, quomodo Peter eam fecit et uxor sua Aldana de supradic-
l.11-tas res et firmaverunt et testes firmare rogaverunt. Post hec interrogavimus Petrone, si vellis autoricare ipsas res ad jamdicto Savigildo. Peter dicxit : Ipsam scripturam ego eam feci ad jamdicto Savigildo et firmavi et testes firmare rogavi, set ego eam legibus autoricare non possum nec odie nec nulloque tempo-
l.12-re, quia ego et uxor mea Vuarnetrudes antea tradidimus ipsas res per scripturam donacionis ad jamdictum domum Dei, unde iste Rihimirus mandatarius, quam ad isto Savigildo. Richimirus presens stetit et dicxit : Hecce judicium vel relatum ubi ipsa scriptura est inserta, quomodo iste Peter et uxor sua Vuarnetrudes
l.13 tradiderunt ad jamdictum monasterium in honore sancti Johannis vel ejus concrecatione, cui mandatarius ego, ipsas res superius scriptas et abuerunt hoc per os XXX annos seu et amplius per legitimam vestituram, usqueco iste Savigildus eas prendidi[t] de illorum potestatem. Et cum nos judices ordinaremus ipsum judicium relatum ante nos
l.14 relegere, sic invenimus eum verum et legibus factum, et ipsa scriptura qui ibidem est inserta de supradictas res terminum legis inclusum abebat, et vidimus eum de testes juratum et firmatum et de judices legibus roboratum. Post hec interrocavimus Petrone : Qui vellis dicere contra istum judicium ubi ipsa
l.15 scriptura est inserta, si est verus aut legibus factus, aut non? Peter dicxit : In omnibus verus est et legibus factus, sicut ibidem insertum abet et nullam infamiam contra eum dicere non possum, nullo quod tempore. A tunc nos judices cum vidissemus quod Peter sic professus fuit ante nos et sic ipsam scripturam conlaudavit,
l.16 sic ordinavimus eum, ut suam recognitionem exinde scriptisque fecisset, sicut et fecit, ubi dici : Recognosco me ego omo, nomine Peter, in vestrorum judicio ad peticione de isto ominne nomine Richimiro, qui est mandatarius Richimiro abate et de concrecacione Sancti Johannis monesterii, qui s[itus est] in territorio Carcasense
l.17 justa fluvium Duramno, de id unde vos judices me interrogastis, iste relatus quod iste Richimirus mandatarius ostendit ante vos ad relegendum, ubi ipsa scriptura est inserta de casas, curtes, terra et vinea qui sunt infra termios de villa Staciano, territorio, Narbonense, quod ego tradi[di] cum uxori mea nomine Vuarne-
l.18-trude ad jamdicto monasterio, si est verus aut legibus factus, aut non? Taliter vero me recognosco ego jamdictus Peter, quia [ipsa scriptura qui in ipsum relatum est inserta, ego eam feci autoricare mea] jamdicta de supradictas [res, et firmavimus et testes firmare rogavimus], et tradidi ego ipsas res
l.19 per ipsam scripturam ad ipsam domum Dei, sicut in ipsum relatum insertum est ; et iste relatus vel judicius vel qui in eum [ibidem insertum abet in omnibus verus] est et legibus factus, et nullam infamiam contra eum dicere non possum nec odie nec nulloque [tempore, et vera est mea] recognitio. Cum nos judices
l.20 vidissemus quod Peter sic [conlaudavit ipsam] scripturam, quod fecit et tradidit ad ipsam domum Dei, sic interrocavimus Savigildo, [si potebat abere ullam] scripturam aut alia re unde ipsas res partibus suis vindicare debeat. Savigildus dicxit Non possum nec odie nec nulloque tempore nisi ista scrip-
l.21-tura quia non est legibus facta. At tunc nos judices ordinavimus Savigildo, ut eum excidere fecisset sicut [et] fecit, et suam recognitionem exinde scriptis fecisset sicut et fecit, ubi dici : Recognosco me ego omo, nomine Savigildus, in vestrorum judicio a peticione de isto Richimiro qui est man-
l.22-datarius Richimiro abate et de concrecacionem Sancti Johanis monesterii, qui situs est in territorio Carcasense super fluvium Duramno, [de id] unde ille me [repetit per ca]sas, curtes, terra et vinea qui est in villa Staciano, territorio Narbonense, unde ego autorem [debui] dare in vestrorum judicio, set minime hoc feci,
l.23 qui mihi hoc legibus autoricasset: unde vos judices me interrocastis, si abeo exinde autores vel ullam aliam scripturam, unde ipsas res superius scriptas partibus meis vindicare deveam. Taliter vero me recognosco ego jamdictus Savegildus, quia de ipsas res sup[erius script]as non abeo nec abere possum nec scriptu-
l.24-ram nec autores nec nullum indicium veritatis, pro quibus ipsas res superius scriptas partibus meis legibus vindicare debeam nec odie nec nulloque tempore, nisi ista scriptura quod ego in vestrorum judicio absisi, quia non est legibus facta, quia antea fecit ipsa scripturas et tradidit ad ipsam domum Dei quam ad me. A tunc
l.25 nos judices cum vidissemus tales recognitiones de Petrone et de Savilido factas et firmatas et de [ju]dices legibus roboratas, sic perquisivimus in lege Cotorum, in libro V, titulo IIII, era VIIIa, ubi dicit : De is qui aliena vendere vel donare presumserint. Quotiens de vendita vel donata re conten-
l.26-tio comobetur, id est si aliena fortasse vendere vel donare quemcumque constiterit, nullum emtori prejudicio fieri poterit, set ille qui alienam fortasse rem vendere vel donare presumsit, duplam se domino cogatur exolvere, emtori tamen quod accepit pretium retiturus, et penam quam scriptura
l.27 continet inpleturus : et quicquid in profectu conparate rei emtor vel quod donatum accepit, studio sue utilitatis agecerat, a locorum judicibus extimetur, adque ei qui laborare cognoscitur a venditore vel a donatore juris alieni sactisfactio jure retatur. Tunc nos missus et judices, cum vidissemus tales
l.28 recognitiones factas et firmatas de supradictos emines et de judices legibus roboratas, et talem rei veritate de Richimiro mandatario Richimero abate et talem lecum obtoritatis, tunc decrevimus judicium per legem Cotorum, et ordinavimus Randrico misso nostro ut super ipsas res venire faciat, et de furtibus
l.29 Petrone eficat, et partibus Richimiro mandatario Richimiro abate dare et revestire facit, sicut lex Cotorum continet et in unc judicium insertum abet. Dato et confirmato judicio XIIII kalendas decembris, anno XXIII regnante Karolo rege.
l.30 [...] [chrisme] [Adoltus subscripsit]. [chrisme] Adefonsus [subscripsit]. [chrisme] Ermenfredus [subscripsit]. [chrisme] Teu[r]isus [subscripsit]. [chrisme] Teudefridus [subscripsit].
l.31 [Teudemirus qui hunc judicium scripsi, unacum litteras] superpositas super verro VII et [subscripsi] sub die et anno quod supra.

1