IRHT

Enquêtes menées sous les derniers capétiens

> Enquête de Géraud de Courtonne et Bernard du Mez à propos de l'affaire Amaury de Narbonne.

Bibliothèque nationale de France, Doat 49, fol. 335v

Enquête

[1]

A tous ceux qui ces lettres verront, Hugues de Crusi, garde de la prevosté de Paris, salut. Sachent tous que nous, l'an de grace mil trois cens vingt et six, et le mercredi dix et sept jour du mois de decembre, veïsmes unes lettres ou instrument seigné de seing de tabellion, si comme il apparoist, contenant cette forme :

Noverint universi quod venerabiles et discreti viri domini Gerardus de Cortona, canonicus Parisiensis, clericus, et Bernardus de Meso, familiaris domini nostri Francie regis, in infrascripta commissaria a magestate regia specialiter deputati, nobili et discreto viro domino Petro Haberti, militi et legum professori, judici communi Narbone pro domino nostro Francie rege, et domino Amalrico, vicecomiti et domino Narbone, et magistro Johanne Rogerii, procuratore regio in senescallia Carcassone et Biterris, scripserunt per suas patentes litteras eorum sigillis pendentibus sigillatas, ut prima facie apparebat, quarum litterarum tenor talis est :

Gerardus de Cortona, canonicus Parisiensis, clericus, et Bernardus de Meso, familiaris domini nostri Francie regis, commissarii dati ad infrascripta per dominum nostrum regem nobili viro domino Petro Adberti, militi, judici communi Narbone pro domino nostro rege et domino Narbone, et discreto viro magistro Johanne Rogerii, procuratore regio in senescallia Carcassone et Biterris, salutem et dilectionem.

Litteras domini nostri regis Francie recepimus quarum tenor talis est :

Philippus, Dei gratia Francorum rex, dilectis et fidelibus magistro Gerardo de Cortona, canonice Parisiensi, clerico, et Bernardo de Meso, familiari nostro, salutem et dilectionem.

Conventiones super commune, quam de jurisdictione civitatis et burgi Narbone facere nobis intendit dilectus et fidelis noster Amalricus, vicecomes Narbone et de quibusdam rebus aliis, prout in nostris aliis super hec confectis litteris plenius continetur compleri et ad debitum effectum perduci volentes, mandamus et committimus vobis qiatenus, vocatis gentibus nostris senescallie Carcassone et dicto vicecomite, de valore eorum que nobis tradet idem vicecomes et in quibus rebus et locis de eorum valore et estimatione, quibus eidem vicecomiti poterit fieri recompensatio pro predictis, et de omnibus aliis que ad confirmationem et utilitatem hujusmodi negocii videntur facienda et fore necessaria vos aut duo viri informetis cum diligentia.

Hujusmodi informatione recipiatis pro nobis saisinam eorum que consequemur et recipiemur a vicecomite supradicto et eidem tradatis saisinam eorum que a nobis reciperet pro recompensatione predicta. Damus autem omnibus justiciis et subditis aliisque quorum interest, presentibus in mandatis, ut vobis pareant in predictis. Actum Parisius, die septima junii, anno Domini millesimo trecentesimo nono.

Verum, cum juxta conventiones super commissione predicta habitas dictus dominus vicecomes feudum et merum imperium castri de Leucata et pertinenciarum ejusdem territorii et feudi territorii Sancti Brancasii, necnon et totalem leudum quam precipit et percipere consuevit dictus vicecomes in terra et in mari apud Narbonam et ratione Narbone, ubicumque alibi exceptis 100 l.t. annui redditus quas percipit in dicta leuda per terram dominus Petrus de Narbona, frater domini vicecomitis predicti de manu leudarii ipsam leudam tenentis. Item et medietatem totalis jurisdictionis alte et basse, meri et mixti imperii, et omnimode jurisdictionis quam habet et habere consuevit apud Narbonam in civitate et burgo et suburbio ejusdem territorii et districtu, et in castro de Villario de Farguis et ejus pertinenciis et tenentiis de Livoria et in stagno Narbone et insulis de Sancta et de Planassa et de La Delors, et insula que dividitur cum Insuleta domini archiepiscopi Narbonensis et et alia in litteris regiis super his confectis contenta, volens easdem conventiones preduci ad effectum cum omnibus suis juribus, pertinenciis, valoribus et utilitatibus, feudis, retrofeudis, dominiis et cum omni jure.

Sibi competente in predictis cesserit et transtulerit pleno jure in nos specialiter deputatos ad hoc nomine domini regis recipientes vice et nomine ejusdem saisinam corporalem seu quasi possessionem, se penitus disveatiendo, suarum traditionem, nobis quo supra nomine recipientibus tradiderit de eisdem quam requirimus nomine domini regis nostri. Nos aliis domini regis negociis occupati ad infrascripta accedere nequeamus, vobis committimus et mandamus quatenus ad predicta et alia oportuna personaliter accedentes, possessionem seu quasi et saisinam corporalem, civilem et naturalem ac alias plenariam adipiscamini, intretis, recipiatis et adeptam retineatis nomine domini nostri regis ac alia ad hec necessaria et utila faciatis, prout utilitate regie et discretioni vestre videbitur vobis faciendum. Ceterum cum in seu pro recompensatione predictorum per dictum dominum vicecomitem in dominum nostrum regem transportatorum, , nos ejusdem domini regis nomine assignaverimus seu assederimus in vicaria Minerbesii illud quod dominus rex habet apud Redortam et in pertinenciis ejusdem.

Item leudam Pontis Onhonis et de Belloforti.

Item omnes omnino redditus spectantes et pertinentes ad firmam de Minerba cum omnimodo jurisdictione, in qua firma sunt loca de Agello, de Aquaviva, de Rivosicco, de Boisseto, de Ulmis et de Velnis, retentis tamen domino regi castro et villa vel loco de Minerba, cum eorum proprio territorio quatenus se extendere poterunt, 100 l.t. annui redditus que retinuimus pro dicto castro, assidere in loco ubi magis prope poterunt fieri bono modo, ac retenta domino regi foresta seu nemore de Mossanh.

Item assederimus seu assignaverimus eisdem castrum seu villam de Sirano cum omnibus pertinenciis suis.

Item castrum de Laurano cum omnibus suis pertinenciis, et illud quod dominus noster rex habet apud Posols et pertinenciis ejusdem.

Item feuda de Villario, de Portu et de Parasano et de Salellis et de Ampara cum omnibus juribus et pertinenciis locorum predictorum, pro parte sibi assignatorum cum feudis, retrofeodis, dominiis, mero et mixto imperio et primo ressorto et omnis jurisdictionis plenitudine, retentis tamen domino regi predictis superius retentis, necnon fidelitate, homagio, superioritate, secundo ressorto, et faidimentis, et heredibus, exercitu, cavalcata ac aliis retentis in litteris regis super dictis conventionibus et communione editis.

Vobis etiam mandamus et committimus quatenus ad dicta loca et alia oportuna accedentes, nomine domini regis et nostro dictum dominum vicecomitem seu ejus procuratorem in possessione seu quasi plenariam et corporalem ponatis et inducatis, prout plenius fuerit faciendum, acto et retento domino nostro regi et juri suo quod si per inquestam per nos aut mandato nostro faciendam super utroque locorum, castrorum et reddituum valore appareant predicta loca dicto domino vicecomiti tradita et assignata pro recompensatione predicta plus valere quam predicta per ipsum dominum vicecomitem transportata seu tradita, ea que plus valerens possimus detrahere de assignatione predicta sibi facta et ad jus reducere domini nostri regis et si minus coaleant per nos sibi assignata quod id sibi assignaret domini regis nomine teneamur, mandantes omnibus universis et singulis subditis locorum predictorum et aliis quorum interest quod nobis pareant et intendant, facientes fieri de premissis omnibus singulariter et sigillatim publica instrumenta. In cujus rei testimonium sigilla nostra presentibus duximus apponenda. Datum et actum Carcassone, decima quarta die Augusti, anno Domini millesimo trecentesimo nono.

Quarum litterarum authoritate et pro earum executione predicti domini Petrus Haberti et magister Johannes Rogerii, commissarii memorati, vice et nomine dicti domini nostri regis, anno et die infrascriptis, volentes contentis in dictis litteris obedire, cum dicto domino Almarico ad castrum de Laurano personaliter accedentes, ibidem in platea communi dicti castri, ubi assizie teneri et jusreddi consueverunt, vocatis coram se nobili viro domino Raymundo de Aniorto, milite, vicariam Minerbesii, et magistro Guillelmo Chauserii, jurisperito, judicaturam dicti loci regia auctoritate regentibus, et magistro Guillelmo de Pinssano, notario curie Minerbesii, et specialiter dicti loci domini regis, Petro de Fayello bajulo dicti loci de Laurano domini regis, necnon et Raymundo Rocha, Guillelmo de Ponte, domicellis, pro nobilibus, et generosis Theobaldo Johannis et Petro Boni Hominis pro barrianis, ut dicebatur, consulibus dicti loci, et magna multitudine hominum tam nobilium quam innobilium, predictas litteras predictorum Gerardi de Cortona1 et Bernardi de Meso exhibuerunt, publicarunt, et palam et publice per me Bartholomeum de Petra, notarium infrascriptum fecerunt legi in presentia et audientia omnium predictorum. Quibus litteris publicatis, predicti domini commissarii, vigore et authoritate ipsarum, sedentes in platea communi et consistorio supradictis, vice et nomine domini regis, predictum nobilem dominum Amalricum, vicecomitem et dominum Narbonensem, presentem pro se et heredibus et successoribus suis omnibus et causam habentibus ab eodem recipientem, palam et publice, pacifice et quiete, et sine impedimento et contradictione quacumque et cujusque, predictis etiam domini regentibus, bajulo, notario, et, qui dicebantur consules, predictis ibidem adstantibus posuerunt, induxerunt et immiserunt in corporalem et vacuam possessionem seu quasi .................... ipsius castri de Laurano cum feudis et retrofeudis, dominio, mero et mixto imperio, ressorto et omnis jurisdictionis plenitudine et juxta dictorum dominorum Geraldi et Bernardi traditam eis formam, retentis tamen ..................... fidelitate, homagio, superioritate, secundo ressorto et faidimentis, heresibus, exercitu, cavalcata et aliis retentis in litteris regiis super dictis conventionibus et conventione editis, salvo in omnibus et per omnia que et prout in dictis litteris continentur. Et his actis in dicto consistorio, surgentes et in locum suum et in consistorio supradicto pro tribunali sedere dictum dominum vicecomitem, facientes preceperimus dicti domini commissarii prefata authoritate predictis dominis regentibus vicariam et judicaturam pro domino rege predictis, et bajulo ac notario dicti loci, Petro de Viano et Raymundo Verselani, servientibus, necnon et Johanni Textoris, Raymundo Canaerii et Guillelmo Brugerie, preconibus authoritate regia in dicta castro constitutis, ut dicebatur, et in eorum personis, aliis quibuslibet officialibus domini regis, ne in dicto castro nichil aliqua parte seu loco territorii districtus et pertinenciis ipsius castri aliquam jurisdictionem seu aliquem jurisdictionis actum, seu executiones ................ in casibus ressorti et aliis supra retentis, vel alio ad dominum nostrum regem immediate spectante, nec executiones aliquas deinceps faciant, vel exerceant in ipsius domini vicecomitis prejudicium vel gravamen. Preceperunt etiam dicti domini commissarii predicto magistro Guillelmo de Pinssano, notario supradicto presenti ibidem, quod tradat et deliberet dicto domino vicecomiti, seu ejus curialibus omnes et singulos processus et alia munimenta ad curiam dicti castri pertinentia seu spectantia quoquomodo, et consequenter ab inde recedentes processerunt ad domum regiam existentem in dicto castro, tradendo eidem claves dicte domus, in quam annus (sic) tradende possessionis, cum prius induxerant, idem dominus Amalricus in signum adepte et retente, pacifice et quiete possessionis predictorum fuit et stetit pacifice et libere per aliquod temporis spatium sine impedimento et contradictione quibuscumque. Acta fuerunt hec apud Lauranum, anno Dominice Incarnationis millesimo trecentesimo nono, videlicet die lune intitulata octavo kalendas septembris, que fuit post festum beati Barthomolei apostoli, regnante domino Philippo, rege Francie illustri, in presentia et testimonio domini Raymundi de Laura, militis, Rogerii de Andusia, domicelli, Nigri de Redorta, domicelli, magistri Geraldi Rodoni, jurisperiti, de Laurano, Mathei Corvila, servientis civitatis Carcassone domini regis, magistri Bartholomei de Petra de Carcassona, publici regia authoritate notarii, qui requisitus de predictis hanc cartam recepit, vice cujus et mandato ego Bartholomeus Enerardi, clericus Carcassonensis, eandem scripsi. Et ego idem Bartholomeus de Petra, publicus notarius antedictus, qui hanc cartam recepi, eandem suscribo et signo meo signo.

Et nous en cest transcript avons mis le seel de la prevosté de Paris l'an et le mercredy dessus dit.

Ainsi signé : R. Passart.

Et sur le reply est escrit : Collation faite par Pons.

Extrait collationné sur le transcrit ecrit en un parchemin rompu de vieillesse en plusieurs endroits, a cause de quoi les mots laissés en blanc en cete copie n'ont pu estre remplacés, trouvé au Trésor des Chartes de Sa Majesté de la vicomté en la ville de Narbonne .... Fait à l'Isle en Albigeois le dix septiesme octobre mil sux cens soixante huit.

Signé : Doat et Capot

Notes

1 Ms : – no

Comment citer cette notice

Elisabeth Lalou, Xavier Hélary. "Enquête de Géraud de Courtonne et Bernard du Mez à propos de l'affaire Amaury de Narbonne. (Bibliothèque nationale de France, Doat 49, fol. 335v)", dans Enquêtes menées sous les derniers capétiens, Elisabeth Lalou, Christophe Jacobs, éds, Paris : Centre de ressources numériques TELMA, 2007. (Ædilis, Publications scientifiques, 4). [En ligne] http://www.cn-telma.fr/enquetes/enquete129/ .

Mentions légales | Colophon | Contacts | Haut de page