[1]

Anno Domini millesimo trescentesimo duodecimo, septima die introitus mensis octobris, in civitate Vasatensi, venerabili et discreto viro domino Johanne de Arpadella, legum commissario ........................ reverendum et venerabilem virum dominum Yvonem de Laudunaco, legum egregium professorem, serenissimi principis domini nostri Francorum regis clericum, judicem delegatum seu commissarium per ipsum dominum regem ad ipsa infrascripta deputatum, prout dictis commissionibus, una videlicet signata sigillo dicti domini regis et alia sigillo dicti domini Yvonis que fuerunt hostense et perlecte, quarum tenores tales sunt :

Philippus, Dei gratia Francorum rex, dilectis et fidelibus magistro Yvoni de Landunaco, clerico, et Poncio de dominus de Lebreto, miles, Ayquelinus Guillermi Petrus et Helias quondam et et nomine alie singularis et terre Agenesii a senescallo Vasatensi et aliis predicti et pro rege Anglie, duce Aquitanie, fideli nostro, seu eorum et cujuslibet isporum diversis modis et formis et pro aliis suis adherentibus suo et eorum nomine ad nostram curiam appellasse noscantur, ipsorum appellationes nunc pendent et de consuetudine curie nostre per illius appellantes et adherentes jurisdictioni dicti ducis et suorum officialium ducatus predicti, durantibus eorum appellationibus in quibuscumque causis civilibus et criminalibus, agendo et deffendendo totaliter sint exempti, et in gardia nostra etiam speciali nostraque intersit quos ab injuriis, violentiis, vi armorum, oppressionibus et aliis indebitis novitatibus quibuscumque deffendere et tueri, valido clamore conquerentiumque multitudine necnon fama publica deffenrentibus accepi et adherentibus suis et aliis in nostra speciali gradia existentibus pluribus, eo quod ad nos appellarunt, et in personis et rebus per officiales et in ducatu predicto in Agenesio pendentibus appellationibus ad nostram curiam comissus, et in prejudicium appellantium eorumdem, et in nostrorum jurisdictionis, gardie et superioritatis extiterunt multimode attemptata, sic quod quies et pax publica patrie exortum ac in posterum possent pejora attemptare nisi super hoc remedio opportuno. Ea propter, licet nuper inquisitiones que fiebant contra dicti ducis ministros, seu pro pluribus in nostrum prejudicium per eos preceteris temporibus attemptatis, posuerimus in suspenso pro jure et honore dicti filii nostri conservatione ac nostre pacis et quietis deffensione, cogente necessitate, compellimur adhire remedium in predictis. Vobis igitur et vestrum cuilibet committimus et mandamus quatinus ad partes predictas vel proximas, prout vobis expedire videbitur, personaliter conferentes, per vos, alium vel alios a vobis deputandos, appellantes, et in gardia nostra existentes predictos in personis et bonis auctoritate nostra manuteneatis, conservetis et deffendatis ab injuriis, violenciis, vi armorum, oppressionibus, gravaminibus, molestationibus, impedimentis et aliis omnibus et singulis indebitis ipsos aut eorum alterum in personis aut rebus, appellationibus eorum pendentibus, in eorum seu alterius eorum prejudicium, aliquid indebite attemptare, et attemptata, si que fuerint, vocatis evocandis, ad statum reduci debitum de plano faciatis, justicia mediante. Et cum contra ipsos appellantes et adherentes suos, aut in nostra speciali gardia existentes, seu eorum aliquem aliqui excessus, pendentibus appellationibus suis, et in eorum prejudicium et gravamen, ac jurisdictionis et gardie nostrarum contemptum comissa dicantur per plures et specialiter per senescallum Vasconie qui nunc est, qui gravissime dicitur pre ceteris exessisse et super hoc, vocatis qui vocandi fuerint, inquiratis cum diligentia veritatem, et quos per eandem inquestam culpabiles repereritis, juxta qualitatem excessuum puniatis et eastigetis, justitia mediante, quod ceteris transeat in exemplum. Dubia vero si que emercerint, curie nostre Parisius judicanda, quam citius remissuri1 ad diem senescalli Petragoricensis futuri proximi Parlamenti, de quo ipsam curiam nostram certificetis, per vestras litteras, partes ad hoc nobis ajornando. Preterea volumus ac vobis comitimus et mandamus ut cuilibet conquerenti det dictis appellantibus et adherentibus exemplum, ut dictum est, aut eorum altero, pendentibus eorum appellationibus, tam civilibus quam criminalibus causis, exhibeatis justicie complementum et similiter ipsis appellantibus de illis contra quos coram agendo et deffendendo volueritis experiri, volentes quod in premissis, cessantibus quibuscumque recusationibus et appellationibus frivolis, procedatis ut commissarii singulariter ac pro personis singulis specialiter deputatis, nonobstante quod nomina omnium appellantium et aliorum conquerentium et casus propter quos ad curiam nostram appellarunt, non sint his presentibus specialiter expressati. Non enim officium vestrum2 generale vel ordinarium ad predicta statuimus, nec vos ut generales commissarios ad causarum universitatem deputamus, sed propter pluralitatem et multitudinem personarum et casuum quos comode presentibus nominare non possumus, vos commissarios singulares pro singulis personis et casibus precedentibus et pendentibus supradictis singulariter deputamus, in quibus exercendis alterum vestrum alterum nolumus expectare, predicta vobis et vestrum cuilibet comitentes. Damus autem omnibus fidelibus, justiciariis et subditis nostris presentibus in mandatis, omnes alios requirentes quatinus vobis et vestrum cuilibet, in omnibus et singulis supradictis et ea tangentibus, et ex eis et eorum quolibet dependentibus, cum effectu pareant et intendant commissiones autem quantum ad personas et casus pro quibus ad vos recursus habebitur personis aliis factas, presentibus penitus revocamus. Datum Parisius, vicesima quarta die junii, anno Domini millesimo trescentesimo duodecimo.

Yvo de Laudunaco, legum doctor, illustris Francorum regis clericus, discretis viris dominis Guillelmo Seguerii, Johanni de Arpadella, legum professoribus, et magistro Hugoni de Carrollis, jurisperito, salutem et dilectionem.

Negociis nobis una cum domino Pontio de Homelatio, milite dicti domini regis, consiliariis regia auctoritate comissis super attemptatis et exessibus contra nobiles viros Amanevum de Lebreto, Arnaldum Ramundi, vicecomitem de Anorca, Garciam Arnaldi, vicecomitem de Marcura et quosdam alios ducatus Aquitanie ad prefatum dominum nostrum regem appellantes, eorum appellationibus pendentibus, ut dicitur, factis, aliis arduis dicti domini regis negociis occupati, ad presens intendere non valentes, de vestra et vestrum cujuslibet fidelitate merito confidentes, vobis et vestrum cuilibet in solidum super predictis nobis3 comissis et ea tangentibus comitimus vices nostras, donec eisdem personaliter possimus interesse, seu ipsas vices ad nos duxerimus revocandas, mandantes omnibus subditis regiis ut vobis et vestrum cuilibet in premissis pareant et intendant. In cujus rei testimonium presentibus litteris nostrum posuimus sigillum. Constat de rasura in tertia linea, ubi dicitur : attemptatis et de accessibus et de interlineari in sexta linea : pendentibus . Datulum apud Vetulam in Valle Aranni, die mercurii in vigilia Beati Mathei apostoli, anno Domini millesimo trescentesimo duodecimo.

Extitit facta fides. Comparuerunt videlicet Guillelmus de Agna, domicellus, serviens armorum dicti domini regis, gardiatorque specialiter auctoritate regia, ut asseruit, deputatus, appellantibus ab audentia officialium domini ducis Aquitanie ad dictum dominum nostrum regem, ex parte una, et dominus Guido Ferrerii, miles, vices gerens, ut dicebatur, illustris regis Anglie, ducisque Aquitanie, pro se, et Guillelmus de Monte Pavonis, et magister Petrus Geraldi, procuratores, ut dicerunt, et nomine procuratorio majoris et juratorum4 communie Burgalensis, de quo procuratione fecerunt fidem per quasdam litteras sigillatas in pendenti, ut prima facie apparebat, sigillo dicte comunie Burgalensis, quarum tenor talis est :

Noverint universi quod nos, major et jurati comunie Burdegalensis facimus et constituimus procuratores nostros, sindicos vel iconomos, discretos viros Guillelmum de Montepavonis et Petrum Geraldi, exhibitores presentium, et quemlibet eorum in solidum, ita quod non sit melior conditio occupantis, et quod per unum eorum inceptum fuerit, per alium valeat terminari in omnibus et singulis causis et negotiis motis seu movendis a nobis simul vel separatim, contra quascumque, seu a quibuscumque contra nos conjunctim vel divisim, coram quibuscumque judicibus ordinariis, extraordinariis, delegatis, subdelegatis, comissariis ecclesiasticis vel mundanis et specialiter coram venerabilibus et discretis viris dominis Yvone de Laudunaco, legum professore, et Pontio de Homelatio, milite, et Petro Auberti, et Guillelmo de Aqua, serviente armorum, judicibus, seu commissariis, vel executoribus, auctoritate illustris domini nostri regis Francorum, ut dicitur, deputatis, vel altero eorumdem, dantes et concedentes eisdem procuratoribus, sindicis vel actoribus plenam et liberam potestatem et speciale mandatum excusandi forum et locum declinandi necnon agendi, deffendendi, excipiendi, proponendi, respondendi quantum et ubi debebunt, jurandi de calumpnia et de veritate dicenda in animas nostras et subeundi cujuslibet alterius generis juramentum, appellandi, appellationem prosequendi et eam si necesse5 fuerit innovandi, et apostolos (sic) super ea petendi et obtinendi, et omnia alia et singula faciendi, procurandi, expediendi, que nos faceremus vel facere possemus circa premissa vel aliquid premissorum si personaliter presentes essemus et que boni de legitimi (sic) possint et debent facere procuratores, etiamsi mandatum vel potestatem exigant speciale, ratum habentes et firmum ac etiam habituri quicquid per dictos procuratores nostros sindicos vel actores, vel alterum ipsorum actum fuerit in premissis, seu etiam procuratum, promitentes pro ipsis et eorum quolibet rem gratam habere et judicatum solvi, sub ypotheca rerum comunie nostre, et hec omnibus quorum interest vel interesse potest, signifficamus per presentes litteras sigillo comunie Burdegalensis sigillatas in testimonium predictorum Datum Burdegale et concessum die jovis post festum beati Michaelis, anno Domini millesimo trescentesimo duodecimo.

Ex parte altera Johanne Ycos, qui dicebatur tenens locum prepositi Burdegalensis et Petro de La Brossa, Ramundo de Lobenx, Guillelmo Lengles, Rogerio de Cornoalh, Guillelmo Le Recandeyre, Johanne Andi et Guillelmo Pic, servientibus domini regis Anglie ducisque Aquitanie, citatis, ut dicebatur, ad dictam diem coram dictis dominis6 commissariis minime comparentibus, quare, sua salva legitima excusatione, fuerunt positi in deffectu. Et cum nox instaret, fuit dies presens per dictum dominum commissarium assignata et continuata dictis partibus ad diem lune proxime sequentem, quam diem dictus dominus commissarius assignatis predictis partibus, videlicet dicto Guillelmo de Aqua et dictis domino Guidonis, et Guillelmo de Montepavonis, et magistro Petro Geraldi, procuratoribus predictis, ad comparendum coram eodem domino commissario et ad faciendum quod esset rationis.

Qua die comparuerunt partes predicte que supra comparuerant, videlicet dictus Guillelmus de Aqua pro se, ex parte una, et dictus dominus Guido Ferrerii pro se, et Guillelmus de Montepavonis et Petrus Geraldi, procuratorio nomine quo supra, ex parte altera. Verum, cum dictus dominus commissarius nollet dictos Guillelmum de Montepavonis et Petrum Geraldi recipere in procuratores eorum quorum procuratores se asserebant, cum procuratorium7 eorum esset minus sufficiens, cum non essent sufficienter relevati ab honere8 satisdandi quilibet eorumdem procuratorum sive qui procuratores se esse asserebant, promiserunt pro se principaliter et nomine fidejussorum alterius et dictorum majoris et juratorum rem ratam habere et judicatum solvi, sub hypotheca et obligatione omnium bonorum suorum, et sub omni renunciatione et cauthela cum protestatione per eos premissa, quod quam cito fidem fecissent coram dicto domino commissario de alia procuratione seu mandato sufficenti eis seu alii vel aliis dato seu dando per dictos majorem et juratos, quod in aliquo ipsi nec eorum bona essent obligati, ratione dicte obligationis, nec dicta obligatio eis noceret seu nocere posset.

Et ibidem dictus Guillermus de Aqua contra dictos dominum Guidonem et predictos alios, videlicet Guillermum et Petrum, qui nomine dictorum majoris et juratorum de Burdegala die presenti comparuerunt, et etiam alios superius nominatos citatos, qui nec die presenti, nec die sabbati proxime preterita comparuerunt, tradidit quandam papiri sedulam formam in se que sequitur continentem :

Hec sunt inobedientie et excessus commissi per gentes regis Anglie, Aquitanie ducis, contra Guillermum de Aqua, domicellum, servientem armorum domini nostri Francie regis, gardiatoremque specialiter auctoritate regia deputatum, quibuscumque appellantibus ab audentia officialium ducis Aquitanie ad dominum nostrum regem.

Primo videlicet quod cum dictus Guillelmus proposuisset verbo ad manum dicti domini regis bona, que quondam fuerunt Petri Viguerii, volens facto exsequi que verbo fecerat, precepit Assivo de Logardo, majori Burdegalensi, et jurato dicte ville Burdegalarum, tunc ibidem presenti, apud Sanctum Elegium ut sibi traderent aliquos probos viros de juratis dicte ville, qui viderent ea que super predictis facere intendebat, et eum, si opus esset, custodirent a violentiis.

Item quod dicti major et jurati, dicto precepto inobedientes, hec facere neglexerunt.

Item quod, cum dictus Guillermus accessisset ad domum dicti Petri Viguerii, et vellet apponere vexillum regium in domo predicta, in signum manus regie apposite in dictis bonis dicti quondam Petri Viguerii, quidam vocatus Johannes Icos, qui se gerebat pro locumtenente prepositi de Combreriis de Burdegala, Petrus de la Brossa, Ramundus de Lobenx, Guillermus Lenglés, Rogerius de Cornoallis et Otho Deyde, servientes regis Anglie, Aquitanie ducis, cum armis vetaverunt manualiter eidem gardiatori id quod in premissis facere intendebat, in prejudicium et contemptum dicti domini regis, et jurisdictionis ejusdem.

Item quod cum Geraldus Rocelli, serviens dicti domini regis, de manu dicti gardiatoris posuisset vexillum regis apud Astanhas, qui locus erat de bonis dicti Petri Viguerii, Guillelmus Li Retondeyre, Johannes Andi, Guillelmus Pic, servientes, ut dicebant, regis Anglie, Aquitanie ducis, dictum vexillum amoverunt in vituperium et contemptum dicti domini regis et dicte manus regie apposite in eisdem.

Item quod dictus serviens armorum precepit dicto Johanni Ycos, qui se gerebat tunc temporis pro locumtenente dicti prepositi de Combreriis, quod ea que de bonis Petri Viguerii quondam ceperat, post et contra appellationem dicti Petri ad hunc finem quod idem gardiator dicta bona tenere posset sub manu regia, juxta formam mandati sui, quod dictus Johannes Ycos dicto precepto inobedientes facere recusavit in prejudicium et contemptum jurisdictionis dicti domini regis.

Item quod dictus gardiator precepit ex parte domini regis nobili viro domino Guidoni Ferrerii, vices gerenti illustris regis Anglie, et Aquitanie ducis, in ducatu predicto, sub omni eo quod ipse et dictus dominus dux possent forefacere dicto domino regi, quod impedimentum appositum per gentes dicti ducis in bonis que quondam fuerunt dicti Petri Viguerii, faceret amoveri, ad finem quod ipse dicta bona tenere posset sub manu regia, juxta formam dicti mandati sui, et quod idem dominus Guido, dicto precepto inobediens, et errorem aliarum gentium dicti ducis sustinens, premissa facere neglexit in vituperium et contemptum dicti domini regis.

Item quod dictus gardiator precepit dicto domino Guidoni, quod de dictis Johanne Yco et ceteris servientibus, qui ipsum impediverant in appositione armorum dicti domini regis in domo quondam dicti Petri Viguerii esset taliter securus quod ipsos et eorum quemlibet personaliter presentaret coram venerabilibus viris dominis Yvone de Landunaco et Pontio de Homelatio, milite dicti domini regis, commissariis super hoc a magestate regia deputatis, super facto appellantum ducatus Aquitanie et quod eos caperet seu capi faceret, quod dictus dominus Guido facere neglexit in vituperium et contemptum dicti domini regis et jurisdictionis ejusdem, inobediendo precepto predicto.

Item quod dictus gardiator precepit dicto domino Guidoni, ex parte regia, quod corpus domini Johannis de Ferrariis, quondam senescalli Vasconie, deffuncti, quod ipse gardiator posuit ad manum regiam, non permiteret extrahi de regno Francie nec sepeliri, donec super hoc scivisset voluntatem dicti domini regis, et quod dictus dominus Guido dicto precepto inobediens et rebellis, corpus dicti defuncti extrahi fecit, seu misit, de Burdegala, in prejudicium et contemptum dicti domini regis et jurisdictionis ejusdem.

Item quod idem serviens armorum precepit dicto domino Guidoni, ex parte regia, necnon majori et juratis de Burdegala, virtute litterarum regiarum directarum baronibus, majoribus, juratis, communitatibus et justiciariis regis Anglie, Aquitanie ducis, quod dictum senescallum Vasconie Othonem de Lados, Arnaldum de Castronovo, prepositum Sancti Severi, caperent et captos ducerent dicto domino regi, sub fida custodia, vel senescallo Tholose, vel Petragoricensi vel eorum alteri, quod facere neglexerunt in prejudicium et contemptum jurisdictionis dicti domini regis.

petens responderi contentis in dicta sedula per dictum dominum Guidonem et alios predictos hodie comparentes pro predictis majore et juratis de Burdegala, requirens insuper dictum dominum commissarium, quathenus de et super predictis inobedientiis se informet, et dictos inobedientes puniat et condepnet, prout fuerit rationis et prout in talibus est fieri consuetum

Et dictus dominus commissarius dictis Guidoni, Guillermo et Petro, comparentibus pro dictis majore et juratis petentibus et requirentibus diem sibi assignari ad deliberandum et consulte respondendum contentis in dicta sedula, videlicet diem veneris post festum Omnium Sanctorum, et locum in aula nova Tholose domini regis.

Qua die comparuerunt in predicta aula Tholose dicti domini regis, coram predicto domino commissario, predictus Guillelmus de Aqua ; comparuit etiam dictus Petrus Geraldi, nomine procuratorio quo supra, dicto domino Guidone Ferrerii non comparente, quare fuit positus in deffectu. Et ibidem dictus dominus commissarius continuavit dictis partibus comparentibus diem presentem ad diem crastinam, quam diem assignavit eisdem ad comparendum coram dicto domino Yvone in predicto loco.

Qua die et in predicto loco comparuerunt coram dicto domino Yvone partes que supra proxime comparuerunt et ibidem fuit eisdem partibus, cum nox instaret, continuata dies presens per dictum dominum Yvonem ad diem lune proxime sequentem, quam diem assignavit eisdem ad comparendum se in predicta aula, ad procedendum in presenti negocio, prout esset rationis.

Qua die comparuerunt in predicto loco coram eodem domino Yvone partes proxime dicte et ibidem dictus procurator majoris et juratorum de Burdegalis proposuit quod sequitur :

Et dictus procurator seu sindicus civitatis Burdegalensis, protestato jure suo in omnibus, et majoris et juratorum, quorum est procurator, seu sindicus, et protestato etiam quod per sui comparitionem, nec per infra dicenda non intendit consentire in vos, predictum dominum Yvonem, tanquam in suum judicem ordinarium, vel delagatum in aliquo, prorogare, neque se, nomine quo supra, neque dictos majorem et juratos, quorum est procurator et sindicus, vobis, predicto domino in hac parte tacite vel expresse submittere, et protestato specialiter quod non intendit aliqua dicere que concensum tacitum vel expressum vel prorogationem jurisdictionis vestre predicte, domine, sapiant, neque aliquam atributionem jurisdictionis cujuscumque tacite vel expresse importent in personam dicti procuratoris, vel illorum quorum est sindicus, et protestato insuper quod dictus procurator seu sindicus non intendit aliqua dicere, et quantum ad presentem diem, nec aliquos sibi assignandos que litis contenstationem sapiant super articulis traditis contra dictos juratos vel eorum partem ; nec etiam aliqua confiteri, ponere vel asserere que litis contestationem vel confessionem tacitam vel expressam, vel prorogationem jurisdictionis, vel attributionem importent nullo modo. Quod si faceret illud, revocat ex nunc ut ex tunc, et ex tunc ut ex nunc, et pro non dicto posito vel afferto, et pro non confesso, et pro non contestato, prorogato, vel attributo vult haberi, in quacumque parte presenti cause : et quod eidem licet seu parti majoris et juratorum de Burdegalis, quorum est procurator vel sindicus, predicta revocare tanquam erronee dicta, posita, confessata vel asserta, vel contestata in quacumque parte cause sive litis presentis.

Quas etiam protestationes dictus procurator seu sindicus in quacumque parte presentis instancie repertit et pro repertitis vult haberi, et salvis suis exceptionibus et deffensionibus suo loco et tempore proponendis, quibus renunciare non intendit, ymo eas sibi retinet et retinere vult jus in eisdem proponendi et probandi loco suo et tempore, premissis predictis omnibus et singulis, exipiendo proponit dictus procurator seu sindicus minime teneri se procedere coram vobis dicto domino, nec etiam respondere articulis traditis contra dictum procuratorem seu sindicum, vel partem eorum quorum est procurator vel sindicus, pro eo videlicet quia, atento mandato regio seu commissione vobis facta de contentis in dictis articulis, dato sine prejudicio quod vera essent, quod minime confitetur, vos prefati domini minime potestis vos intromittere nec potestatem aliquam, salvo honore vestro, considerato tenore litterarum regiarum cognoscendi vel inquirendi seu etiam diffiniendi habetis, cum habeatis certam potestatem limitatam a domino rege Francie, ut apparet per tenorem dictarum litterarum regiarum, juxta curie potestatem, de contentis in dictis litteris vos intromittere non potestis.

Item et pro eo quia non fuit intentionis dicti domini regis, quod vos prefati domini procederetis contra civitatem Burdegalarum super contentis in dictis articulis, vel aliis que proponerentur contra partem predictam, cum si hoc esset pars dictorum majoris et juratorum gravaretur laboribus et expensis et etiam adhimeretur facultas probandi parti dictorum juratorum et majoris deffensiones suas, quod apparet ex eo, cum sit nimis distantia locorum, videlicet civitatis Burdigalensis et Tholosane, quod minime fuit intentionis dicti domini regis, cum civitas Tholosana sit extra ducatum Aquitanie, et distat per quatuor dietas et ultra, a civitate Burdegalensi.

Item et pro eo quia universitas Burdegalensis est in possessione seu quasi libertatis, quod jurati dicte ville non tenentur pro aliquo eis imposito litigare extra civitatem seu diocesim Burdegalensem, que quidem > libertas seu immunitas est comfirmata per dominum regem Francie. Et si hoc esset quod dicti jurati tenerentur extra dictum locum Burdegalarum litigare, adhimeretur potestas se deffendendi, cum minus dubium sit probationes tam in agendo quam in deffendendo in loco ubi aliqua comissa dicuntur quam extra locum, et sit de jure quod nemo extra suum domicilium invitus debeat trahi, presertim ad locum remotum, ut est civitas Tholosana a Burdegalensi, qui si hoc esset, quod minime confitetur dictus procurator vel sindicus, dicta liberalitas sive immunitas infringeretur, qui jura tuetur et immunitates civitatibus concessa consuevit observare.

Item et pro eo quia aliquis, expresso modo, non facit partem contra majorem et juratos per modum instructionis, vel acusationis, ut apparet per processum superius habitum coram vobis predictis dominis.

Item et pro eo quia nulla accusatio seu preventio est tradita coram vobis, predicto domino, contra partem dictorum majoris et juratorum, ut apparet per superius actitata9, verum cum de jure ita sit quod contra aliquem in criminibus vel quasi procedi non debeat, nisi acusatore vel instructore legitimo apparente, et nullus accusator vel instructor legitimus appareat, dicit et proponit procurator seu sindicus, nomine quo supra, excipiendo, minime se teneri, nomine quo supra, coram vobis dominis predictis, neque vos predictos dominos posse vos intromittere, inquirere seu cognoscere de vel super contentis in dictis articulis, adhiciens arrestum esse dicti domini regis et predecessorum suorum quod in delictis, seu quasi, contra aliquem vel in aliquo procedi non debet, nisi prius facta inquesta legitima, et facta fide de ipsa.

Quibus quathenus in facto consistunt petit a quocumque opponente, seu a quocumque se opponere volente, responderi, et si negentur, ad probandum se admiti, salvis et repetitis et reservatis protestationibus suis premissis omnibus et singulis, a quibus recedere non intendit, quathenus vero in jure consistunt, petit interloqui jus sibi dici fieri et reddi preter concensum, ut supra, visis prius per vos, dominum predictum, tenore literarum predictarum regiarum et exceptionum predictarum substantia.

Et dictus dominus Yvo, commissarius predictus, interloquendo pronunciavit fore respondendum predictis articulis non obstantibus propositis, et exceptatis per dictum procuratorem, assignando diem dicto procuratori ad respondendum eisdem articulis, videlicet diem jovis ante festum beate Catherine, et locum in civitate Agennii coram eidem domino commissario.

Extrait et collationné sur une copie escrite en parchemin, où l'escriture est effassee en plusieurs endroits a cause de quoi les mots laissés en blanc en cete copie n'ont peu estre remplis, qui estoit aux archives des titres du roy au chasteau de Nerac, portée aux archives des titres de Sa Majesté au chasteau de Pau, inventoriee au vieux inventaire d'Albret au chapitre des dons, privilleges et autorités cotee de lettre T, 12 .....

Fait a Foix, le vingt uniesme novembre mil six cens soixante sept.

Doat. Capot.