« aposcripta-4249 »


Description

  •  
    Jean VIII (872-882)

  •  
    Tous les évêques, abbés, prêtres, ordres des provinces de Gaule ainsi que les comtes, vicomtes, centenaires et juges

  •  
    anno incarnationis Domini nostri Jhesu Christi DCCCLXXVIII, XV kal. septembris, indictione XI

  •  
    878/08/18


  •  
    Troyes

  •  
    Lettre, général (avant 1198)

  •  
    [Formulaire, collection de lettres médiévale] F. FRANCE, Paris, Bibliothèque nationale, Latin 11018, f. 7r-12v [en ligne].

  •  
    Ici reprise de l'abbé Goiffon, Bullaire de l’abbaye de Saint-Gilles, Nîmes : P. Jouve, 1882, IV, p. 11-16 [en ligne].

  •  
    Léon Ménard, Histoire civile, ecclésiastique et littéraire de la ville de Nismes, Paris, 1744-1758, t. I, preuves, p. 13-15 [en ligne].
  •  
    Martin Bouquet, Recueil des historiens des Gaules et de la France, Paris, 1869-1904, t. IX, XVIII, p. 167-170 [en ligne].

  •  
    Philippe Jaffé, Regesta pontificum Romanorum, 2 vol., Leipzig, 1885-1888, I, n. 3179 [en ligne].

  •  
    Bulle de Jean VIII1 datée de Troyes, en concile, rappelant et confirmant la sentence qu'il a rendue à Arles touchant l'autorité immédiate du Saint-Siège sur le monastère de Saint-Gilles et frappant les opposants d'anathème et de malédiction.

  •  
    Johannes episcopus, servus servorum Dei, omnibus episcopis per universas Gallie provincias consistentibus, abbatibus, presbiteris, cunctisque simul ordinibus divino ministerio mancipatis, necnon comitibus, vicecomitibus, vicariis, centenariis, judicibus et omnibus in potestatibus constitutis, et omni populo, et cuncte simul generali Ecclesie, auctore omnipotente Deo, mediante, anno incarnationis Domini nostri Jhesu Christi DCCCLXXVIII, XV kal. septembris, indictione XI.
    Domino feliciter, in presentia domni Ludoici2 serenissimi regis, in presenti concilio residentis ; inter cetera querelarum principia, apud Trecassinam urbem3 pro statu sancte Dei Ecclesie sinodale concilium celebrantes4 Hincmari Remensis archiepiscopi ; Ansigisi Senonensis archiepiscopi ; Aureliani Lugdunensis archiepiscopi ; Rostagni Arelatensis archiepiscopi ; Sigebodi Narbonensis archiepiscopi ; Teuderici Besancionensis archiepiscopi ; Auteranni Viennensis archiepiscopi ; Frotarii Biturensis archiepiscopi ; Adalaldï Turonensis archiepiscopi ; Johannis Rodamacensis archiepiscopi ; Isaac Limonensis archiepiscopi ; Otulfi Trecassine episcopi ; Ingilvini Parisi episcopi ; Aldeberti Silvanectis episcopi ; Berno Catalaunensis episcopi ; Ingomari Laudunensis episcopi ; Garbaldi Cavalonensis episcopi ; Rainelmi Namnensis episcopi ; Oddonis Belvacensis episcopi ; Galtarii Aurelianensis episcopi ; Macharii Lutovensis episcopi ; Alarici Bitterensis episcopi ; Teutarii Gerundensis episcopi ; Frodoini Barcinonensis episcopi ; Johannis Camaracensis episcopi ; Barnarii Gracianobilis episcopi ; Arnulfi, Taurinensis episcopi ; Rainelmi Meldensis episcopi ; Aginalfi Gavaldanensis episcopi ; Guillelmi Limovicensis episcopi ; Radberti Vallensis episcopi ; Gislaberti Caratenis episcopi ; Eldebardi Suasionis episcopi ; Aigrofredi Pictavensis episcopi ; Adalberti Terravenensis episcopi ; Ademari Claromontis episcopi ; Adalgarii Austudunensis episcopi ; Lanberti Madasconensis episcopi ; Aboni Nivernensis episcopi ; Ictarii Vivariensis episcopi ; Rotfredi Avinionensis episcopi ; Galafredi Uceticensis episcopi ; Girberti Nemausensis episcopi ; Abonis Magalonensis episcopi ; Rotberti Valentinensis episcopi ; Geraldi Ambianensis episcopi ; Gandalmari Tholonensis episcopi ; Leotgarii Carcasensis episcopi ; Andesindi Elenensis episcopi ; Walderici Urgelensis episcopi ; Waldeberti Reomensis episcopi ; Leonis Reddensis episcopi ; Notum sit omnibus prefatis quod retroactis temporibus cum Arelatem maritimali itinere, pro omnium ecclesiarum negocio, veniremus, recordantes monasterium sancti Petri, in quo quiescit corpus beaü Egydii, in Valle Flaviana, in comitatu Nemausense, in finibus Septimanie, quam vallem Flavius, quondam Gothorum rex, prelibato beato Egydio dedit, et iterum sanctus Egydius apostolice Sedi Romane integriter donationem fecit. Dum autem longinquitas terre illud cenobium a nostra separaret Ecclesia, quia pro aîiis curis legatum illuc mittere nequiveramus, Nemausensis antistes ipsum monasterium magna temeritate usurpare presumpserat. Sed nos cum in nostro archivo munimina cartarum inquireremus, ibi et illud preceptum a beato Egydio traditum invenimus. Tune illud per nostrum advocatum Deusde, ducem Ravennates, contra Girbertum Nemausensem episcopum, qui in presenti concilio residet, quesivimus. Voluit idem Girbertus per preceptum domini Nicholai quod furtim, quasi de suis, ex apostolica Sede fraudaverat, et per preceptum quod ex quodam rege Francorum, in quo nulla firmitas subsistebat, falsum exceperat, vindicare. Sed ego omnes episcopos et judices Rome vel provinciales, sub excomunicationis anathemate, admonui de hoc rectam legem dicturos et facturos. Tunc Rostagnus Arelatensis archiepiscopus, et Sigebodus Narbonensis archiepiscopus, et Aribertus Ebradunensis archiepiscopus, Walbertus Portuensis episcopus, Paschalis Amerinus episcopus, Radbertus Valentie episcopus, Litidunus Massiliensis episcopus, Ictarius Vivariensis episcopus et alii episcopi provincie et judices, Johannes dux et dativus Ravenne, Ardus, Adbertus, Gisalfredus, Alderadus, Godulfus et alii nonnulli provinciales judices ut preceptum lectum audierunt, mox cognoverunt apostolicam domni Nicholai censuram excusare legem querentes, dixerunt per illud preceptum hoc monasterium non posse defendi judicantes statim ut prefatum monasterium Girbertus episcopus redderet nobis, et penam invasionis michi componeret.
    Nos penam, pro ejus paupertate, illi, si amplius non peccaverit, reliquimus, et monasterium sub omni integritate recepimus, ipsumque nostrum advocatum Deusde ducem illuc transmittentes, qui super hoc corporalem tradicionem de omnibus rebus predicti monasterii a prefato Girberto accepit episcopo ; ob id etiam divino fretus juvamine, ego et omnes episcopi hujus concilii, ex auctoritate Domini nostri Jhesu Christi, per quem et per ipsum et in quo constant omnia, sub omni anathemate, detestamus, et interdicimus, et excommunicamus, ut nullus. successorum nostorum in hac sancta apostolica Sede cui, auctore Domino, deservimus, unquam vel usquam, presentibus vel futuris temporibus, quicquam de hisdem rebus, nec imperator, nec rex, nec ulla mundialis po testas beneficiare, commutare, ac sub censu committere, per futura tempora possit nec pontifex ejusdem diocesis ad cujus parrochiam pertinet locus ipse, nec comes ejusdem potestatis, quicquam ex monitate ipsius monasterii accipere audeat. Et insuper nulli omnino liceat quoquomodo in his omnibus aliquam minoracionem vel forciam ingerere. Potius autem a presenti concilio omnia hec ad jam dictum monasterium cum omnibus apenditiis et cathedra, alia loca mobilia inmobiliaque que per Deum timentium largitatem inibi collocata esse noscuntur, huic Amelio presbitero et archidiacono Uceticensis ecclesie confirmamus. Hujus rei gratia comendamus vobis hanc noticiam ad regendum, et tuendum, et bene hedificandum ; ita sane ut a vobis, singulis quibuscumque annis, pensionis nomine rationibus ecclesiasticis X argenti solidiana, denarios XII accipieutes, pie paterni tati suffragium eidem monasterio contra omnes infestantes inpendere studeant.
    Nulli vero dubium est, fratres, quod apostolica Ecclesia mater sit omnium ecclesiarum, a cujus nos regulis nullatenus convenit deviare ; et sicut Filius Dei venit facere voluntalem Patris, sic et vos voluntatem vestre impleatis matris, que est Ecclesia, cujus capud, ut predictum est, Romana existit Ecclesia. Pater ergo noster sine dubio Deus qui nos creavit, et mater nostra Ecclesia qui nos in baptismo spiritualiter regeneravit ; et ideo qui Christi pecunias et Ecclesie aufert, fraudatur et rapit, homicida in conspectu justi Judicis esse deputabitur. Unde scriptum est : qui rapit pecuniam proximi sui iniquitatem facit ; qui autem pecunias aut res Ecclesie tulerit sacrilegium facit ; unde et Judas qui pecuniam fraudavit que usibus Ecclesie, id est pauperibus quos Ecclesia pascere debet, distribuebatur jussu Salvatoris, cujus vicem episcopi tenent, nec solum fur, set et latro, et sacrilegus effectus est. De talibus enim, id est qui facultates Ecclesie rapiunt, fraudant, vel auferunt, Dominus comminans, omnes per prophetam alloquitur dicens : Deus ne taceas tibi, ne sileas et ne quiescas Deus, etc. In epistola pape Simachi5, nulli apostolice Sedis presuli a presenti die donec, disponente Domino, doctrina catholice fidei manserit Salvatoris, predium ecclesiasticum, quantecumque sit magnitudinis vel exiguitatis, sub perpetua alienatione vel commutatione ad cujuslibet jura transferre liceat. Et ex epistola pape Simplicii6, ut non liceat episcopum titulorum suorum predia, seu quicquid juris eorum fuerit, quolibet modo alienare, vel commutare ; qui vero hoc agere temptaverit, ordinis sui detrimento plectatur. Item in eodem, qui pecierit predium Ecclesie et acceperit in proprio jure ; aut si quis presbiterorum, aut diachonorum, necnon defensorum, danti subscripserit, anathemate feriatur. Item in canonibus ; si episcopus condito testamento aliquid de ecclesiastice juris proprietate legaverit, aliter non valebit, nisi tantum de juris proprii facultate suppleverit.
    Igitur7 tam ego quam omnes episcopi hujus concilii insidiatores ex hoc monasterio apostolice Sedis et huic presbitero si aliquis adversatus fuerit, tale scelus perpetrantes omnes a comunione Christi corporis ac fraternitatis consortio, sive omnium christianorum collegio sequestramus, dampnamus et sub omni anathemate excomunicamus. Sint illi maledicti in civitate, maledicti in agro ; maledictus fructus terre eorum. Sint maledicta interiora eorum et exteriora. Celum quod super illos est sit ereum, et terra quam calant sit ferrea. Oratio eorum ante Deum veniat in peccatum. Sicut Datan et Abiron eant viventes in infernum. Omnes qui cum illis participaverint, aut cum eis cybum sumpserint, aut cantica eorum maledicta audire decreverint scientes hanc maledictionem cum Juda Scarioth, traditoris Christi, participes fiant. Aqua eorum putrefiat, vinum eorum scaturiat, panem eorum rubigo consumat, vestimenta eorum tinea commedat. Et quid plura ? Omnes maledictiones novi et veteris testamenti veniant super illos, usque dum ad dignam satisfactionem et condignam penitentiam matris Ecclesie veniant.
    Johannes apostolice Sedis Petri apostoli, omnibus Christi ecclesiis, bene valete dicit ista servantibus. Hincmarus, Remensis archiepiscopus, firmat ; Angisisus, Senonensis archiepiscopus, firmat ; Aurelianus, Lugdunensis archiepiscopus, firmat ; Rostagnus, Arelatensis archiepiscopus, firmat ; Sigebodus, Narbonensis archiepiscopus, firmat ; Teudericus, Besantionensis archiepiscopus, firmat ; Auterannus, Viennensis archiepiscopus, firmat ; Frotarius, Bituricensis archiepiscopus, firmat ; Adalaldus, Turonensis archiepiscopus, firmat ; Berno8, Catalaunensis archiepiscopus, firmat ; Johannes, Rodamacensis archiepiscopus, firmat ; Adebertus, Silvanectis episcopus, firmat ; Isaac, Limonensis archiepiscopus, firmat ; Ingelvinus, Parisi episcopus, firmat ; Otulfus, Trecassine episcopus, firmat ; Ingomarus, LaudunensIs episcopus, firmat ; Eldebodus, Suasionis episcopus, firmat Wilelmus Limovicensis episcopus, firmat Gislabertus Carathenis episcopus, firmat ; Rotbertus, Valentinensis episcopus, firmat ; Garbaldus, Cavalonensis episcopus, firmat ; Rainelmus, Namnensis episcopus, firmat ; Abo, Magalonensis episcopus, firmat ; Oddo, Belvacensis episcopus, firmat ; Girbertus, Nemausensis episcopus, firmat ; Walterius, Aureiianensis episcopus, firmat ; Walafredus, Uceticensis episcopus, firmat ; Macharius Lutovensis episcopus, firmat ; Rotfredus, Avenionensis episcopus, firmat ; Alaricus, Biterrensis episcopus, firmat ; Ictarius, Vivariensis episcopus, firmat ; Teutarius, Gerundensis episcopus, firmat ; Abo, Nivernensis episcopus, firmat ; Frodoinus, Barchinonensis episcopus, firmat ; Lanbertus, Madasconensis episcopus, firmat ; Johannos, Camaracensis episcopus, firmat ; Adatgarius, Austuduneiisis episcopus, firmat ; Barnarius Gratianobilis episcopus, firmat ; Ademarius, Claromontis episcopus, firmat ; Arnulfus, Taurinensis episcopus, firmat ; Aldebertus, Silvanectis episcopus, firmat ; Rainelmus, Meldensis episcopus, firmat ; Aigofredus, Piclavensis episcopus, firmat ; Ainulfus, Gavaldonensis episcopus, firmat.
    Georgius, scriniarius sancte Romane Ecclesie qui superscripta hujus judicati, post testium subscriptionem, et traditionem factam, complevit et absolvit.
    Raimundus, comes, firmat ; Berengarius, vicecomes, firmat ; Aimericus firmat ; Olonbellus firmat ; Teutrannus firmat ; Gaucelmus firmat ; Emenus, vicecomes, firmat ; Oddo, vicecomes, firmat ; Ugo, comes, firmat9.

  •  
    1. Jean VIII était alors fugitif et avait trouvé un asile en France.
  •  
    2. C'était Louis-le-Bègue.
  •  
    3. Troyes en Champagne.
  •  
    4. Les prélats ici nommés occupaient les sièges de Reims, Sens, Lyon, Arles, Narbonne, Besançon, Vienne, Bourges, Tours, Rouen, Limonensis ?, Troyes, Paris, Senlis, Châlons, Laon, Cavaillon, Nantes ?, Beauvais, Orléans, Lodève, Béziers, Girone, Barcelonne, Cambrai, Grenoble, Turin, Meaux, Mende, Limoges, Vallensis ?, Chartres ?, Soissons ?, Poitiers, Terravenensis ?, Clermont, Autun, Macon, Nevers, Viviers, Avignon, Uzès, Nîmes, Maguelone, Valence, Amiens, Toulon, Carcassonne, Elne ou Perpignan, Urgel, Reomensis? et Rennes, en tout 52 archevêques ou évêques.
  •  
    5. Symmaque, pape de 498 à 514.
  •  
    6. S. Simplice, pape de 468 à 483.
  •  
    7. Nous trouverons dans cet ouvrage plusieurs autres formules d'anathème et de malédiction ; celle-ci fort solennelle, à cause du nombre des prélats qui y souscrivirent, n'est pas la plus forte par les expressions dont on se servait à cette époque.
  •  
    8. Bernon n'était qu'évêque, une faute de copiste probablement lui donne ici le titre d'archevêque.
  •  
    9. Quelques historiens parlent d'une troisième bulle de Jean VIII que nous n'avons trouvée nulle part. Cet acte pontifical serait du mois de juin 880 et aurait été adressé à Rostaing, archevêque d'Arles, à Robert, archevêque d'Aix, et à Sigebode, archevêque de Narbonne, pour leur ordonner de convoquer un concile, d'y citer l'évêque de Nîmes infidèle à ses engagements, et de lui intimer l'ordre de ne plus inquiéter les moines de Saint-Gilles, sous menace de déposition et d'excommunication.

Informations

Document

Laurent Vallière (CIHAM (UMR 5648)), dans  APOSCRIPTA database

APOSCRIPTA database – Lettres des papes, dir. J. Théry, CIHAM/UMR 5648, éd. électronique TELMA (IRHT), Orléans, 2017 [en ligne], acte n. 27603 (aposcripta-4249), http://telma.irht.cnrs.fr/chartes/en/aposcripta/notice/27603 (mise à jour : 31/03/2021).