< Notice 69>

Recueil d’offices selon l’usage franciscain

Identification

Usage : Non pertinent.

Datation : Allemagne ? à partir de 1482.

Post : 1482

Ante : 1501

Description

Codicologie

Parchemin, 190 f. — Réglure à la mine de plomb ; à longues lignes, 18 (f. 1-180v) et 15 (f. 181-190v) par page ; f. 195v-190v blancs sauf la réglure. — Deux initiales historiées haute de 7 lignes, associée à un encadrement de bordures ornées : Nativité (f. 1), sainte Claire (f. 138v : première leçon de la fête de sainte Claire). Initiales ornées haute de 6 à7 lignes, associée à un encadrement de bordures ornées (f. 21 : début de l’office de la Trinité ; f. 32v : capitule de l’office du Saint-Sacrement ; f. 83v : début de l’office de la Visitation ; f. 121 : collecte des 1^res vêpres de la Saint-Louis d’Anjou ; f. 149 : 1^re leçon de matines de la Saint-Bonaventure) Initiales « puzzle » rouges et bleues, hautes de 4 lignes ornées d’acanthes en grisaille, filigranées de violet et de rouge (f. 4v :début de la première lecture de matines de Noël ; f. 163 : début du psautier) ; initiales filigranées, alternativement bleues à filigrane rouge et rouges à filigrane violet hautes de 2 lignes (début des pièces) ; initiales de couleur alternativement rouges et bleues, hautes d’une ligne (versets). Capitales du texte rehaussées de rouge. — Reliure en veau brun (xvi^e s.), estampée au filet et petits fers. Contregarde inférieure en parchemin de remploi (bifeuillet imprimé avec, sur la page de droite, une litanie des saints).

Relevé

• Ce petit recueil contient quelques offices festifs, parmi lesquels ceux de trois saints franciscains : saint Louis d’Anjou, sainte Claire et saint Bonaventure. Son origine germanique est établie par le style de la décoration et une rubrique rédigée en allemand (f. 139: Disen ymnus sol tu sprechen zů der ers[t]en vesperer ; und den ymnus ‘Generat virgo’ so tu sprechen zů der nocturn).
• La composition et la destination du manuscrit restent énigmatiques. Rien ne vient justifier le choix des fêtes du temporal et du sanctoral, pas plus que la sélection ni l’ordre des psaumes copiés à la fin du volume. La présence de l’office de saint Bonaventure (. 146v-163), canonisé en 1482, repousse la copie du volume après cette date.
• F. 1-20v : Office de Noël (matines et laudes). In nativitate Domini.
• F. 21-32 : Office de la Trinité. Incipit hystoria de sancta Trinitate.
• F. 32-83v : Office de la Fête-Dieu et de ses octaves. Incipit hystoria de Corpore Christi — f. 42 : Répons et antiennes des cantiques évangéliques sous l’octave. Infra scripta responsoria leguntur per octavam — f. 44v : Antiennes des cantiques évangéliques sous l’octave. Subscripte antiphone possunt legi per octavam ad ‘Benedictus’ et ad ‘Magnificat’ — f. 45 : Leçons de matines sous l’octave. Iste lectiones leguntur per octavam de sermonibus doctorum. Feria sexta — f. 49 : Sabbato — f. 55 : Dominica infra octavam — f. 61v : Feria secunda — f. 66v : Feria tercia — f. 72 : Feria quarta — f. 78 : Feria quinta, octava Corporis Christi.
• F.83v-120 : Office de la Visitation et de ses octaves. In festo visitationis Virginis Marie — f. 95 : Leçons de matines des octaves. Secunda die — f. 98v : Tercia feria — f. 102v : Qua[r]ta die — f. 107v : Quinta die celebratur octava apostolorum Petri et Pauli. Sexta die — f. 112 : Septima die — f. 116v : In die octava.
• F. 120-136 : Office de la fête de saint Louis d’Anjou. Incipit hystoria de sancto Ludovico episcopo et confessore — f. 129 : Leçons de matines sous l’octave (2 séries de 9 leçons). Infra octavam leguntur hec lectiones.
• F. 137-146v : Office de la fête de sainte Claire. Sequitur in vigilia sancte Clare.
• F. 146v-163 : Office de la fête de saint Bonaventure. In festo seraphici doctoris sancti Bonaventure de Balneo Regio, ordinis minorum, cardinalis et episcopus et confessor. Et ejus festum semper celebratur dominica secunda julii, duplex majus. — f. 159 : Leçons de matines sous l’octave (1 série de 9 leçons). Lectiones per octavam.
• F. 146v-182v : Recueil de psaumes : Ps. 1-5, 15, 19, 22, 41-42, 71, 80, 83, 46-47, 8, 18, 23, 44-45, 86, 95-97.
• F. 182v-185 : Propre du dimanche sous l’octave de la Fête-Dieu (antiennes des cantiques évangéliques, versicules, collectes, leçons homélitiques). Sabbato infra octavam Corporis Christi.

Edition

F. 146v-163 : Office de la fête de saint Bonaventure. Les pièces rythmiques de cet office ont été déjà éditées par Clemens Blume et Guido M. Dreves dans Analecta hymnica Medii Aevi, t. xv, Leipsich, 1897, p. 170-175. Il a néanmoins semblé intéressant de produire un nouveau témoin de cet office tardif, qui présente plusieurs variantes avec l’édition des Analecta hymnica (indiquées en note : ms.] AH), laquelle ne fournissait bien sûr pas les leçons, capitules, oraisons et versicules reproduits ici (t. V, p. 116 ; t. XXIII, p. 146-147 ; t. XXV, p. 170-175. Les séparations entre les membres des compositions rythmiques sont indiquées par le signe séparateur ( | ).

In festo seraphici doctoris sancti Bonaventure de Balneo Regio, ordinis minorum, cardinalis et episcopus et confessor. Et ejus festum semper celebratur dominica secunda julii, duplex majus.

• In primis vesperis, super psalmos ant. ‘Oa bona, Jhesu, cum ventura, | illustra corda obscura | seraphico doctore, | Ecclesiam quam consperatb | crucemque tuam prompserat | virgineo doctorec.’
• Psalmi dicuntur de confessore et pontifice.
• Ant. ‘Legi Jhesu conclavatur, | fructus crucis proclamatur, | floret sub Gregorio ; | quem Sixtus, vir cherubicus, | hic decoravit celitus | cetus[f. 147] consistorio.’
• Ant. ‘Arbor crucis fructifera, | hunc Jhesum et puerpera, | attraxit in languorem ; | dum gustat ejus corticem | seraphicumque verticem, | sensit vite dulcorem.’
• Ant. ‘Necis faucibus subreptus, | Francisci voto ereptus | puerili in flore | scandit sua vestigia, | crucis Jhesu fastigia, | pullulat in decore.’
• Ant. ‘Bone Jhesu ac venture, | hora mortis tibi cure | sis tui sancti prece ; | nostra delicta abluas | ac errorem ut ab ymasd [sic] | soluti trucise [sic] nece.’
• Cap. ‘Ad vos, o viri, clamito, et vox mea ad filios hominum intellegite et animadvertite, quoniam de rebus magnis locutus sum, et aperientur labia mea ut recte [sic] predicentf. Deo gratias.’
• Ymnus.
  • ‘Virtutum premia suggerit aurea | et sceptrum floride car[f. 147v]pit, ymagine | perlustran[s] ethera flos innocentie | Francisce proles inclita.
  • Rivum mundicie Hales eximiusg | Ade contagium nullum a femore | ceuque comprehendere et moremh celibem | grato testatus famine.
  • Grex alto pectore pollet deitusi, | is ignem, mystica panditurj et abditak, | cuique ingeniil parit neminem, | duos dum voluit spiritus.
  • En suxit dulcia pedibus dogmata | Jhesu, dum oscula fixa multiplicat, | cunctisquem preeminens se aptat lympide | seraphicis ardoribus.
  • Rex Christus luminen hunc claro provehito | suavi tunc graditur, lux Thomas seculi | visere comparem fert gressup, cedite | sanctus sancto colloquitur.
  • O summa Trinitas, supplices possimus [sic] | juvari precibus Bonaven[f. 148]tureque | crimina luere, ab te non possumus, | in tua dimicet dextera. Amen.’
• Vers. ‘Operuit celos gloria ejus’ — Resp. ‘Et laudis ejus plena est terraq.’
• Ad ‘Magnificat’ ant. ‘O lumen syderum, | cardines poli | fervidaque seraphatr, | solium celsi | [s]candis, ab alto | conditor latens | cum te retrahis ; | specie culta | miro protentos | reficis, ob id | mestos solare | condat [sic] precinctos | vicia tunde, | ad nefas desit | glorie inanis.’
• Ps. ‘Magnificat’.
• Or. ‘Deus, qui per gloriosum confessorem et pontificem tuum beatum Bonaventuram doctorem eximium in exponendis sacris Scripturis mirabilia operari dignatus es, presta, quesumus, ut cujus sollempnitatem colimus precibus ejus et meritis indulgentiam consequamur et pacem. Per Dominum.’ [f. 148v]

• Ad matutinas invitatorium. ‘Christo, Eterni Filio, | confiteamus ore, | qui precandidum lylio | Bonaventurum madet rore.’
• Ps. ‘Venite, exultemus’.
• • Ymnus.
  • ‘Arbor est celsus, construxitu | ymbribus ethere fecundis, | semine jactaquev puro | parturit almus, estw ager.
  • Omnibus tenerex hanc humor | frugibus stipat venustis, | singuli carpunt amena | neque fastidiunt gustu.
  • En ramos late tam fortes | brachia tendens ingentem | sustinenty umbram, ne estus | urat contusos merore.
  • Jhesus huic figitur dire, | Jhesus pependit et sitit, | Jhesus ob lacrimas orat | Patrem, exaudit latronem.
  • Vulnere linquidz ob noxas, | ac parenns solatur alma, | spirituumaa Patri clamore | valido reddiditbb, expirat.
  • Arbore sub hac quiescens | fructus destirp[f. 149] sitcc suaves | Bonaventura, quos gustat | patria, nos illuc ducat. Amen.
• In primo nocturno ant. ‘Trina eminet solio | corona laureatus ; | luce, thure et pallio | libetdd Christum beatus.’
• Ant. ‘Divitis Christi pauperes | imbuit more gentes, | ne luxu sin[t] degeneres, | effrenensee terens mentes.’
• Ant. ‘Christum amictus culmine | alte rexit elisos | quosque celico numine | mitis pavit submersos.’
• Vers. ‘Amavit eum Dominus’ Resp. ‘Stola’ff.
• Lectio prima. ‘Gloriosus Deus in sanctis suis, quos sibi ab eterno predestinavit electos, et secundum necessitatem temporum ad salutem humani generis perducit in lucem, cum beatum Bonaventuram vas electionis sibi delegisset ac suis obsequiis in religione sancti [f. 149] Francisci destinasset, quo tamen illius conversio posset aliquando a Deo disponente profecta intelligi, et in illo sue majestatis gloria revelari, eundem in extrema valitudine periclitari permisit. Cujus saluti auxia sollicitudine timens carissima parens, ubi phisicorum quos adhibuit diligentiam frustra experta est et medelarum vires ad illum levandum minus valere comperit, solius Dei opem quem sancta timebat et cui castos pueri mores quo probe ut mater noverat intelligebat acceptos humilite in salutem pueri invocavit, ac sancti Francisci sufragia reverentur implorans, illum si sanum recuperaret ipsius religioni perpetuo devovit. Exaudita est pro divina clementia et sua reverentia, et sanitate [f. 150] recuperata, integer puer evasit, non sine admiratione phisicorum, presertim qui eum statum corporis probe in illo deprehenderant ut humana ope egrum levari posse penitus desperassent. — Tu [autem, Domine, miserere nostri].’
• Resp. ‘Lugdunum lucis splendore | perlustrans mundi oras, | redolens mellico flore | aridos fetu roras | seraphico in doctore | spineta tondens foras.’ Vers. ‘In orto frondis decore, | exuberanti liquore | delectemusgg per horas. — Seraphico.’
• Lectio secunda. ‘Idem jam adolescens ac porro etate provecta, cum religioni maturum se et illi ex parentis voto debitum intelligeret memorque divini mandati per David prophetam humano generi prolati : « Vovete et reddite Domino Deo vestrohh », anno sue etatis circiter secundo et vigesimo habitu religionis sancti [f. 150v] Francisci devotissime suscepit, in quem professionis emissione beneficium illius hiis verbis apetere testatus est : « Voto enim pro me, languente gravissime, ad beatum Franciscum, emisso a matre. Cum adhuc essem parvulum, ab ipsis sum mortis faucibus erutus et in robur vite incolumis restitutus. Quod cum viva memoria teneam, vera nunc confessione profiteor ne tantum beneficium reticens sceleris arguar ut ingratus. » Orationemque ad illum piissime hiis effundens ait : « Accipe igitur, pater beate, quascumque exiles meritisque tuis ac beneficiis gratiarum actiones ; et cum susceperis vota, culpas nostras sic orando excusa, ut a malis presentibus eruas et ad bona sempiterna perducas. — Tu autem, [Domine, miserere nostri].’ »
• Resp. ‘Sertis spirat virentibus | crucis septis stipite | frondibus [f. 151] subcrescentibus, | viridi de cespite | condit salvam torpentibus | falce cum ancipite.’ Vers. ‘Suggerit ob id mentibus | stipatiqueii merentibus | malo precipite. — Condit’
• Lectio III. ‘Igitur vir sanctus, in eadem votacione progrediens, cum omnis ipsius vita in Dei certa cognitione ac contemplacione versaretur, ad quam assequendam per sacrarum Scripturarum assiduam medicacionem per lectionem, orationes et contemplaciones intenderet, docente illo Alexandro de Ales, sacre pagine magistro, tamjj doctrinarum perfectionem adeptus est ut septimo sui ingressus anno, consono magistrorum ordinis judicio delectus, unum librum Sentenciarum in Parisiensi Universitate clarissime legerit [f. 151v] et cathedram magistralem receperit, admirabilis proinde cunctis quod tam parvo spacio eam sufficientiam valuerit comparare. Sed admirentur etiam sane qui res humanas ex naturali tantum cursu, non autem ex divina potencia metiuntur, [quod]kk duos discipulos litterarum pro[r]sus ignaros Emaus oppidum tendentes brevi itineris spacio comitata divinorum seriem plenissime docuit. — Tu autem, [Domine, miserere nostri].’
• Resp. ‘Miranda luce preventus, | cruce Jhesu perculsus | dulcesque promit contentusll, | vocem gracili impulsusmm, | sex seraph alis intentus | contemplatur avulsus. Vers. Hic deliciarum contentus | in orto stillat mulsus. — Sex seraph.’ Vers. ‘Gloria Patri. — Sex.’
• In secundo nocturno ant. ‘Hunc Parisius insignis | alto elebat throno, | que Jhesus ardore ig[f. 152]nis | celesti ditat dono.’
• Ant. ‘Divi Francisci ordinem | ter quinis tribus rexit, | natos per mundi cardinem | ad ardua provexit.’
• Ant. ‘Ut ros ejus eloquium | fragranti flat odore, | nemo ejus fastigium | lingua scandit nec ore.’
• Vers. ‘Elegit eum Dominus sacer[dotem sibi]’ Resp. ‘Ad sacrifi[candum ei hostiam laudis]’nn.
• Lectio IIII. Idem diu dono Sancti Spiritus pro suis assiduis meritis consecutus, magna in dies doctrine accrementa recipiebat, que magis divinitus quam humanitus acquisita videbantur. Cumque per tres annos sequentes cathedram magistralem rexisset, anno sue etatis secundo et tricesimo, inter primos religione et doctrina in ordine habebatur. Namque illi tamquam infinitus thesaurus sciencia erat quo qui usi sunt partici[f. 152v]pes facti sunt amicitie Dei. Et quod notabilius et admirabilius erat in illo quo magis sciencia et auctoritate emerserat, eo magis humilitate mentis deprimebatur. Nec ut plerique litterarum sciencia inflati, vilia ministeria domestica fastidiebat, sed quod vix nec nisi per obedientiam egre, tamen ab illorum executione cohercebatur, reputantibus prelatis indignum si a talibus non ut egregibus sequestraretur in quo Sancti Spiritus gracia habitare perspicue cernebatur. — Tu [autem, Domine, miserere nostri].’
• Resp. ‘Principe mundi sublato | cetus procerum rimari | cepit, quem celitus grato | culmine sublimari, | ide sancti velit spectato | presagio protestari ; | quem eligat preces nato | fundat mitra ornari.’ Vers. ‘Qui virtute [f. 153] adornato | Gregorio dat lustrato | fidem infularioo. — Quem eligat.’
• Lectio quinta. ‘Nec tamen vir sanctus ulla caritatis officia ob litterarias actiones pretermittebat, sed in omnes fratrum oculos intendens si quem forte tristem aut professionis penitentem intelligeret, tanta dulcedine in sermonem conveniebat, consolabatur, monebat ac confirmabat, ut nullus ab eo discederet quinlibens [sic] ceptum religionis iter persequeretur. Infirmorum preterea cura supra quam credibile sit delectabatur, quo ne gravioribus aut contagiosis morbis gravarentur, eo magis se totum eorum obsequio applicabat, quibus officiis cum majorem diei partem absumeret non eo mi[f. 153v] minor erat in publicis lectionibus et interpretacionibus scripturarum, que tanta clarirate audientibus intelligenda reddebat ut ipse auctor illarum merito videri posset. — Tu autem, [Domine, miserere nostri].’
• Resp. ‘Felicem hicpp per secula | quem genuere parentes, | talem et laude dignum | natum orbis pericula | arcentem, quam sacramentesqq | efferunt et benignum.’ Vers. ‘Pandit dulcia pocula | reficiens hic egentes, | crucis ostendens signum. — Arcentem.’
• Lectio sexta. In capitulis vero, aut provincialibus aut generalibus, tanta saiencia ipsius respons dabantur ut jam generalis minister perspecta magnitudine consiliorum illius omni[n]o grave exequendum putaret, in quo tanti viri indicium non antea explorasset. Quibus bonis et graciis illustratus [f. 154], cum jam in religione esset omni merito clarus, defuncto generali ministro tercio decimo ipsius ingressus anno, ex tam multis viris sanctis quibus religio in sua novitate florebat, unus omnium sine contradictione extitit subrogatus. Hic vir sanctus, accingens se gravioribus actionibus, cum jam religiosi cepissent a fundatoris disciplina paululum declinare, ubi movendo, stando, castigando ac operosius laborando ac meliorem vite frugem reduxisset, in capitulo generali quod primum Narbone tenuit, regulam beati Francisci reformavit atque exposuit, ordinemque in provincias et custodias taxavit et duas addidit. Ubi strennue decertans adversus venenosas op[f. 154v]pugnaciones temeratorum et obtrectatorum qui in religionem Mendicantium ac sanctum virum inpudentius ora solverant atque artificiosis calumniis velitabantur, sola justicia atque innocencia tutus, permansit invitus, tanmquam qui integer vite sterelisque purus non eget mauris jaculis nec arcu nec venenosis grandia sagittis, fuste, pharetra. — Tu autem, [Domine, miserere nostri].’
• Resp. ‘Regio nectaris unda | que fluxit pura de monte | claris patuit rivulis, | Tartarorum gentes munda | balneat ubere fonte | fedatas sordis vinculis.’ Vers. ‘O Jhesu, morte fecunda | nos lava gutta in fonte, | quos emisti jaculis. — Balneat.’ Vers. ‘Gloria Patri. — Balneat.’
• In tertio nocturno ant. ‘Inmensa Christi bonitas | hunc effecit mirabilem, | cujus virtus di[f. 155]vinitas | cunctis dat amabilem.’
• Ant. ‘Mutos, cecos, morbidos, | claudos, languentes solo, | defunctos vite, aridos | et obsessos reddit polo.’
• Ant. ‘Tristis parens cum clamore | aborsumrr plorat natum, | cui sanctus in merore | vivum reddit sanatum.’
• Vers. ‘Tu es sacer[dos in eternum]’ Resp. ‘Seduncum ordi[nem Melchisedech]’ss.
• Lectio VII. ‘Expertus fructum sanctorum monitorum magni Basilii divini interpretis Homerici carminis, ubi Ulixem pro meritis ad celum tollit asserens poetam clara voce testatum : « O homines ! SIt vobis cura virtutis ! » Que cum naufrago enatat et ejectum in littore, venerabiliorem ostendit. Ubi etiam libellum contra minores perniciosissimum a magistro Giraldo de Abbatis Villa, ut putant per apologiam editum, non minus elo[f. 155v]quenter quam subtiliter confutavit. Qui etiam Giraldus, non longe post justo Dei dampnatus judicio, meritas sui penas dedit : paraliticus ac miseranda lepra respersus, quibus erumpnis vitam finivit. Congregato vero capitulo generali Pisis, eo auctoritate institutum est ut « Gloria tibi, Domine, qui natus es de Virgine » usque ad Epiphaniam continuaretur, eodem modo quo infra octavam Nativitatis dominice cantatur : et alie rubrice in breviario reformate sunt et alie addite. — Tu autem, [Domine, miserere nostri].’
• Resp. ‘Doctrina clarescit Ierarchia, | Jhesumtt dulce cruce monarchia, | seraphica, pura, cherubica | mente secutus est monastica.’ Vers. ‘Bonaventura, futura | pelle obscura et dura. — Seraphica.’
• Lectio octava [f. 156]. Idem etiam piissimus cultor gloriose Virginis matris Jhesu instituit ut fratres populum hortarentur ad saludandam [sic] eandem signo campane quod post completorium datur, quod creditum sit eandem ea hora ab angelo salutatam. Tunc translatum fuit venerabile corpus beati Anthonii ad pregrandem ecclesiam Paduanam : cujus lingua, secundo et trigesimo sui obitus anno, recens et rubicunda reperta est. Quam vir sanctus in manibus devote recipiens, ac largioribus lacrimarum imbribus perfundens, talibus verbis reverenter affatus est : « O lingua benedicta, que Deum semper benedixisti et alios benedicere docuisti, nunc perspicue cernitur quanti meriti fueris apud Deum ! » Cui oscula devote in[f. 156v]figens, illam honeste collocari curavit. Cujus etiam fama permotus pontifex, tunc Clemens quartus, ut illum in partem sollicitudinis traheret, opulenti Eboracensi ecclesie prefecit. — Tu autem, [Domine, miserere nostri].’
• Resp. ‘In ficteuu fama virtutis | aures subrigit et ora, | sonantv v ac vires salutis, | sanctiww diffudit decora ; | contagione pollutis | fert medelam absque mora.’ Vers. ‘Versa in cinerem cutis, | lingua, rubens ut aurora, | viva manens opere mutis | dat in Lugdunorum ora. — Contagione.’ Vers. ‘Gloria Patri. — Contagione.’
• Lectio nona. ‘Nec tamen assequi potuit ut vir sanctus eam promotionem acceptaret. Qui propositi constans in religione maluit permanere ubi divicias et dignitates sibi procuraret in celis. Cujus constanciam pontifex admiratus ad illum [f. 157] : « Ista, inquid, in testamento tuo et in illo colloquere, et in opera mandatorum tuorum veteraste. » Nunc vero se offeret numerosior cumulus divinorum scriptorum ipsius. Cum Parisius legisset in librum Genesis nobile opus, quod ‘de septem visionibus Boneventure’ intitulatur, editum est, in libros sentenciarum celebria commentaria edidit, secundum et quartum presertim, quos etiam metrice extitit prosecutus. Et incipiunt : ‘O fons splendoris, vas dulcoris et amoris’. Quibus et sublime ingenium auctoris ibi insparsum, ‘Summe sententiarum Bonaventurexx’ titulus inditus est. — Tu autem, [Domine, miserere nostri].’

• Ad laudes et per horas diei ant. ‘Sancti Francisci ordinem, | ejus sacram originem | splendore collu[f. 157v]stratus | ostensityy Dei digito | ac zelo natus licito | gaudet in cruce prostratus.’
• Ant. ‘Doctor plebis angelicus, | fama, vita mirificus, | leto corde jubilat, | Jhesu amplexans strennua | pedes flectitat genua | et fervore rutilat.’
• Urentem sitim depulit, | dum fontem siti pretulitzz | sitientis in cruce, | lacrimanti innittitur, | refocillatus rapitur | in vera Jhesu luce.’
• Ant. ‘Hominiaaa hic terrestrium | ad instar a se celestium | factabbb docet naturas | semper habere fervidas | mentes puras et candidas | Jhesu propter fixuras.’
• Ant. ‘Lauda, lege et aperi | librum quem laudant superniccc, | Jhesum esse confixum, | sermone dulci explicat, | laudem laudare replicat | per Virginem enixum.’
• Cap. ‘Ad vos, o viri’ ut supra.
• Ymnus.
  • ‘Sol clareddd fulget radio | latebranseee fugans gen[f. 158]tium, | quas catholicarum gladio | connexit miti mentium.
  • Altafff innixius lumini | prospicit yconismata, | Tartaris trucis flumini | unitis feret carismata.
  • Tusa Grecorum pectora | sacro reduxit flamine, | quisquis spernereggg littora, | Christi quos emit sanguine.
  • Electus Bonaventura | miro gessit om[i]ne, | funis letetur cinctura | plebs alto pressa nomine.
  • Felix tu, gaude, Lugdunum | tanti patris presencia, | qui tibi trinum et unum | sua monstrat clementia.
  • Quahhh nos, o pater luminum, | nate eterne glorie | Paracliteque numinum, | adjunge tue gracie. Amen.’
• Vers. ‘Coruscat in pluvia doctrina mea’ Resp. ‘Fluat ut ros eloquium meum’.
• Ad ‘Benedictus’ ant. ‘Aurea mundo | luce respersa, | Balneoiii felix | Regium, o quam | nascitur magnus [f. 158v] | ex te Olimpo | doctor edoctus | nubila pellens, | tenebris o[b]stans, | Bonaventura, | sceleris sicque | duce te nostros | irrite manent | semite pedes | dirige tute | viam in pacis, | pie precamur.’
• Ps. ‘Benedictus Dominus Deus Israel’.
• Oratio ut supra.
• Ad terciam cap. ‘Ad vos, o viri’ ut supra.
• Ad sextam cap. ‘Ab inicio nativitatis investigavi et posui in lucem scienciam Dei, et non preterivi veritatem neque cum invicia tabescente iter habuijjj. — Deo.’
• Ad nonam cap. ‘Concupiscite ergo sermones nostros et diligite illos, et habebitis sapienciam que clara est, et numquam marcessit, et facile videtur ab hiis qui diligunt eamkkk. — Deo gracias’.
• In secundis vesperis ant. ‘Sancti Francisci’ cum reliquis de laudibus.
• Ps. ‘Dixit Dominus’ cum reliquis.
• In fine Ps. ‘Memento, Domine, David’.
• Cap. ‘Ad vos, o viri’ ut supra.
• Ymnus et antiphona ad ‘Magnificat’ ut supra in primis vesperis

• Lectiones per octavam.
• Lectio prima. ‘Super ewangeliis compendiose et utiliter scripsit, Luce presertim cancellarii, pie meritis Jhesu, quam pectori inpressam assidua meditacione semper extitit veneratus. Rursus contemplacione sancti Ludowici, regis Francie, officium de cruce devotissime edidit, quod ab Ecclesia nullo immutato receptum in ea sollempnitate ubique legitur. Conposuit et sollempne officium in honorem beati Francisci et de ejus Vita hystoriam seriose tractatu primum et secundo reductione annotavit. Composuit et libellum de sex alis seraphin. — Tu autem [f. 159v], [Domine, miserere nostri].’
• Lectio secunda. ‘In monte Alverne, duo nobilia opuscula edidit, pyssimas contemplaciones flagrancia, quorum alterum ‘Itinerorium mentis in Deum’ et alterum ‘In seipsum’ appelata sunt. Composuit et libellum de vita Christi, sive meditationum ipsius, quem ‘Arborem crucis’ nominavit. Composuit et breviloquia. — Tu autem, Domine, [miserere nostri].’
• Lectio III. ‘Item et sermones dominicales super ewangeliis et epistolis per totum annicurrulum. Item ‘Conpendium veritatis sacre Scripture’. Item ‘Libellum ordinationis’ sive ‘Institutionis novicios’. Item et libellum ‘De stimulo amoris’. Item et libellum quem appellavit ‘Pharetram’ in auctoritatibus principalibus doctorum approbatorum [f. 160], quem per alphabetum extitit prosecutus, et alia plura opuscula usque ad tricenarium numerum, que in partibus Galliarum frequentius habentur in manibus. — Tu autem, [Domine, miserere nostri].’
• Lectio IIII. ‘Et cum jam beati Francisci religio, quam annis octo et deceni sancto regimine gubernavit ipsius monitis et exemplis, in selidiori [sic] sanctitatis statu firmata esset, et viri claritas ob vite sanctitatem, doctrine eminenciam atque operum divinitatem ubique elucesceret, tum forte Romana sedes plurimum laborabat difficultatibus, que in consilio quod Lugduni in [sic] congregabatur inextricabiles emerserant. Gregorius, tunc papa undecimus, et reliqus sacer senatus, illecti studio viri quem levandis [f. 160v] dictis difficultatibus ac utilis Ecclesie regimini intelligebant, plurimum prestiturum atque ob merita alioquin sublevandum in cardinalem quamvis reluctantem promoverunt et, quod rarum est ex ipso inicio, ob viri excellenciam episcopum Albanensem. — Tu [autem, Domine, miserere nostri].’
• Lectio quinta. Moxque pertractandis arduis rebus concilii, unus ipse delectus est deputatis illis qui assi[s]terent, Rothomagense et Tripelitano claris episcopis illius temporis, qui et ipsi de religione sancti Francisci ad episcopatum ad meritum vocati fuerant. In quo concilio, de multis illius sapientia sancte consultum atque decretum, et Grecos composite hereses, qui tunc presente Palelogo eorum imperatore, qui in [f. 161] hoc Lugdunum venerat libere ad Romane sedis, obedienciam redierunt. — Tu autem, [Domine, miserere nostri].’
• Lectio sexta. ‘Ad quorum reductionem missi fuerant frater Jeronimus de Esculo et frater Bona Gracia Dalmata, ordinis Minorum, religiosi eximii meriti, quibus cum litteris reversis, letus idem Gregorius fratres ac prelatos qui in conciliis aderant in Lucdunensi ecclesia convocavit. Ubi vir sanctus preclaram habuit orationem, proposito themate, quod legitur Baruch quinto : « Exurge Jherusalem, et circumspice ad orientem, et vide collectos filios tuos ab oriente usque ad occidentemlll. » — Tu autem.’
• Lectio VII. ‘Accessive in ea vocatione pari sanctitate et operum fructu perseverans, cum in Dei Ecclesia divitius la[f. 161v]borasset, ita ut cum apostola [sic] jure dicere posset : « Bonum certamen certavi cursum, consumavi fidem servavi »mmm ; anno Salutis m^o cc^o lxxiiii^o et sue etatis tercio et quinquagesimo, hora matutina diei dominici, que mensis julii erat tercia et decima, ex humanis sublatus est, et sanctis patribus, ut credere debemus in eternum victurus, redditus. — Tu autem, [Domine, miserere nostri].’
• Lectio octava. ‘Quia die ipsius venerabile corpus sepulchro reconditur in ecclesia Sancti Francisci Lugduni, cum multis lacrimis et consternatione fratrum lamentantium se tanti viri societate destituti, qui parem sibi in Dei Ecclesia relinquere non videbatur, Gregorio pontifice permaximo eum reputante, qui ibidem publice testatus est Eccle[f. 162]siam Dei illius morte magnam incurrisse jacturam. In cujus exequiis primam missam celebravit frater Petrus Tarantasiensis episcopus, cardinalis Hostiensis, et sermonem habuit proposito themate : « Doleo super te, mi frater Jonatha !nnn » Ubi, inter ceteras commemorationes gratiarum et donorum que illi Deus dedit, etiam fuit quod quicumque eum videbat statim ipsius amore capiebatur. — Tu autem, [Domine, miserere nostri].’
• Lectio nona. ‘Cujus etiam monita cuncti audientes libenter recipiebant, Greci presertim, quibus reducendis ipsius divina eloquia et consilia plurimum contulerunt : benignus, affabilis, in omnibus gratus ut nulli unquam scandalo, pius, prudens, humilis [f. 162v], pudicus, sobrius, castus atque quietus. Quarum virtutum actiones et officia semper strennue extitit executus, quod, et si nullo alio probante, doceremur satis ex divinis suis scriptis liquido patet. Quibus tam intenso affectu, singula premissa prosequitur ut nisi per assumptum de illis habitum adeo ardenter illis insistere non valuisset. Tum vero quod Alexandri de Ales, preceptoris ipsius, testimonio mundus ab omni vicio probatus est, qui ejus vita et moribus probe et compertis de eo dicere solebat : « Verus Israhelita est iste in quo Adam non peccasse videtur. » Cujus doctoris auctoritatem tanti apud Ecclesiam valuisse constat ut de illis dictis aut scriptis nephas putaverint dubitare. Con[f. 163]summatumque omnes testati sunt divinum oraculum per beatum Franciscum de illo editum futurum : eum magnum virum in Ecclesia Dei religionemque suam per illum sanctitatis accrementa rece[p]turum. — Tu autem, Domine, miserere nobis. — Deo gracias.’

Historique

Armoiries dans la marge du f. Iv : ‘de gueules à une rose à six feuilles d‘argent, boutonnée d’or et une bordure d’argent’, qui pourraient être de la famille alsacienne des Mullenheim (mais dont les armes comportent une quintefeuille et une bordure d’or).

Bibliographie

Non renseigné.

Auteur de la notice

Notice rédigée le 2008-11-19 par Jean-Baptiste Lebigue (CNRS-IRHT).

Comment citer cette notice

Lebigue , Jean-Baptiste . " Recueil d’offices selon l’usage franciscain ( Mulhouse , Bibliothèque universitaire et de la Société industrielle de Mulhouse , ms. 4 )", dans , Jean-Baptiste   Lebigue , Benjamin   Suc , éds, Orléans : Institut de recherche et d’histoire des textes , 2006-2009 . (Ædilis, Publications scientifiques, 7). [en ligne :] http://www.cn-telma.fr/liturgie/notice 69 / .