[1]

Anno Domini millesimo ducentesimo nonagesimo octavo, die martis in octabis beati Martini yemalis, nos Hugo de Camburaco, legum doctor, et Guillelmus Meschi, domini nostri regis Francie clericus, incepimus examinare testes infrascriptos de mandato dominorum magistrorum domini decani Turonensis et domini archidiaconi Brugiensis et domini Gauffridi de Vindocinio, militis, et examinavimus dictos testes dicta die et diebus sequentibus super articulis qui sequntur.

Intendunt probare consules de Monte Galhardo contra magistrum Petrum de Latilhiaco et Radulphum de Brulhiaco quod a nonnullis ex ipsis consulibus seu ab eorum aliquibus predecessoribus et a multis dicte universitatis hominibus per clericos seu servientes suos vel alios inmoderatas exactiones seu indebitas extorserunt, seu illi clerici vel servientes vel familiares ipsorum vel alterius eorum extorserunt usque ad summam 20 l.t.

Item quod predicti P. et R. aliquos ex predictis consulibus sive eorum predecessoribus vel hominibus per incarcerationem sive arrestationem seu bonorum suorum captionem aut aliter per potenciam sive ratione publici officii seu per probabilem metum per se vel alios seu illi clerici aut servientes vel familiares ipsorum vel alterius eorum ad faciendum conpositionem seu affinationem indebitam, inefficacem et intolerabilem 1200 l.t. super casalagiis, homagiis, seu aliis articulis, induxerunt seu etiam conpulerunt.

Item, quod predictos consules, predecessores et homines, bona eorum capiendo, devastando et domorum hostia claudendo et bannum apponendo et aliter indebite et injuste agravaverunt usque ad summam predictarum 20 l.t. vel circa, licet ipsa universitas esset in possessione libertatis plenarie et gauderet statu ingenuitatis et plenarie libertatis.

I Raymundus Hugonis, laycus, uxoratus, oriundus et habitator Montis Galhardi, etatis 50 annorum vel circa, ut dixit, testis juratus et diligenter interr. super primo et ultimo art., dixit se vidisse et audivisse, post conpositionem predictam, quod Johannes del Conh vel Petrus Galaberti1, tunc consules de Monte Galhardo, una cum ipso qui loquitur, solvit et tradidit Guillelmo de Cambo, servienti, 10 s.thol. Interr. quare habuit eos dictus serviens, dixit quod illa ratione quod post conpositionem predictam, venerat apud Montem Galhardum ad conpellendum homines dicti loci pro prima solucione dicte conpositionis et pro tribus denariis tur. quos petebat de qualibet libra summe conpositionis predicte.

Interr. de loco ubi vidit fieri dictam solutionem, dixit quod apud Avinhonetum ; de tempore et die, dixit se non recordari, Dixit etiam quod ipse qui loquitur tradidit Petro Galaberti vel Johanne del Conh2, conconsulibus ejusdem, 100 s. thol. Bernardo, fratri magistri Raymundi Durandi, quos primo presentaverant dicto magistro Raymundo in carreria apud Avinhonetum et ipse magister R. tradidit eis quendam servientem qui vocabatur nomine Johannes, et dixit eis quod irent ad domum magistri R. et ibi numerarent dictos denarios et euntes ad domum dicti magistri R. ; dictus Johannes in aula ejusdem domus numeravit dictam pecuniam et eam tradidit dicto Bernardo, fratri dicti magistri R.

Interr. de tempore et die dicte solutionis, dixit se non recordari ; de circumstantibus dixit quod dictus serviens et dictus Bernardus.

Dixit etiam idem testis quod ipse qui loquitur, una cum P. Galaberti vel cum Johanne de Cunho, consulibus suis, set quis illorum erat, dixit se non recordari ad plenum, tradiderunt dicto magistro R. 50 s.tol.

Interr. de loco, dixit quod in loco predicto Avinhoneti in platea communi dicti loci, et predictus magister R. sedebat supra quoddam vas sive cubam.

Interr. de tempore, dixit quod nundine erant Avinhoneti et erat circa Carnisprivium proximo preteritum.

Interr. de circumstantibus, dixit se non recordari ad plenum.

Interr. qua de causa dictus magister R. habuit dictas pecuniarum summas, dixit quod ratione trium tur. parvorum quos petebant de qualibet libra summe dicte conpositionis.

Dixit etiam ipse qui loquitur quod locus predictus de Monte Galhardo est in possessione libertatis et franchesie.

Interr. quomodo hoc scit, dixit quia non vidit nec audivit quod aliquis de dicto loco solveret questam nec casalagium, nec aliquam servitutem, nisi albergam.

Super aliis contentisin dictis primo et ultimo art. dixit se nichil amplius certum scire.

Interr. super secundo art., dixit se vidisse et audivisse quod magister R. Durandi, in crastinum festi Omnium Sanctorum proximo preteriti, fuit annus, dixit eidem qui loquitur apud Avinhonetum quod die martis sequenti esset coram eo apud Gardochium, et per juramentum ad sancta Dei evangelia prestitum astrinxit eundem qui loquitur ; dixit etiam per juramentum suum quod die predicta sibi assignata dum ipse qui loquitur provideret et vellet ire apud Gardochium, prout juraverat, quidam serviens dictus Casser venit ad eum et precepit eidem quod exiret domum et iret apud Gardochium coram dicto magistro R. Qui quidem testis respondit eidem quod statim volebat ire et quod permitteret eum prandere, et dictus serviens alio non expectato, ipsum et familiam ejusdem expulit de dicta domo, clausit eandem et cum clave recessit, et exinde tam ipse quam dictus serviens intraverunt locum de Monte Galhardo et statim serviens predictus incepit gentes expellere de domibus eorum et dictas domos claudere et pignora capere et hoc fecit ipso teste vidente et audiente de 35 domibus et amplius, injungens eis quod irent apud Gardochium coram dicto magistro R. Et cum essent in dicto loco coram dicto magistro R., dictus magister R. fecit ipsum qui loquitur et tres conconsules ejusdem et duodecim de hominibus dicte ville jurare3 quod venirent Tholose coram dominis P. et R. et quod exinde non exirent donec finassent cum eis.

Et ad mandatum predicti magistri R. venerunt Tholosamooram dicto domino R. in capella sancti Martini juxta aulam domini regis, et cum essent coram eis, dixit eis magister Guillelmus de Gauderiis quod finarent et quod darent pro financia 12000 s.thol. et ipsi responderunt quod non possent predictam summam portare nec solvere, et tunc dictus magister Guillelmus dixit eis quod si exirent capellam non evaderent pro 15000 s.thol.

Interr. si aliqua alia vis seu violencia fuit eis facta seu fuerunt arrestati seu alio modo coacti pro facienda financia predicta, dixit quod non, nisi prout supra deposuit, quod ipse sciat.

Interr. de loco financie, dixit ut supra ; de tempore dixit quod circa festum beati Martini proximo preteritum fuit annus ; de die nec de hora diei dixit se non recordari. De circumstantibus dixit quod dictus dominus R., magister Guillelmus de Gauderiis, R. Vita et plures alii de quibus non recordatur, ut dixit. Et nichil aliud pertinens dixit, diligenter interr. et dixit se non testifficari prece vel precio, gracia, odio, timore vel amore sed pro sola veritate, ut dixit.

II. Arnaldus Benedicti, laycus, uxoratus, habitator et oriundus Montis Galhardi, etatis, ut dixit, 35 annorum vel circa, testis juratus et diligenter interr. super primo art., dixit quod cujus nomen ignorat, sed credit quod sit frater cujusdam qui vocatur Bernardus Terrech, qui moratur apud Villam Francam, habuit ab ipso qui loquitur 3 s.thol. et quidam alius dictus Capmager habuerunt4 tam ab ipso quam a fratre suo novem sextaria bladi, quatuor frumenti et quinque mixture.

Interr. qua de causa habuerunt predicta, dixit quod predictos tres solidos habuit frater dicti B. Terrech5 ratione gatgiorum suorum, et alii predictum bladum pro homagiis.

Interr. si illi qui predicta ab ipso qui loquitur et predicto fratre suo predicta fecerunt de mandato predictorum dominorum P. et R., dixit quod sic, ut credit, quia non credit quod aliter talia attemptarent.

Interr. de tempore quo predicta fuerunt habita ab eisdem, dixit quod in estivo proximo preterito, fuit annus.

Dixit etiam quod post conpositionem predictam, modo est annus elapsus, vel circa, cum ipse qui loquitur, R. Hugonis, Johannes de Cunho, Petrus Galaberti, qui omnes erant tunc consules de Monte Galhardo, essent apud Montem Galhardum, quidam ex eis, nescit tamen quis, tradiderunt cuidam alii decem sol.thol. cujus nomen ignorat.

Interr. de loco, dixit quod ante domum magistri R. Durandi. Interr. de circumstantibus, dixit quod magister R. Durandi et quidam alii de quibus dixit se non recordari.

Super aliis contentis in dicto primo art., dixit se nichil scire.

Interr. super secundo art., dixit quod cum ipse qui loquitur esset apud Villam Francam arrestatus ibidem per quendam qui vocabatur Sanctus Andreas et R. et Petrus Bertrandi, dictus Sanctus Andreas precepit eisdem quod irent apud Avinionem, et de mandato ejusdem venerunt apud Avinionem et se in prisione domini regis posuerunt in castro dicti loci.

Interr. ex qua causa dictus serviens predicta precepit, dixit quod pro homagiis, ut dicebat. Dixit etiam quod in loco predicto fuerat per octo dies, et postmodum magister R. Durandi precepit eisdem et jurare fecit eos ad sancti Dei euvangelia quod die martis sequenti essent apud Gardochium.

Qua die martis ipse qui loquitur et tres conconsules supranominati et alii de dicta villa usque ad numerum 16 vel 20 venerunt coram dicto magistro R.6 et ibidem dictus magister R. Durandi fecit predictos quatuor consules et duodecim de dicta villa jurare ad sancta Dei euvangelia quod Tholosam venirent et quod de dicta villa non exirent donec fecissent voluntatem dictorum dominorum P. et R. Et de mandato dicti magistri R. et propter jus jurandum quod prestiterunt eidem, venerunt predicti quatuor consules et de hominibus dicte ville usque ad numerum duodecim, et coram dicto domino R. conparuerunt in capella sancti Martini juxta aulam domini regis, et cum essent coram eo, magister Guillelmus de Gauderiis, qui ibidem erat presens cum dicto domino R., dixit eis quod darent 3000 l.p. et ipsi petierunt quantum erat illud, et quidam qui erat ibi circa dominum R. dixit quod triginta milia sol.thol., et tunc ipsi responderunt quod tota villa de Monte Galhardo valebat summam predictam, exceptis redditibus domini. Et in crastinum reversi fuerunt coram dicto domino R. in loco predicto et tunc fuit eis dictum per magistrum R. Durandi quod darent 12000 s.thol., et ipsi dixerunt quod nullo modo possent solvere summam predictam. Dictus vero magister Guillelmus de Gauderiis tunc dixit eisdem quod si exirent dictam capellam, nunquam aliter haberent ita bonum forum, et propter predicta verba et propter pressuras et gravamina que passi fuerant, de quibus supra deposuit, conposuerunt ad summam predictam 12000 s.thol.

Interr. de tempore quo dicta conpositio facta fuit, dixit quod inter festum sancti Martini et sancti Thome apostoli, yemem proximo preteritum fuit annus, et festum sancti Thome apostoli (sic). De die et hora diei dixit se non recordari. De astantibus dixit quod Bernardus Valaderii, magister Guillelmus de Gauderiis, R. Vita et dictus dominus R. et plures alii de quorum nominibus non recolit. Et nichil amplius dixit se scire de contentis in dicto secundo art. diligenter interrogatus.

Interr. super tertio et ultimo art., dixit se nichil certum scire nisi ut supra deposuit super primo art., hoc excepto quod dixit quod villa predicta de Montegalhardo est in possessione libertatis et franchezie. Interr. quomodo scit, dixit se ideo scire nunquam scivit nec vidit quod aliquis solveret questam nec homagium dicto domino regi nec aliis.

Super aliis diligenter interr. nichil plus pertinens dixit. Et dixit se non testifficari prece vel precio etc.

III. Petrus de la Regina, laycus, uxoratus, oriundus et habitator Montis Galhardi7, etatis 35 annorum vel circa, ut dixit, testis juratus etc. super primo art. dixit se nichil scire.

Interr. super secundo art. dixit se vidisse et audivisse ante conpositionem predictam quod quidam dictus Ales et dictus Guilheumes8 qui se dicebant servientes regis, anno predicto, inter festa beati Michaelis9 et beati Martini yemalis, venerunt apud Montem Galhardum ad domum ipsius qui loquitur, hora cerotina, quando volebat ire cubium et ipsum et uxorem suam et familiam de domo predicta per violenciam ejecerunt et ipsum arrestatum evaginatis ensibus percussiendo ducere inceperunt et cum sic percussiendo per aliquod tempus moram duxissent timore perterritus aufugit et evasit manus eorum.

Dixit etiam se vidisse et audivisse quod predicti servientes domos et hospicia dicti loci de Monte Galhardo clauserunt usque ad 40 vel circa et cum clavibus dictarum domorum recesserunt necnon et pignora de predictis domibus ceperunt et asportarunt nec non oves10, porcos, boves et animalia aratoria capiebant necnon blada dictorum hominum capiebant et secum asportabant et veniebant et in tantum eos arrabant quod oportebat eos arrare de nocte quia non erant ausi de die arare quia statim boves et alia animalia aratoria caperent et secum ducerunt.

Interr. qua de causa predicta faciebant dicti servientes dixit quod, ut dicebant, quia nolebant facere dicti homines de Monte Galhardo voluntatem dictorum dominorum P. et R. et pro questis et homagiis et hoc faciebant, ut dicebant, de mandato magistri Raymundi Durandi. Dixit etiam ipse testis qui loquitur quod Raymundus Hugonis, P. Galaberti et Arnaldus Benedicti, Johannes de Cunho, consules tunc de Monte Galhardo, et alii indifferenter de dicta villa, quasi omnes, per capcionem pignorum et clausuram domorum predictam compulsi fuerunt venire apud Gardochium coram dicto magistro R. Durandi, et cum essent coram eo in dicto loco fecit eos jurare ad sancta Dei evangelia quod duodecim ex eis cum dictis quatuor consulibus11 Tholose venirent coram dictis dominis et quod exinde non exirent cum suis pedibus nec alienis donec fecissent voluntatem dictorum dominorum P. et R.

Interr. de tempore quo fecerunt juramentum predictum dicto magistro R., dixit quod inter festa Omnium Sanctorum et sancti Martini proximo preterita, fuit annus, de die dixit se non recordari, de hora diei dixit quod circa vesperos.

Dixit etiam per juramentum suum quod ipse qui loquitur et dicti quatuor consules et undecim de predictis hominibus dicte ville venerunt, sic astricti per juramentum, Tholose coram dictis dominis P. et R. et cum essent coram eis, fuit eis dictum quod finarent et ipsi dixerunt quod locus de Monte Galhardo erat pauper et quod juxta facultates suas darent 5000 s.thol. Et tunc fuit eis dictum quod darent 12000 et ipsi homines responderunt quod ipsi non possent sustinere nullo modo, et post magister Guillelmus de Gauderiis dixit eis, qui erat ibi presens cum dictis dominis, quod si exirent portam non evaderent pro 15000 s.thol. Et tunc dicti homines, timore perteriti, ut dixit idem testis, et propter gravamina et pressuras de quibus supra deposuit, finaverunt ad summam 12000 s.thol.

Interr. de tempore, dixit quod post festum sancti Martini proximo preteritum, fuit annus, de die dixit se non recordari, de hora diei dixit quod circa tertiam, de loco dixit quod in capella Sancti Martini prope aulam domini regis, de circumstantibus dixit quod dicti domini P. et R., magister Guillelmus de Gauderiis, R. Durandi et plures alii de quorum nominibus non recordatur.

Super aliis contentis in dicto secundo art., dixit se nichil amplius scire.

Interr. super tertio art., dixit se credere contenta in eodem art. esse vera. Interr. quare credit, dixit se ideo credere propter ea que supra dixit et deposuit et quia non vidit nec audivit quod aliquis de Monte Galhardo solveret questas seu homagia gentibus domini regis nev quod pignoraretur aliter, nisi a tempore quo venerunt dicti domini P. et R.

Super aliis contentis etc. Et non deposuit prece vel precio etc.

IIII. Bernardus Donadei, laycus, oriundus et habitator districtus Montis Galhardi, etatis 35 annorum vel circa, ut dixit, testis etc. [1] super primo art. dixit quod quidam qui vocabatur Adam Terreh habuit ante tempus conpositionis predicte tres punhieyras frumenti ab ipso qui loquitur pro tribus sol. quos petebat ab eo

Interr. ex qua causa petebat dictos tres sol., dixit quod predictus Adam cepit et extraxit de quadam fovea P. Mosnerii quinque carterias frumenti et postea, ipso teste vidente et audiente, eas sibi reddidit pro tribus sol. et audivit dici quod omnes de Montegalhardo solverant tantumdem eidem.

Interr. super aliis contentis in dicto primo art., dixit nichil12 plus pertinens13.

Interr. super secundo art. dixit quod consules de Montegalhardo qui tunc temporis erant, videlicet Johannes de Cunho, P. Galaberti, Arnaldus Benedicti et R. Geraldi, dixerunt eidem qui loquitur quod Petrus Molinerii promiserat et juraverat pro ipse teste magistro Raimundo Durandi quod ipse testis veniret Tholosam cum aliis hominibus dicte ville et quod faceret sicut unus aliorum et hoc fecit dictus P. Molinerii, ut sibi dixerunt dicti consules et ipse Petrus, quia magister R. Durandi predictus precipiebat servientibus quod irent ipsum testem capere quia non venerat coram eo sicut alii apud Gardochium.

Item dixit quod ipse qui loquitur, una cum predictis quatuor consulibus et undecim aliis de dicta villa, venerunt Tholose coram dictis dominis in capella sancti Martini juxta aulam domini regis, et statim omnes exiverunt, exceptis consulibus ; et postea dicti consules retulerunt eis quod dicti domini petierant ab eis quod darent domino regi oc quantum possent ei dare. Et predicti consules et alii de dicto loco steterunt in dicta villa per octo dies continuos et non fuerunt ausi exire et cum, quadam die de qua non recolit, set fuit parum post festum beati Martini proximo preteritum fuit annus, redierunt in capella predicta coram dictis dominis et fuit eis dictum quod darent 12000 s.thol., et ipsi dixerunt non possent tantam summam solvere nec portare. Et tunc magister Guillelmus de Gauderiis posuit manum super altare, ipso teste vidente et audiente, et juravit quod si exirent dictam capellam non evaderent pro 15000 s. Et tunc habuerunt consilium inter se quod facerent voluntatem eorum et finaverunt ad summam predictam 12000 s.thol.

Interr. super aliis contentis in predicto art., dixit se nichil amplius scire.

Interr. super tercio et ultimo art., dixit ut supra deposuit in primo art.

Super aliis contentis in dicto etc.

V. Petrus Recort, laycus uxoratus, oriundus et habitator de Monte Galhardo, etatis, ut dixit, 36 annorum vel circa, testis etc., super primo art. dixit quod quidam serviens, qui vocabatur Fortanerius, venit ad vineam ipsius qui loquitur et patris sui qui tunc vivebat, et equam, quam ipse qui loquitur ducebat oneratam vino et vindemia, cepit et secum ducere voluit, et interrogatus per ipsum qui loquitur quare premissa faciebat, dixit quod quia quilibet de Montegalhardo solvebat 3 s., et ipse qui loquitur, antequam posset habere dictam equam, solvit et tradidit dicto servienti 3 s.thol. et ipse qui loquitur audivit dici quod a quolibet de dicto loco de Monte Galhardo et ejus pertinenciis petebat et habere volebat tres s. Ipse tamen qui loquitur non vidit nec audivit quod aliquis solveret dictos 3 s.

Super aliis in docto primo art. contentis diligenter interr., nichil plus pertinens dixit.

Interr. super secundo art. dixit quod quidam serviens dictus Nales de Villafranca venit apud Montem Galhardum cum duobus vel tribus servientibus quorum nomina dixit se ignorare, et domos et hospicia hominum dicte ville clauserunt et cum clavibus dictarum domorum recesserunt, eisdem precipientes quod irent apud Gardochium. Et ipse qui loquitur, ad mandatum dicti servientis, et propter compulsionem predictam, venit apud Gardochium, et, ipso vidente et audiente, magister R. Durandi fecit plures de dicta villa, usque ad numerum duodecim, et quatuor consules14 jurare quod venirent Tholosam coram dictis dominis P. et R. et finarent cum eis. Fecit etiam jurare alios de dicta villa qui ibi erant quod tenerent illud quod dicti duodecim et predicti quatuor consules facerent et ordinarent cum dictis dominis P. et R. Ipse tamen qui loquitur non venit Tholosam nec interfuit dicte compositioni quod pater suus infirmabatur.

Interr. super aliis contentis in dicto secundo art., dixit se nichil scire.

Interr. super tercio et ultimo art., dixit ut supra deposuit in primo art.

Dixit etiam quod locus de Monte Galhardo est in possessione libertatis. Interr. qualiter hoc scit, dixit se ideo scire quia nunquam vidit nec audivit quod aliquis de Monte Galhardo solveret questam nec homagium dicto domino regi nec quod pignoraretur pro questa sive homagio.

Super aliis in predicto tercio etc.

VI Jacobus Borrelli, laycus, uxoratus, oriundus et habitator Montis Galhardi, etatis 30 annorum vel circa, ut dixit, testis [1] etc. super primo art. dixit quod quidam qui vocatur Adam Terre habuit et extorsit ab ipso qui loquitur 3 sol. thol. Interr. ex qua causa, dixit quod de hoc non potuit certifficari per dictum servientem, set dixit per juramentum suum quod ante clauserat sibi domum et recesserat cum clave et ut posset paerire domum et clavem recuperare solvit sibi dictos 3 s. Et audivit dici a pluribus de Monte Galhardo quod a quolibet eorum habuerat 3 s. Super aliis contentis in dicto primo art., dixit se nichil amplius scire

Interr. super secundo art., dixit quod quidam dictus Tasser, qui se dicebat servientem domini regis et quidam dictus Guillelmus venerunt apud Montem Galhardum et preceperunt eidem qui loquitur quod statim veniret apud Gardochium coram magistro Raimundo Durandi, et domum ipsius qui loquitur clauserunt et cum clave ejusdem domus recesserunt et, ipso teste vidente et audiente, plures domos de dicta villa de Monte Galhardo clauserunt, precipientes eisdem quod venirent apud Gardochium coram dicto magistro R.

Interr. de tempore quo predicta fuerunt, dixit quod circa festum Omnium Sanctorum proximo preteritum, fuit annus. Et ad preceptum predictorum servientum ipse qui loquitur venit apud Gardochium coram dicto magistro R. et cum ipse et Raymundus Hugonis, Johannes de Cunho, Arnaldus Benedicti et P. Jalaberti, tunc consules dicte ville de Monte Galhardo, et alii quasi omnes, essent coram dicto magistro Raymundo, fecit omnes jurare quod facerent et tenerent illud quod consules facerent et ordinassent cum dictis dominis P. et R., et postea fecit jurare dictos consules et duodecim quos elegit de dicta villa quod venirent Tholosam et quod exinde non recederent donec fecissent voluntatem dictorum dominorum.

Interr. de tempore quo predicta facta fuerunt apud Gardochium, dixit quod circa festum Omnium Sanctorum de quo supra deposuit, de die dixit se non recordari, de hora diei dixit quod circa vesperos.

Dixit eciam ipse testis qui loquitur quod ipse qui loquitur et predicti quatuor consules et plures alii de dicta villa usque ad numerum duodecim vel circa venerunt Tholosam coram dictis dominis P. et R. in capella sancti Martini prope aulam domini regis, et cum essent coram eis, magister Guillelmus de Gauderiis dixit eis quod finarent cum domino rege et quod darent ei unam magnam summam thol. de qua non recolit15, et ipsi dixerunt quod predicta non possent facere nec portare. Et cum stetissent in dicta villa per octo dies venerunt in capella predicta coram dictos dominos et petierunt ab eis dicti domini quod darent 12000 s.thol. et ipsi responderunt quod non possent aliquo modo sustinere et tunc dictus magister Guillelmus volvit manum versus altare dicte capelle et dixit : Per istos sanctos, nisi expediatis vos ad 12000, non evadetis in crastinum pro 15000. Et tunc, timore perteriti propter predicta, composuerunt cum dictis dominis P. et R. ad summam predictam 12000 s.thol.

Super aliis contentis in dicto secundo art., dixit se nichil amplius scire.

Interr. super tercio et ultimo art., dixit contenta in eodem esse vera. Interr. quomodo scit, dixit se scire predicta propter ea que supra deposuit in primo art. Dixit etiam quod non vidit nec audivit quod aliquis de hominibus dicte ville solveret questam seu casalagium domino nostro regi seu alicui pro eo nec quod aliquis pignoraret pro questa seu casalagio vel homagio. Et ideo dixit quod universitas predicta de Monte Galhardo est in possessione et gaudet privilegio libertatis.

Super aliis contentis etc.

Dixit etiam se non testifficari prece vel precio etc.

VII. Johannes de Cunha, laycus, uxoratus, oriundus de Sancto Paulo et habitator Montis Galhardi, etatis 35 annorum vel circa, testis juratus et diligenter interr. super primo et ultimo art. dixit quod ipse qui loquitur, una cum Raymundo Geraldi16 qui quidem erant tunc consules de Monte Galhardo, tradiderunt magistro R. Durandi, notario, 10 l.t., et predictus magister R. Durandi precepit eisdem consulibus quod eas portarent ad domum dicti magistri R., et precepit cuidam servienti qui vocabatur Johannes Bernardi quod eos numeraret, et insimul ipsi duo consules et serviens iverunt ad domum dicti magistri R., et ibi eos numeravit dictus serviens.

Interr. de tempore et die, dixit se non recordari, de hora diei, dixit quod tarda hora : erat circa solis occasum. Et audivit a Petro Galaberti et Raymundo Geraldi quod ipsi tradiderant 50 s.thol. dicto magistro R. Durandi.

Interr. ex qua causa dictus magister R. Durandi habuit dictos denarios, dixit quia dicebat se debere habere et petebat de qualibet libra summe compositionis quam fecerant, 3 d.t.

Dixit etiam quod tam ipse qui loquitur quam predictus P. Galaberti tradiderunt Gauffrido Cardo et Petro de Campania, servientibus, 18 s.thol., videlicet 5 s. apud Montem Galhardum et residuum apud Avinhonetum.

Interr. ex qua causa dicti servientes dictos denarios habuerunt, dixit quod quia tenuerant garnisionem apud Monetm Galhardum pro solutione primi termini dicte compositionis.

Dixit etiam quod dictus Gobia, Johannes d'Arsitz habuerunt a dictis consulibus per manum ipsius qui loquitur 4 s.thol.

Interr. de loco ubi eos eis tradidit, dixit quod apud Montem Galhardum.

Interr. ex qua causa, dixit quod quia fuerant in garnisione in dicto loco pro solutione compositionis predicte.

Dixit etiam quod audivit dici a consulibus Montis Galhardi qui nunc sunt quod ipsi solverant 17 s.thol. cuidam servienti lombardo qui vocabatur Stephanus, ratione et occasione predictis quas superius dixit.

Dixit etiam quod universitas Montis Galhardi est in possessione libertatis et franchizie. Interr. quomodo hoc scit, dixit se ideo hoc scire quia nunquam vidit nec audivit quod aliquis de dicto loco questam vel homagium domino regi.

Super aliis contentis in dictis primo et tertio et ultimo art. diligenter interr. nichil plus pertinens dixit.

Interr. super secundo art., dixit quod ante compositionem predictam dictus n'Ales, serviens17 et quidam alius magnus, cujus nomine ipse qui loquitur dixit se ignorare, ceperunt aliquos homines de dicta villa de Monte Galhardo et de nocte ibant ensibus evaginatis per locum predictum et plures excessus et injurias intulerunt dicti loci.

Dixit etiam quod in crastinum festi Omnium Sanctorum proximo preteritum, fuit annus, magister R. Durandi invenit ipsum qui loquitur et alios tres consules dicte ville apud Avinhonetum18 et fecit eos jurare ad sancta Dei evangelia19 quod die martis vel diei mercurii, nescit tamen quo istorum, essent apud Gardochium coram eo. Qua die ipse qui loquitur et alii tres consules dicte ville et quasi alii homines de dicto loco de Monte Galhardo, et plures etiam mulieres de dicto loco venerunt apud Gardochium coram dicto magistro Raimundo. Et tunc dictus magister Raymundus fecit omnes, tam consules quam alios, jurare ad sancta Dei evangelia20 et duodecim de aliis quos elegerunt quod21 Tholose venirent et exinde non exirent donec fecissent voluntatem dictorum dominorum P. et R.

Interr. qua auctoritate dictus magister R. predicta faciebat, dixit auctoritate dictorum dominorum P. et R., ut dicebat idem magister R., eo quia habebat litteras ab eisdem.

Dixit etiam quod tam ipse quam conconsules ejusdem et decem de illis qui juraverant venerunt Tholosam coram dictis dominis P. et R. et fuerunt ibi per octo dies et amplius, tractantes super compositione predicta et, cum non possent convenire super ea, venerunt coram dictis dominis P. et R. in capella sancti Martini juxta aulam domini regis et cum essent coram eis, magister Guillelmus de Gauderiis et dictus magister R. Durandi dixerunt eis quod darent pro financia 12000 s.thol. Qui responderunt quod nullo modo possent facere nec sustinere. Et tunc dictus magister Guillelmus de Gauderiis, volvens manum versus altare, juravit et dixit : Per istos sanctos, si exeatis capellam, cras non evadetis pro 15000 s.thol. Quo audito dicti homines timore perteriti finaverunt ad summam predictam 12000 s.thol.

Et quia, ut dixit, cum ipse qui loquitur reversus fuit de Gardochio, postquam dictum juramentum prestitit dicto magistro Raymundo, uxor sua et familia dixerunt eidem qui loquitur quod dictus Casser, serviens, et quidam alius qui vocabatur Sycardus Alamanni, fuerant ibidem et domum suam clauserant et postea incontinenti eandem apperuerant et quoddam pulvinar de inde ceperant et secum portaverant et tria dolia ipsius loquentis perforaverant et vinum ex inde extraxerant. Dixerunt etiam et retulerunt ipsi loquenti quod omnes domos de dicta villa clauserant ipsi servientes, et ipse qui loquitur invenit predictum servientem cum pluribus clavibus in manu usque ad numerum octo. Et propter istas pressuras dixit ipse qui loquitur quod fecerunt compositionem predictam.

Interr. de tempore et loco ubi fuit facta dicta conpositio, dixit ut supra, de die dixit se non recordari, de hora diei dixit quod de mane, de circumstantibus dixit quod dictus dominus R., magister R., magister Guillelmus de Gauderiis, R. Durandi et plures alii de quorum nominibus non recordatus.

Super aliis etc.

Dixit etiam se non testificari prece vel precio etc.

VIII. Guillelmus Vitalis Boyer, laycus, uxoratus, oriundus et habitator Montis Galhardi, etatis, ut dixit, 50 annorum vel circa, ut dixit, testis etc. super primo et tercio ultimo art. dixit se nichil certum scire nisi de auditu dici, hoc excepto quod dixit quod universitas Montis Galhardi est in possessione libertatis, ut dixit, quia nunquam vidit quod queste seu homagia peterentur ab hominibus dicti loci per gentes domini regis, excepta alberga quam prestant domino regi.

Interr. super secundo art., dixit quod, quadam die de qua non recordatur, set sunt, ut dixit, ante et circa festum beati Martini proximo preteritum, fuit annus, cum ipse qui loquitur venisset de labore suo apud Montem Galhardum, invenit hostium suum clausum et vidit22 plura alia hostia domorum dicte ville clausa, et dicebatur, ut dixit, quod clausa fuerant per gentes domini regis ad hoc ut irent apud Gardochium coram magistro Raymundo Durandi, et, cum non posset inpetrare a magistro Johanne, notario Ville Franche, et a servientibus qui ibi erant, qui tenebant claves in manibus suis domorum predictarum, quod aperiret hostium suum et intraret domum suam, ipse qui loquitur, una cum consulibus et23 hominibus dicte ville, fere triginta, ivit apud Gardochium coram magistro R. Durandi et coram eo dicti consules, de mandato ipsius magistri R. Durandi, elegerunt duodecim, de quibus ipse qui loquitur fuit unus. Quibus duodecim et dictis consulibus dictus magister R. Durandi fecit jurare ad sancta Dei euvangelia quod intrarent Tholosam die sabbati sequenti, et de24 Tholosa non exirent donec fecissent voluntatem dominorum P. et R.

Interr. si inviti juraverunt, dixit quod sic propter predicta que supra deposuit.

Item dixit quod die sabbati venerunt Tholose ipse qui loquitur et dicti consules et quinque de aliis juratis, et fuerunt ibi usque ad diem jovis sequentem, in aula domini regis cotidie comparentes, et dicta die jovis, cum dicti consules intrassent capellam que est prope aulam et ipse qui loquitur cum quibusdam aliis remansisset in pede scalerii dicte aule, et post, dicti consules exivissent dictam capellam, iidem consules retulerunt eidem qui loquitur quod ipsi finaverant inviti ad 12000 s.thol. quiá dictum fuerat eis quod si exinde recederent quod non finarent, in crastinum decostaret eis 15000 s.thol. Et dixit quod credit quod dictam financiam fecerint dicti consules coacti et inviti propter predicta, et quia servientes domini regis, de mandato dicti magistri R. Durandi, ut dicebant, fecerunt plures pressuras hominibus dicti loci claudendo hostia hominum predictorum et banniendo bona quorundam et capiendo blada aliquorum.

Super aliis etc.

Et dixit etiam se non testifficari etc.

Facta est collatio cum consocio.

Testes suprascripti fuerunt examinati a tempore suprascriptionis in capite primi rotuli conscripto, quod fuit anno Domini ut supra usque ad diem jovis ante festum beate Katerine virginis, anno quo supra.

Sequntur atestationes duorum testium productorum per consules et universitatem de Monte Galhardo et per nos, Hugonem de Camburaco, legum doctorem, et Guillelmum Meschi, domini regis Francie illustrissimi clericum, examinatorum die sabbati in vigilia beati Andree apostoli, de mandato venerabilium et reverendorum dominorum magistrorum domini decani Turonensis, domini archidiaconi Brugiensis et domini Gaufridi de Vindocinio, militis, orethenus nobis facto apud Vaurum die mercurii in crastinum beate Katerine virginis anno Domini M^oCC^o nonagesimo octavo.

IX. Arnaldus Belli Hominis, laycus, uxoratus, oriundus et habitator Montis Galhardi, etatis 30 annorum vel circa, ut dixit, testis juratus et diligenter interr. super primo et tertio articulis, dixit se audivisse dici a Johanne de Cunho et Arnaldo Benedicti, tunc consulibus dicte ville de Monte Galhardo, quod ipsi solverant et tradiderant magistro R. Durandi, notario de Avinione, 25 l.thol., et ipse qui loquitur fuit collectatus et talliatus per predictos consules et alios duos conconsules eorum ratione dictarum 25 l., ut dicebant sibi dicti consules. Et ipse qui loquitur solvit 5 s.thol. occasione predicta dictis consulibus.

Interr. de tempore quo fuit facta dicta collecta, dixit quod circa festum Omnium Sanctorum proximo preteritum, fuit annus.

Dixit etiam se audivisse dici a predictis consulibus quod dictus R. Durandi petebat et volebat habere a singulis hominibus de Monte Galhardo 3 d.tur. pro libra totius summe conpositionis quam fecerant predicti consules cum dictis dominis P. et R. et occasione predicta ipse qui loquitur tradidit dictis consulibus 5 d.t. Ipse tamen qui loquitur non vidit aliquam solutionem fieri dicto magistro R.

Dixit etiam idem testis qui loquitur quod Guillelmus d'Albis, serviens, de mandato dicti magistri R. Durandi, ut dicebat, venit ad domum ipsius qui loquitur, et familiam ejusdem ejessit de domo sua predicta et clausit eam et cum clave recessit et hoc faciebat, ut dicebat, pro questa quam petebat ab eodem et occasione pignorationis predicte, dictus serviens habuit ab eodem qui loquitur 3 s.thol.

Interr. de loco ubi solvit sibi dictos 3 s., dixit quod apud Montem Galhardum ; de die et tempore dixit se non recordari.

Dixit etiam idem testis quod ipse qui loquitur vidit et audivit quod quidam dictus n'Aymos, cum tribus vel quatuor sociis, quadam die de qua non recolit, nec de tempore, set fuit, ut dixit, circa festum Omnium Sanctorum proximo preteritum, fuit annus elapsus, et tempore quo blada semibabantur, de mandato magistri R. Durandi, ut dicebat, et ipso vidente et audiente cepit et arrestavit Petrum Rocelli, P. Mosnerii, Arnaldum Benedicti, et predictum P. Rocelli, ipso teste vidente et audiente, percussiebant cum ensibus del plat super spatulas et ipsos captos duxerunt usque ad quandam domum et ipsos in dicta domo incluserunt et per totam noctem tenuerunt inclusos. Interr. qua de causa, dixit se nescire.

Dixit etiam ipse qui loquitur quod universitas de Monte Galhardo est in possessione vel quasi libertatis. Interr. quomodo scit dixit se ideo scire quia non vidit nec audivit quod predicta universitas nec aliquis de dicta universitate solveret questam domino nostro regi nec aliquid nisi tantummodo albergam.

Super aliis etc.

Interr. super secundo art., dixit quod, quadam die de qua non recolit, set fuit circa tempus de quo supra deposuit, quidam notarius de Villafranca qui vocatur magister Johannes, cum dictis Casser et n'Ales, servientibus, venerunt apud Montem Galhardum et preceperunt eidem qui loquitur et aliis hominibus de dicta villa quod venirent apud Gardochium coram dicto magistro Raymundo Durandi et domum ipsius qui loquitur et alias domos hominum dicti loci clauserunt. Et audivit dici a familia sua quod, antequam claves predictas redderent, habuerunt a quolibet 3 d.thol. Et mater ipsius qui loquitur dixit eidem, postquam venit de Gardochio, quod predictus Casser habuerat ab ea 3 s.thol. antequam vellet sibi reddere clavem. Dixit etiam quod ipse qui loquitur, de mandato predicti magistri Johannis, venit apud Gardochium, et quatuor consules et quasi omnes de dicta villa, et cum essent coram dicto magistro Raymundo, fecit omnes jurare quod tenerent et facerent et pro facto haberent quicquid predicti quatuor consules cum duodecim quos dicti consules eligerent de dicta villa, facerent et ordinarent cum dictis dominis P. et R., precepit etiam eisdem consulibus per juramentum predictum quod, cum duodecim de melioribus dicti loci, venirent Tholose, et quod exinde non exirent donec finassent cum dictis dominis P. et R. et fecissent voluntatem suam. Et audivit dici quod postea dicti consules cum duodecim de dicta villa venierunt Tholosam et cum dictis dominis P. et R. finaverunt ; ipse tamen non vidit premissa nec interfuit eisdem.

Dixit etiam se audivisse dici quod R. Bertrandi et Arnaldus Benedicti fuerunt capti apud Avinionem per octo dies ratione homagiorum.

Super aliis etc. et dixit se non testifficari etc.

X Arnaldus Benedicti, oriundus et habitator de Monte Galhardo, etatis 30 annorum vel circa, ut dixit, testis juratus et diligenter interr. super primo et ultimo art., dixit se nichil certum scire, hoc excepto quod dixit quod dicta universitas de Monte Galhardo est in possessione libertatis. Interr. quomodo scit, dixit de ideo scire quia non vidit nec audivit quod aliquis de Monte Galhardo solveret questam seu aliquid ratione homagii, domino regi.

Interr. super secundo art. diligenter, dixit quod, quadam die de qua non recolit, quidam qui vocatur magister Johannes, notarius de Villa Francha, venit apud Montem Galhardum et precepit eidem qui loquitur quod iret apud Gardochium coram magistro R. Durandi et ipse qui loquitur et consules dicti loci, et quasi omnes de villa predicta de Monte Galhardo venerunt apud Gardochium coram dicto magistro Raymundo, et, cum essent coram eo, dictus magister R. fecit jurare duodecim de dicta villa quod venirent Tholose cum consulibus dicte ville et facerent voluntatem dictorum dominorum P. et R., et quod exinde non exirent nec recederent quousque fecissent voluntatem eorum. Et post, audivit dici a consulibus predictis quod ipsi finaverant, vellent nollent, cum dictis dominis P. et R. ad summam contentam in dicto secundo art.

Et nichil plus pertinens dixit, diligenter interrogatus et non deponit nec tacet, ut dixit, prece vel precio etc.