IRHT

Enquêtes menées sous les derniers capétiens

> Règlement d'une enquête sur les droits de Bernard Jourdain de l'Isle en Aquitaine. 1302-1315

Archives nationales, JJ 52, n°34

Enquête

[1]

Ludovicus Dei gratia Francorum et Navarre rex. Notum facimus universis tam presentibus quam futuris nos infrascriptas vidisse litteras formam que sequitur continentes :

Noverint universi quod nos Johannes, d. Blainville, miles d.n. regis Francorum, senescallus Tholose et Albiensis, receptis quibusdam patentibus litteris recolende memorie d.n.d. Philippi Dei gratia regis Francorum quondam ejus sigillo cereo albo sigillatis quarum tenor talis est :

Ph. ....... XXa die julii ..... (v. supra) visisque quibusdam aliis patentibus litteris prefati d.n. regis quondam ejus sigillo cum cera viridi impendenti cum filis siricis sigillatis, quarum dignoscitur esse talis :

Ph. Dei gratia Francorum rex. Notum facimus universis tam presentibus quam futuris quod cum olim, anno Domini Mo CCo nonagesimo quinto, die mercurii ante festum Pasche, dilectus et fidelis noster R. de Claromonte, constabularius Francie, d. de Nigella, tempore quo loco nostri ducatum Acquitanie regebat, dedisset et concessisset nostro nomine Bernardo Jordani, domicello, primogenito dilecti et fidelis Jordani, d. de Insula, militis nostri, tanquam bene merito et propter grata servicia nobis a dicto Jordano impensa, et ab eodem Bernardo imposterum impendenda, baroniam seu vicecomitatum de Malovicino seu de Juliaco cum omnibus juribus et pertinenciis suis et omnes res et bona quecumque ubicumque essent que pertinebant aut pertinere poterant in futurum vel que erant Arnaldi Guill. de Malovicino, domicelli, olim vicecomitis dicti loci, que bona nobis venerant in incursum pro eo quod idem Arnaldus Guill., temere veniens contra proprium juramentum, d.n. infideliter abnegans, ad partem regis Anglie se divertit et nostris inimicis adhesit, dedisset eciam et concessisset eidem Bernardo Jordani in predictis locis omnimodam jurisdicionem, altamque et bassam justitiam ac totum jus et dominium quod d. rex Anglie habuerat et habere seu habuisse debuerat in dictis locis ratione pariagii olim facte inter ipsum et dictum Arnaldum Guill. et quod nos tempore concessionis predicte in eis habebamus, majori ressorto nobis dumtaxat retento et pro predictis dictus Bernardus, eidem constabulario recipienti, nostro nomine fecisset homagium ligium prout in talibus est fieri consuetum, et mandasset dictus constabularius, nomine quo supra, omnibus et singulis tam nobilibus quam innobilibus dicti vicecomitatus ut dicto Bernardo Jordani tanquam eorum vero domino parerent et intenderent et juramentum fidelitatis et homagium facerent prout in dicto loco fieri consuevit, nosque donacionem et cessio-[fol. 17]-nem predictas et omnia et singula suprascripta que in ipsius constabularii litteris super hoc confectis prout suprascripta sunt plenius continebantur, ex certa scientia laudassemus, approbassemus et auctoritate nostra regia confirmassemus per litteras nostras inde confectas idemque Bernardus tam nostras quam dicti constabularii litteras inde confectas post hec fortuito casu amiserit, nos super premissis omnibus et singulis cerriorati et informati competenter, volumus et tenore presencium concedimus eidem Bernardo quod ipse ejusque heredes et successores predicta omnia et singula que et prout in presentibus litteris continentur perpetuo teneant et possideant pacifice secundum formam prescriptam, non obstante amissione litterarum concessionis et donationis ac confirmationis nostre predictarum, donacionemque et concessionem predictas ac omnia et singula suprascripta laudamus etc confirmamus etc. Actum in abbatia Regalis Montis mense junio, anno Domini Mo CCCo secundo.

Auctoritate litterarum predictarum, deliberata previsione extimacione reddituum locorum infrascriptorum cum alta et bassa justitia ibi etiam estimata prout in eis ad dictum d. regem pertinebat, fieri fecimus, vocato procuratore regis et aliis evocandis, per discretos viros magistros Hugonem Galterii, legum doctorem, judicem Albigensis, R. Costa, judicem Verduni et Johannem de Alberia, jurisperitum, usque ad summam dictarum 259 l. 2 s.tur. parvorum annui redditus dicto d. Bernardo Jordani, d. Insule, nunc militi et tunc domicello, assidendarum per d. regem pro recompensacione reddituum vicecomitatus Malivicini, de Maliares, de Carlucio, de Roqueforteis, ob delictum Arnaldi Guill. vicecomitis Malivicini dicto d. regi deventorum in commissum, et dicto d. Bernardo, tunc domicello, a dicto d. rege datorum, et post modum juxta formam pacis reformate inter ipsum d.n. regem et illustrem regem Anglie et ducem Acquitanie restitutorum de mandato dicti d.n. regis. Qua si quidem estimacione facta et nobis per dictos commissarios reportata, eaque visa diligenter deliberacione habita cum quibusdam d. regis officialibus et juratis regiis, et presente procuratore regio, attendentes quod in locis infrascriptis sitis in senescallia Tholose, juxta dictarum litterarum tenorem assignacio predicta cum minori incomodo regio fieri poterat, assignacionem ipsam per dictos magistros Raymondum Costa, judicem Verduni et Johannem de Alberia fieri fecimus dicto d. Insule seu ejus procuratori et corporalem possessionem hujusmodi assignatorum eidem juxta dictum mandatum regium nichil[ominus] liberari, videlicet redditus et jura quecumque d. regi pertinencia in villa de Garguatez et ejus pertinenciis reperti valere per estimacionem predictam 34 l. 15 s. 10 d.tur. annui redditus, consistentes in rebus et juribus particulariter hic insertis, scilicet :

Pro alta et bassa justicia dicti loci et ejus pertinenciis [sic] ad d. regem pertinencium, computando 5 s.tur. pro quolibet foco : 17 l. 10 s.tur. parvorum annui redditus.

Item pro notaria curie dicti loci 20 s.tur. annui redditus.

Item pro alberga quam d. rex habebat annuatim in dicto loco 30 s.tur. annui redditus.

Item pro alta justitia feudorum et proprietatum quas extranei possessores tenent infra pertinencias dicte ville ab aliis dominis quam a d. rege, computando 12 d. redditus pro libra renduali 77 s. 6 d.tur. redditus annualis.

Item pro alta justitia feudorum francorum que Raymondus Johannis et ejus parierii tenent a d. rege infra pertinencias dicti loci computando ut supra 10 l. 8 s. 4 d. annui redditus.

Item redditus et jura quecumque dicto d. regi pertinencia in villa de Baucio et ejus pertinenciis reperti valere per estimacionem predictam 59 l. 17 s. 10 d.tur. parvorum annui redditus consistentes particulariter in rebus et juribus infrascriptis videlicet :

Pro alta jurisdicione dicte ville de Baucio et ejus pertinenciarum ad dictum d. regem in solidum pertinenti, ad 2 s.tur. pro quolibet foco annuatim 18 l. 16 s.tur. redditus annualis, jurisdicione minori usque ad 60 s.thol. et inferius Peregrino de Pentra, domicello, et Guill. Dominici, ut dicitur, pertinenti.

Item pro notaria curie dicti loci eorum que ad altam jurisdicionem pertinet, 30 s.tur. annui redditus.

Item pro alberga dicti loci, 4 l.tur. annuatim.

Item pro censibus et parcionibus annuatim 7 cartones 3 sextaria 1 carteriam et 3 cops frumenti val. 9 l. 7 s. 7 d.ob.tur. annui redditus.

Item in parcionibus 2 cartones et 1 sext. mixture val. 36 s.tur. parvorum annui redditus.

Item in censibus et obliis medium quartonem avene valentem 6 s. annuatim.

Item dimidiam sarcinatam vini annui redditus, estimatam valere 2 s. 6 d.tur.

Item 5 gallinas et dimidiam annui census, valentes 3 s. 6 d. annui redditus.

Item 2 sarcinatas feni [17 vo] renduales val. 6 s.tur. annui redditus.

Item 2 quarterias nucium reddituales estimatas valere 3 s.tur. redditus annuatim.

Item pro valore proprietatum feudorum pro quibus predicti censes et parciones debentur, computato laudiminio unius vendicionis et ipso reducto ad annuum redditum, 7 l. 13 s. 5 d. annui redditus.

Item pro alta justicia feudorum franccalium et nobilium sitorum infra pertinencias dicte ville, 12 l. 5 s.tur. annui redditus.

Item pro alta justicia feudorum et possessionum quas extranei possessores tenent in territorio dicte ville ab aliis dominis quam a d. rege, 63 s.tur. annui redditus.

Pedagium vero sive leuda que recipitur in dicto loco de Baucio pro leudario Sancti Felicis non fuit estimata sed remansit d. regi extra estimationem predictam.

Item redditus et jura quecunque dicto d. regi pertinencia in villa de Sancto Pauleto et ejus pertinenciis, estimati valere 46 l. 18 s. 6 d.tur. annui redditus consistentes in rebus et juribus infrascriptis, videlicet :

Pro alta jurisdicione dicti loci et ejus pertinenciarum ad d. regem in solidum pertinenti, et pro quarta parte minoris jurisdicionis pertinenti ad d. regem ibidem pro indiviso cum cundominis aliarum trium partium dicte minoris jurisdicionis, ad 2 s.tur. pro alta jurisdicione et 9 d.tur. pro dicta quarta parte minoris pro quolibet foco annuatim 14 l. 7 s. 3 d.tur. annui redditus.

Item pro notaria curie dicti loci, quoad dictam jurisdicionem 25 s.tur. annui redditus.

Item pro corrogio bovum et saumeriorum, palhivo, avino, fromagino et fabrica, pro parte d. regis, 33 s.tur. annui redditus.

Item pro civadi co bovum et aliorum animalium arantium, 3 quartones et dimidium et unam eminam ad mensuram Tholose, valentes 43 s. 6 d.tur. annui redditus.

Item pro quibusdam possessionibus que devenerunt olim d. regi in commissum infra pertinencias dicti loci, 19 s. 3 d.tur. parvorum annuatim.

Item [in] minutis censibus seu obliis in pecunia ibidem existentibus 15 s. 7 d.tur.annui redditus.

Item in censibus et parcionibus frumenti 5 quartones et 3 puniherias ad mensuram Tholose, valentes 6 l. 4 s. 6 d. redditus annualis.

Item in censibus et parcionibus misture 1 quartonum et 1 sext., valent 20 s.tur. annui redditus.

Item in parcionibus feni 3 sarcinatas cum dimidia, estimata valere 10 s. 6 d.tur. annui redditus.

Item pro valore proprietatum feudorum pro quibus dicti census et parciones debentur, computato laudiminio etc et ipse reducto ad annuum redditum, 71 s. 5 d.tur. redditus annualis.

Item pro alta justicia feudorum nobilium et francalium sitorum infra pertinencias dicte ville, detracto feudo Altaragii Poncii Durandi et d. regi pro servicio sibi debito remanente, 106 s. annui redditus.

Item pro alta justicia possessionum quas extranei possessores et quidam habitatores dicte ville tenent a priore dicti loci et ab aliis dominis quam a d. rege infra pertinencias dicte ville 9 l. 2 s. 6 d. parvorum tur.annui redditus.

Item redditus et jura quecunque dicto d. regi pertinencia in loco seu villa de Casseribus et ejus pertinenciis, estimatis valere 61 l. 7 s. 4 d.tur. parvorum annui redditus, consist. particulariter in rebus et juribus infrascriptis, videlicet :

Pro alta justitia dicti loci et ejus pertinenciarum ad d. regem in solidum pertinenti, juxta communem estimationem precedentem, 9 l. 18 s. annui redditus.

Pro notaria dicti loci racione dicte alte justicie 40 s.tur. redditus annualis, minori tamen jurisdicione dicti loci, ut dicitur, ad Bernardum de Casseribus, domicellum, et ejus parierios pertinenti.

Item pro alberga dicti loci, 60 s. renduales.

Item 4 quartones et 4 puniherias frumenti pro alberga, val. 102 s.tur. annui redditus.

Item 4 quartones ordei annuatim pro alberga, valentes 51 s.tur. renduales.

Item pro 11 sarcinatis vini rendualibus 66 s.tur. annui redditus.

Item in obliis pecunie 3 d.tur. annuatim.

Item pro valore feudorum pro quibus dicte oblie debentur, computato laudiminio ut supra, 32 s. 1 d.tur. annui redditus.

Item pro quodam castellario antiquo cum muris adhuc ibi existentibus et fossatis 100 s.tur. annui redditus.

Item pro alta justitia feudorum nobilium et francorum sitorum infra pertinencias dicte ville, computata minori jurisdicione ad dictos cundominos dicti loci, ut dicitur, pertinenti, extimatis etiam laudiminiis ut supra 25 l. 13 s. 9 d.tur. annui redditus.

Item pro alta justicia possessionum innobilium quas extranei possessores tenent infra pertinencias dicti loci, computato ut supra, 40 s. 3 d.tur. annui redditus.

Pedagium vero quod in dicto loco de Casseribus levatur racione leudarii Sancti Felicis hic non fuit [fol. 18] estimatum sed d. regi remandit.

Item redditus et jura quecunque d. regi pertinencia in villa de Ayrosio et ejus pertinenciis, estimata valere 55 l. 16 s. 8 d.tur. annui redditus, consistencia in rebus et juribus infrascriptis, videlicet :

Pro medietate jurisdicionis alte et basse dicte ville et ejus pertinenciarum ad d. regem pertinenti, alia medietate pro indiviso ad Philippum de Fontanis, ut dicitur, pertinenti, computato ut supra, 7 l.tur. annui redditus.

Item pro notaria dicti loci pro parte d. regis 20 s.tur. redditus.

Item pro civadino pro parte regis de quolibet habitatore dicti loci arante cum bobis, 3 eminas avene ad mensuram Castri Novi, et de quolibet arante cum aliis animalibus vel cum uno bove et alio animali 3 quarterias avene, ad dictam mensuram estimato valere 10 sext. et eminam avene ad dictam mensuram annuatim, valentes 20 s. 3 d. redditus annualis.

Item pro medietate 3 faxorum palee a quolibet laborante cum bobus et unius faxi et dimidii palee a quolibet laborante cum aliis animalibus ibidem pertinente ad d. regem 3 s. 6 d.tur. redditus annualis.

Item pro corrogiis pro medietate 3 jornalium bovum aratri, ad expensas tamen domini, et pro 3 jornalium animalium de corrogio annuatim pro parte regis 17 s.tur. annui redditus.

Item pro fromagino et ovino pro parte regis 6 s. 9 d.tur. renduales.

Item in censibus et obliis 185 sext. frumenti ad mensuram Tholose, val. 95 l. 10 s. 6 d.tur. annui redditus.

Item pro parcionibus quarti et quinti in certis terris circa 10 sext. frumenti, ad dictam mensuram Castri Novi, val. 38 s. 6 d.tur. renduales.

Item 10 sext. ordei, val. 19 s. 3 d.tur. annui redditus.

Item in obliis minutis in pecunia 17 s. 6 d.tur. annuatim.

Item pro medietate cujusdam prati estimata valere 8 s.tur. annuatim.

Item pro quodam domo ibidem existenti 20 s.tur. annui redditus.

Item pro valore feudorum in quibus dicti census, oblie et parciones consistunt que a d. rege in emphiteosim tenebantur, computato laudiminio ut supra, 58 s. 6 d. annui redditus.

Item pro alta justicia possessionum quas extranei possessores tenent infra pertinencias dicti loci abaaliis dominis quam a d. rege, computato ut supra, 16 s. 11 d.tur. annui redditus.

Item pro medietate mote ubi est ecclesia parrochialis dicti loci cum costonibus et fossatis contiguis pro parte regis, 20 s.tur. annui redditus.

Ea vero que Bernardus Cunhati et alii arquerii tenent in dicto loco seu ejus pertinenciis nomine arcaragii, pro quibus servicium arquerii d. regi facere tenentur hic non fuerunt extimata sed ratione dicti servicii d. regi remanserunt extra extimacionem predictam.

Item pro complemento assignacionis predicte fuerunt dicto nobili assignati 15 s. 10 d.tur. annui redditus de 21 s. 8 d.tur. rendualibus superfluis et d. regi restantibus in assignacione alia facte d. de Insula predicto in loco de Culturis et aliis locis olim eidem assignatis juxta mandatum regium supradictum.

Que omnia et singula supradicta fieri fecimus, salvis et retentis d. regi et suis successoribus in dictis locis prefatis arcaragiis leuda et pedagio non estimatis, ac homagio superioritatis et ressorto, et alias insuper regia voluntate retenta, presentes patentes litteras sigillo nostro sigillatas dicto d. Insule in premissorum testimonium concedentes. Datum Parisius XVa martii anno Domini Mo CCCo quarto decimo.

Nos autem omnia et singula suprascripta etc confirmamus etc. Actum apud Vicenas, anno Domini Mo CCCo quinto decimo, mense aprilis.

Per vos. P. Barr. Coll. fit.

Comment citer cette notice

Elisabeth Lalou, Xavier Hélary. "Règlement d'une enquête sur les droits de Bernard Jourdain de l'Isle en Aquitaine. 1302-1315 (Archives nationales, JJ 52, n°34)", dans Enquêtes menées sous les derniers capétiens, Elisabeth Lalou, Christophe Jacobs, éds, Paris : Centre de ressources numériques TELMA, 2007. (Ædilis, Publications scientifiques, 4). [En ligne] http://www.cn-telma.fr/enquetes/enquete116/ .

Mentions légales | Colophon | Contacts | Haut de page