[1]

Ex bundellis in turre Londonensi, n° 8.

Contestations élevées au sujet du testament d'Alphonse, comte de Poitiers et de Toulouse, entre les coexécuteurs dudit testament et le procureur du roi d'Angleterre.

Testamentum etc.

In primis asserunt et probare intendunt magister Johannes de Putheolis, canonicus Carnotensis, executor clare memorie domini Alfonsi, quondam comitis Pictavensis et Tholose, et Egidius Daniel procurator constitutus per bone memorie Petrum Vigerii, archidiaconum Xanctonensem, coexecutorem predicti magistri Johannis, in executione predicti testamenti, tempore quo vivebat, et per eundem magistrum, autoritate domini regis, quod locus in quo bastida de Monte Flanquino est fundata, cum pertinenciis dicte bastide adherentibus, etc., omne jurisdictione alta et bassa intra dictam bastidam et in pertinenciis suis, datus fuit dicto domino regi bastid.comit. (?) dum vivebat per Guillelmum Almalinni et per alios dominos de Tatinato.

Item asserunt et probare intendunt quod dictus dominus comes habuit, tenuit et tenebat, tempore quo decessit, ex dono abbatis Sancte Fidis de Conchis1 et conventus ejusdem loci et dominorum de Pinolio locum cum suis pertinenciis et cum omnimoda jurisdictione alta et bassa in dicta villa et in pertinenciis suis in quo bastida Sancte Fidis super Dordenam est constructa.

Item asserunt et probare intendunt quod dictus dominus comes habuit, tenuit et tenebat tempore quo decessit ex dono abbatis et conventus de Cadomo, Cist.Ord., et domini Bertrandi de Montibus, militis, locum cum omnibus pertinenciis suis et cum omnimoda jurisdictione alta et bassa in dicto loco et in ejus pertinenciis in quo edificata est villa de Castellione.

Item asserunt et probare intendunt quod dictus dominus comes habuit, tenuit et tenebat, tempore quo decessit rex, ex dono abbatis et conventus Aurel. et domini Gastonis de Cancalda cum omnibus pertinenciis suis et cum omnimoda jurisdictione alta et bassa, in qua bastida Villeregalis est constructa.

Item asserunt et probare intendunt quod dictus dominus comes habuit, tenuit et tenebat, tempore quo decessit, ex dono abbatis et conventus Assiensis, locum cum suis pertinenciis et cum omnimoda jurisdictione alta et bassa in dicto loco et in ejus pertinenciis, in quo bastida Ville--nove prope Pincilium est constructa.

Item asserunt et probare intendunt quod dictus dominus comes habuit, tenuit et tenebat, tempore quo decessit, ex dono abbatis et conventus Fontis Guillermi et quorumdam aliorum militum locum cum suis pertinenciis et cum omnimoda jurisdictione alta et bassa in dicta villa et in ejus pertinentiis in quo bastida Castri Comitalis est constructa.

Item asserunt et probare intendunt quod dictus dominus comes habuit tenuit dum vivebat et tenebat tempore quo decessit, ex dono quorumdam militum locum cum suis pertinenciis et cum omnimoda jurisdictione alta et bassa in dicta villa et in ejus pertinenciis in quo bastida Castri Amorosii est constructa.

Item asserunt et probare intendunt quod dictus dominus comes, dum vivebat, habuit, tenuit et tenebat tempore quo decessit, ex dono Raimundi Bernardi de Duroforti, domicelli, locum cum suis pertinenciis et cum omnimoda jurisdictione alta et bassa in quo bastida de Dunes est constructa.

Item asserunt et probare intendunt quod dictus dominus comes dum vivebat, habuit, tenuit et tenebat dum vivebat et tempore quo decessit, locum cum suis pertinenciis et cum omnimoda jurisdictione alta et bassa, ex dono abbatis et conventus Belle Pertice, in quo bastida de Donzaco est constructa

Item asserunt et probare intendunt quod dictus dominus comes, dum vivebat, habuit, tenuit et tenebat tempore quo decessit, medietatem ville vocate Castrum Seignourii cum omnibus suis pertinenciis, et cum omnimoda alta et bassa justicia ad dictam medietatem pertinentibus, ex dono abbatis et conventus Clariaci.

Item asserunt et probare intendunt quod dictus dominus comes edificavit seu edificare fecit [plure]s bastidas superius scriptas et de hoc est fama communis in terra Agenesi et in locis circumvicinis.

Item asserunt et probare intendunt quod locus bastide Sancte Fidis, pro parte contingente abbatem et conventum Sancte Fidis de Conchis, tempore doni facti, cum omnibus suis pertinenciis et cum omnimoda jurisdictione alta et bassa erat liber ab omni homagio, fidelitate, juramento, excercitu ac cavalcata adversus comitem Tholose, et est et esse debet adversus quemcumque terram Agenesii tenentem.

Hoc idem asserunt de loco in quo bastida

Castri Comitalis est constructa pro parte abbatem et conventum Fontis Guillermi, tempori doni facti, contingente

Hoc idem asserunt de loco bestide de Castellione pro parte abbatem et conventum de Cadomo contingente, tempore doni facti.

Hoc idem asserunt de loco et eius pertinenciis in quo bastida Villenove est fundata.

Hoc idem asserunt de loco cum suis pertinenciis in quo bastida Villeregalis est fundata.

Hoc idem asserunt de loco cum suis pertinenciis in quo bastida de Donzaco est fundata.

Hoc idem asserunt de medietate loci pro indiviso cum suis pertinenciis et cum omnimoda jurisdictione alta et bassa in quo bastida Castri Seignourii est fundata.

Item asserunt ex habundanti quod, de concessione regie clemencie facte comiti Tholosano in pace Parisiensi, comes Tholosanus Raimundus ultimo defunctus testari potuit de com... te... terre sue et conquestus, dare seu relinquere et omnia alia facere sicut ceteri barones regni Francie.

Item asserunt quod rex habuit terram Agenesii suo jure et non ex successione domine Johanne, quondam comitisse Pictavensis et Tholose, et habebat tempore restitutionis terre Agenesii facte regi Anglie.

Item asserunt et probare intendunt quod illa que dictus dominus comes acquisivit in feudis et retrofeudis terre Agenensis debent tari secundum usum seu consuetudinem curie domini regis.

Item intendunt probare quod de consuetudine generali Francie barones possunt acquirere sive per emptionem sive per donationem in feudis suis et uxorum suarum et ex illis acquisitis suam facere voluntatem.

Item hoc idem intendunt probare secundum consuetudinem terrarum episcopatus Lien , scilicet quod licitum est eis acquirere in feudis suis et uxorum suarum et de eis disponere pro libito voluntatis, et hoc etiam de jure scripto concessum est eis que utuntur in episcopatu predicto.

Item quod de consuetudine regni Francie donationes habentur quod2 acquisiti.

Hoc idem intendunt probare secundum consuetudinem terre Agenesii, et maxime quia jure scripto quo utuntur in terra et in episcopatu Agenensi.

Item quod terra Agenesii regitur partim jure scripto, partim jure consuetudinario.

Item quod terra Agenesii in hiis que tangunt dominus agenensis (sic) et maxime in acquisitis debet judicari secundum consuetudinem sive usum curie domini regis.

Item quod verba que sequuntur continentur in testamento domini Alphonsi comitis :

Derechief nous voloums qe nostre exequtor puissent demander por nous3 notz detes et nodz deditures taunt en jugement cum fors e qe il en puissent fere transaction qe acort e a establir procureors e lor donnons et guerpissons4 et transportomes en eus les actions e les demandes qe nous afiecent et afferit provent et de jurent.

Derechief il est contenu en celi testament ce qui s'ensuit :

E si par aventure il avenoit acum remanent de nos muebles les choses desus dites enterinement acomplies nous volums, ordenoumes et comandoumes iceli remanent de notz muebles et 15000 l.t. lesqueles nous prenoms et retenons a prendre sur le quient de tote nostre terre et totes notz conquest et tot nostre dreitures en quel choses qu'eles soient, lequel quient e notz conquests et totes nos autres dreitures nous voloums estre vendues par le mayn de notz executours, en tute, dou partie, si il veyent que mesures seit du vendre.

On lit au dos : Instrumentum traditum ex parte executorum comitis et comitisse Pictavensis.

et un peu plus bas :

Propter quas rationes superius occasione et per consuetudines propositas, dicunt predicti magistri Johannes et Egidius quod predicte bastide sive gasus debent eis nomine exequtorio sive procuratorio adjudicari et adjudicata liberari secundum consuetudinem baronum Francie et etiam de jure scripto que veniunt intra Agenesium, nec astringunt se ad omnia predicta probanda, sed ad ea tantum que sibi sufficient ad intentionem suam juri dandam vel sufficere poterunt et debebunt.

facta et consuetudines pro procuratore regis Anglie proposita et in quantum sunt contraria sue petitioni, negantes et factum et consuetudines contraria asserentes.

A cette pièce est annexée celle qui suit :

Super facto bastidarum fuit impetrata commissio a curia Francie abbati Sancti Papuli et judici curie vicarii Tholose, die mercurii post festum Penthecostes, anno nonagesimo primo, Parisius.

Item ratione dicte comissionis fuerunt citate gentes regis Anglie apud Lausertam ad diem jovis ante festum beati Clementis, et pervenit ad gis Anglie citatio tertia decima die introitus novembris, et distat a die qua debuerunt comparere per octo dies.

Et dicta die nichil fuit processum sed fuit die sabbati proximo sequens assignatus5 partibus apud Castrum Sarasenum.

Qua die fuerunt6 aperti articuli utriusque partis et premissis protestationibus per partem regis Anglie quod non intendebat in dictos auditores consentire nisi ut jus esset, et quod posset eos vel eorum alterum revisare, nec admittebat magistrum Egidium Camelini in pro roga ..........

..... cione nec vigorem dare intendebat processui coram dictis auditoribus habito vel habendo, dixit procurator dicti regis quod non tenebat in d[icta ] procedere. Tum quia dicta commissio fuit ignorantibus gentibus dicti regis impetrata, ac etiam quia fuit arta, imputa citationis traditione, pque negocii arduitate seu qualitate, ita quod dictus procurator non petuit de sibi necessariis providere.

Item peciit dictus procurator sibi fieri copiam ex integro actorum et processus, eum habere non potuisset et alias dixit se non posse pro ....... copia diem ad se liberandum infra quam dita acta et processum inspiceret sibi assignari presertim cum esset novus procurator in hac ......................................... judicium curie Francie.

Et dicti auditores dixerunt omnia predicta se non admittere nisi quatenus de jure et consuetudine Francie esset faciendum................ se paratos in causa procedere juxta eis traditam formam.

Item proposuit procurator dicti regis quod dicta commissio fuit impetrata tacita veritate quam alias fuerat per gentes ipsius regis propo ........................................ quadam consuetudine quam probare intendebat pars dicti regis, audirentur plures testes quos recipere nolebant dicti auditores, et cum judicium curie Francie per partem dicti regis super hoc feceretur, dicti auditores remiserunt negocium ad dictam curiam, et hoc pendente et dicto judicio per dictam curiam nondum facto, fuit dicta comissio impetrata.

Quare dixit dictus procurator non debere ulterius procedi donec dicti dicta consuetudine sint auditi, vel saltim judicium factum an plures audiri debeant per curiam supradictam et super hoc dormivit causa ..................... ad diem veneris in crastino Beate Lucie, ad quam diem citate fuerunt partes apud Castrum Sarracenum.

Qua die, propositis rationibus per partem dicti regis ut supra, magister Egidius dixit debere in causa procedi, nec obstabat quia pars regis ........... processum quia per tenores commissionum quam per articulos potuit et potest esse instructa, et quia imputandum est ei quia non petiit processum in curia Francie, cum, sciente procuratore dicti regis, dicta commissio fuit impetrata.

Protestor reg. sic nomina testium et spiritus quo deposuerunt et ad quod contra testes obicitur quare cum certa sit cersioriari non debet ; preterea esset contra usum curie Francie, si talis copia fieret. Item dictis auditoribus qui habent .......... itatem commissionem non id data potestas dictam copiam faciendi ; post hoc juraverunt quidam testes causam ; procurator regis recessit nec vidit ................ Et fuit citata (sic) in crastino ad videndum jurare testes.

Qua die procurator regis dixit ut supra dixerat et instanter peciit copiam processus sibi fieri sine quo dixit se nullo m odo procedere ............................................ lati testimonii ignoraret et alia sibi necessaria in predictis.

Item peciit copiam rationum per magistrum Egidium de novo propositarum ; item in principio cause et usque nunc habuerunt duos notarios dicti auditores7 et quia modo non erat nisi unus, non erat procedendum in negocio. Preterea in commissione continetur quod auditores remittant attestationes ad proximum Parlamentum, et cum id esset inceptum vel proximo incepturum, ita quod impossibile esset attestationes ad Parlamentum remittere, dixit non debere procedi et eorum protestationem.......... et jurisdictionem finitam esse, et quod hec fuit ob culpam dicti magistri Egidii cum satis tempestive fuisset commissio impetrata.

Et dictus magister Egidius contrarias rationes proposuit et petiit in causa procedi, predictis nonobstantibus.

Et post hec recessit procurator dicti regis, et juraverunt quidam testes par magistrum Egidium producti, et fuit citatus procurator regis iterato ad diem lune sequentem, visurus jurare testes.

Qua die non comparuit nec aliquod pro dicto rege. Quare dicti auditores posuerunt partem regis in defectum et ipsam reputaverunt contumacem.

On lit au dos : De bastidis de Agenn. et juribus bastidarum.

N.B. Copié sur les scédules originales en parchemin. L'écriture paroit du 13e siècle.